به گزارش خبرگزاری فارس از بیرجند، به دنیا آوردن بچه و زایش در بیشتر ادیان و فرهنگ‌ها، به ویژه در جوامع سنتی و روستایی از چنان اهمیت و جایگاهی برخوردار است که بی‌شک مراسم و اعتقادات گسترده‌ای چه در زمان بارداری و چه در زمان زایمان و بعد از آن را در پی دارد.
مراسم هفتمین روز تولد نوزاد که بیشتر آن را به مراسم «شب ششه» می‌شناسند، عمومی‌ترین و پربارترین آنها است که تقریبا در بیشتر شهرها و در بین اقوام مختلف با تفاوت‌هایی معمول بوده و به طور قطع خوش یمنی و تقدس عدد هفت، در زمان برگزاری آداب آن بی‌تاثیر نبوده است.
علیرضا شناسایی اذعان داشت: این مراسم و اعتقادات مربوط به آن، مانند بسیاری از سنن و آئین‌های کهن، در هیاهوی زندگی شهرنشینی و شاید در جوامع سنتی، روزبه‌روز کم رنگ‌تر شده و به دست فراموشی سپرده می‌شود.
وی اذعان داشت: این مراسم به شماره 819 در فهرست آثار معنوی کشور به ثبت رسیده است.
مطالبی که در اینجا گفته می‌شود، بیشتر معطوف به گذشته، جوامع روستایی و خانواده‌های سنتی است.
مراسم نامگذاری معمولا شب ششم تولد فرزند صورت می‌گیرد و نام فرزند را پدر و مادر بچه یا پدر بزرگ و یا از روی قرآن انتخاب می‌کنند.
گاهی نیز چند اسم را در چند برگ کوچک نوشته وسط قرآن می‌گذارند سپس قرآن را باز کرده و هر اسمی که آمد همان را برای فرزند انتخاب می‌کنند، به طور مثال در گذشته اگر کسی در ماه رجب یا رمضان متولد می‌شد نام وی رمضان و یا به همین ترتیب انتخاب می‌شد.
گفتنی است که به طور کلی در بیشتر مناطق شهرستان بیرجند بیشتر اسامی ائمه را برای فرزندان خود انتخاب می‌کنند.
شش شش یار بچه، خدا نگهدار بچه
در شب شش اقوام و بزرگان در خانه زائو جمع شده و اگر نوزاد پسر باشد یک کارد و اگر دختر باشد یک قیچی با نخ و سوزن به قنداق او می‌زنند و لباس‌های قرمز به تن بچه می‌کنند یا یک پارچه قرمز رنگ روی سر و صورت و قنداق می‌‌اندازند و بچه را در غربال (شغل) یا سینی بزرگ (مجمع) گذاشته با این اعتقاد که بچه در این شب نباید روی زمین باشد.
بچه را به بغل بزرگ‌تر مجلس می‌دهند تا مراسم را آغاز کند، او با سلام و صلوات و آرزوی سلامتی برای کودک و مادر و پدر، اشعار خود را بدین مضمون می‌خواند: «شش شش یار بچه- خدا نگهدار بچه- مادر بیمار بچه -پدر پرکار بچه-بگیر بچه» و کودک را تحویل نفر بعدی می‌دهد.
او نیز بلافاصله می‌گوید: «واده بچه (بده بچه)» او هم به همین ترتیب اذکار می‌خواند و هر کس مختار است جملات و اشعار خود را تغییر دهد، جملاتی همچون «شش شش یار بچه- خدا نگه دار بچه -مادر بیمار بچه- پدر بی‌عار بچه- مثلا دایی یا عموی بیکار بچه»، یا به مناسبت شغل و حرفه طرف این را تغییر می‌دهند و به همین ترتیب کودک را تحویل نفر بعدی می‌دهند تا به دست همه افراد برسد که در بعضی جاها دو مرتبه یا سه مرتبه این کار را انجام می‌دهند و معمولا رسم است که هر کس کودک به دست او می‌رسد یک مبلغ پول نقد نیز به عنوان کادو به بند قنداق نوزاد می‌بندد.
این کار را چند مرتبه تکرار کرده و در این بین با شربت و چای و شیرینی و میوه از میهمان‌ها پذیرایی می‌شود.
بعد از اینکه میهمان‌ها رفتند، یک یا دو نفر در بالین بچه تا صبح بیدار مانده و از او مراقبت می‌کنند.
در گذشته در بیرجند در شب شش زائو و بچه را لباس قرمز می‌پوشاندند و اتاق زائو نیز با پارچه‌های قرمز تزیین می‌شد و اقوام و خویشان برای شام دعوت می‌شدند.
در این شب یک زن و مرد قد بلند عروسکی در دستشان می‌گرفتند و چادر را روی سر خود و عروسک می‌انداختند و جلوی میهمان‌ها خم شده و این شعر را می‌خواندند: «بی‌بی درازک اومده/ خوش اومده، خوش اومده». این کار را یک زن برای خانم‌ها و یک مرد برای آقایان انجام می‌داد.
همچنین در این روز یکی از بچه‌ها روی زمین دراز می‌کشید و پاهایش را دولا کرده، سپس پارچه‌ای را روی پاهایش انداخته آنگاه یکی از افراد شکل آدمکی را روی پارچه در قسمت ساق پای بچه رسم می‌کرد، بعد بچه شعر می‌خواند و به آدمک غذا می‌داد.
آداب و آیین نام‌گزینی در خراسان جنوبی
مراسم نامگذاری معمولا شب ششم تولد فرزند صورت می‌گیرد و نام فرزند را پدر و مادر بچه یا پدر بزرگ و یا از روی قرآن انتخاب می‌کنند.
نحوه اسم‌گذاری در این روزگار نسبت به گذشته تفاوت دارد، به این صورت که بعضی خانواده‌ها ترجیح می‌دهند میان نام و نام خانوادگی کودک هماهنگی وجود داشته باشد.
در بعضی خانواده‌ها نام فرزند با اقتباس از نام مادر، پدر یا هر دو انتخاب می‌شود و برخی نیز تمایل دارند که فرزندانشان اسامی هم‌آوا یا هم‌معنا داشته باشند و یا اینکه ابتدای نام تمامی فرزندان یک حرف مشخص بوده یا به یک حرف واحد ختم شود.
اما این نامگذاری در آداب و رسوم گذشته بدین صورت بود که معمولا در شب ششم تولد نوزاد که جشن و شب‌نشینی برپا بود، همه اقوام به ویژه پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها و سران خانواده گردهم آمده و با تبادل نظر نامی را برگزیده و در حاشیه قرآن، دیوان حافظ و یا هر کتاب ارزشمند دیگری همراه با سال، ماه، روز و ساعت تولد نوزاد ثبت می‌کردند.
همچنین در بعضی از روستاهای استان برای نامگذاری فرزندانشان آداب و رسوم خاصی دارند که تا‌کنون توانسته‌اند این آداب و رسوم را حفظ کرده و بر پایه اعتقادات خویش راسخ بمانند.
به عنوان مثال نامگذاری در روستای «مود» به صورت موروثی است، همچنین به مناسبت‌های مختلف نیز اسم انتخاب می‌شود.
در روستای «خور» هنگام زایمان و زمانیکه در گوش بچه اذان و اقامه خوانده می‌شود، وی را نامگذاری می‌کنند، همچنین در روستای «شاخن» سابق اسم حوا و کفتر را روی بچه‌ها نمی‌گذاشتند، اگر کسی بچه‌هایش زنده نمی‌ماند یا سقط می‌شد اسم بچه را گدا، ترخ نساء، کلوخ نساء و کلوخ گدا می‌گذاشتند تا زنده بماند.
همچنین در روستای «ماخونیک» بعضی نیز برای انتخاب اسم نزد دعانویس می‌روند.
در زمان‌های گذشته در «سربیشه» اگر پسری به دنیا می‌آمد و زنده نمی‌ماند، برای اینکه زنده بماند کلوخ را نیز به انتهای اسم او اضافه می‌کردند و اگر نوزاد دختر بود، اسم او را ماندگار می‌گذاشتند.
مسئول حوزه پژوهش میراث فرهنگی خراسان جنوبی ارزش‌های شاخص یا منحصر به فرد مراسم شب شش را انسجام خانوادگی، شور و نشاط عنوان کرد و اظهار داشت: تنها نگذاشتن زائو در روزهای نخستین پس از زایمان و اجرای مراسم شب شش سبب فراموشی درد و غم زائو می‌شود.
وی اذعان داشت: این مراسم با نحس شمردن عدد شش و شب شش در مقابل مقدس بودن عدد هفت و روز هفتم تولد همراه است، چرا که برخی معتقد هستند از روز هفتم به بعد دیگر آسیبی فرزند را تهدید نمی‌کند.
----------------------------
گزارشی از رقیه محمدی
---------------------------
انتهای پیام/69017/ب40/د1000
