به گزارش خبرگزاری فارس از جنوب استان تهران، وقف، برای همه ما مسلمانان واژه‌ای آشنا و فرهنگی ملموس است چراکه ائمه اطهار (ع) و بزرگان مذهبی ما در این ارتباط سفارش‌های بسیاری داشته‌اند و به گواهی تاریخ، خودشان نیز برای تسری این فرهنگ همواره پیشگام بوده‌اند.
در گذشته بیشترین مراکز علمی، بهداشتی، تربیتی و بناهای عام‌المنفعه در کشورهای اسلامی به دست واقفان و نیکوکاران به‌وجود آمده است که برخی از آنها تا زمان حال نیز به حیات خود ادامه داده‌اند.
وقف در لغت به معنای ایستادن، درنگ کردن و سکون است و در اصطلاح به معنای منفعت و چیزی را در راه خاصی خرج کردن، محسوب می‌شود.
وقف یکی از بهترین و مؤثرترین شیوه‌های انفاق است که فرصتی را برای تحقق سنت پسندیده باقیات و صالحات فراهم می‌کند و باعث می‌شود برای همیشه آثار خیر و برکات بخشش مال و کمک به مردم به‌ویژه محرومان شامل حال واقف شود و فرد از بهره‌های معنوی آن سود ببرد.
موضوع وقف فقط به دین اسلام اختصاص ندارد بلکه در بسیاری از ادیان دیگر نیز این فرهنگ رواج دارد و پیروان آن ارزش‌های معنوی این سنت را باور دارند.
جالب است بدانید در دنیای امروز بسیاری از نهادهای عام المنفعه از جمله جایزه نوبل نیز از طریق نوعی وقف به‌وجود آمده است به همین منظور وقف را می‌توان یک دستاورد بشری دانست که مسلمانان و دیگر ادیان را در زیر پرچمی واحد گرد خود آورده است.
البته ناگفته نماند با ظهور دین اسلام، وقف در مسیری روشن، هدفدار و منطقی مورد استفاده قرار گرفته است به‌طوری‌که در طول تاریخ 1400 ساله اسلام می‌توان آثار و برکات ترویج این فرهنگ را در میان مسلمانان و سایر جوامع بشری مشاهده کرد.
از این رو می‌طلبد همه ما این سنت و میراث ماندگار را پاس بداریم و حتی اگر فرصت و شرایط مالی مناسبی برای وقف بخشی از دارایی خود را نداریم با فراخوان به‌طور مشارکتی، مکان، مال یا خدماتی را برای کمک به دیگران در قالب وقف اختصاص دهیم تا پس از حیات خود صدقه‌ای جاریه را برای خود رقم بزنیم.
وقف از منظر آیات قرآن
در قرآن کریم آیات مستقلی در ارتباط با وقف وجود ندارد اما آیات بسیاری درمورد اهمیت و ضرورت انفاق، احسان، صدقه جاریه، باقیات و صالحات و ... قید شده است که بنا به نظر مفسران مفاهیم این آیات، وقف را نیز شامل می‌شوند.
آیه 76 سوره مریم؛ باقیات و صالحات «کارهای شایسته ماندنی نزد پروردگارت از حیث پاداش بهتر و خوش عاقبت‌تر است».
آیه 20 سوره مزمل؛ «در راه خدا قرض الحسنه دهید و هرآنچه از کارهای خیر که برای خود پیش‌اندیش کنید از آن بهتر و بزرگ‌تر نزد خدا خواهید یافت».
وقف از منظر روایات
حضرت محمد (ص) فرموده‌اند «وقتی آدم بمیرد پرونده او مسدود می‌شود مگر به سه مورد: صدقه جاریه، عملی که از آن نفع برده شود و فرزند صالحی که برایش دعا کند». (بحارالانوارج2- ص22)
امام صادق(ع) فرموده‌اند «بعد از مرگ، انسان به‌جز سه مورد هیچ پاداشی درپی او نخواهد بود. اول؛ صدقه‌ای که در زمان حیاتش جاری ساخته و تا روز قیامت ادامه دارد، دوم؛ صدقه موقوفه‌ای که ارث برده نمی‌شود و سوم؛ عمل نیکی که دیگران به نیت او انجام دهند یا طلب آمرزش فرزند صالح.»
وقف در ایران و سایر ملل جهان
وقف یک سنت حسنه است که نه تنها در دین اسلام بلکه در میان ایرانیان باستان و سایر ملل جهان از جمله مصریان قدیم و مردمان سرزمین عراق، پیروان ادیان زرتشتی، یهودی، مسیحی و ... نیز رواج داشته است اما این سنت در دین اسلام تکامل یافته‌تر، هدفمندتر و گسترده‌تر مورد استفاده قرار گرفته است. مستندات تاریخی و برخی از شواهد نشان می‌دهد که در گذشته بسیاری از پادشاهان و حاکمان املاک، مستغلاتی را برای خدایان وقف می‌کردند تا به مصرف بینوایان و فقرا برسد.
وقف از نظر علم روانشناسی
رفتار، گفتار و اعمال انسان مولد نیات و باورهای او است.
در اغلب وقف‌نامه‌ها به زبان فارسی نوشته شده است «واقف در کمال صحت و سلامت عقل و شعور این وقف‌نامه را نوشته و امضا کرده است» که این موضوع بیانگر این است که واقف به کمال و شعور عالی‌تر از مردم عامه دست یافته است که نیازمندی‌های سایر مردم را درک کرده و به جای رفع نیازهای خود رفع خواسته دیگران و آیندگان را نیز در نظر داشته است که از نگاه روانشناسان انجام این عمل و سنت خیرخواهانه وقف از روح بزرگ و شعور متعالی افراد نشأت می‌گیرد.
گفتنی است، نخستین وقف در اسلام، وقف رسول خدا (ص) به نام «حوئط سبعه» بوده است. شخصی به نام «محیریق» هنگامی که به جنگ احد می‌رفت وصیت کرد اگر در جنگ کشته شدم اموالم متعلق به رسول خدا است و پیامبر نیز امر ولایت و نظارت بر این اموال را به حضرت‌زهرا (س) سپرد تا این اموال را در راه خدا و کمک به مستمندان خرج کند.
امام‌علی (ع) چاه‌ها و باغ‌های بسیاری را در عربستان در راه خدا برای مصرف مسلمانان وقف کرده‌اند که هنوز برخی از این چاه‌ها با عنوان (آبار علی)، (چاه‌های علی) مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ائمه اطهار و بزرگان دین همیشه در امر وقف پیشقدم بوده‌اند و جابربن انصاری می‌گوید: «از یاران پیامبر کسی نبود که توانایی مالی داشته باشد و چیزی را وقف نکرده باشد.»
==============
به قلم مصطفی هدایی
==============
انتهای پیام/2462/م40/پ3003
