به گزارش خبرگزاری فارس از گرگان، اگر اسم سونامی در ژاپن را بشنوید؛ احتمالاً به جای چهره زشت و ملال‌آور ویرانی این حادثه؛ تصویر و داستان‌هایی از نوع رفتار خوب مردم این کشور در مقابل این حادثه بزرگ از جمله صف‌های منظم و منضبط برای دریافت کمک‌های دولتی، مشارکت آنان در ایجاد آرامش، امنیت و... در خاطرتان نقش خواهد بست.
تصور می‌کنید ترسیم این تصاویر تاثیرگذار به جامعه بیرونی ژاپن که حتماً با برنامه و هدف مشخصی بوده چگونه به دنیا انتقال یافته که به جای توجه به ویرانی‌ها و تراژدی ناشی از حادثه، وجه مثبت رفتاری مردم آن کشور در ذهن دنیا ایجاد شده و حتی به عنوان یک الگوی رفتاری از آن یاد می‌شود؟ پاسخ این سئوال بسیار آسان است: رسانه.
در آن طرف‌تر در شرق گلستان نوار جنگلی استان گرفتار آتش‌سوزی می‌شود، در حالی که طبق نظر اکثر کارشناسان محیط‌زیست این نوع آتش‌سوزی بیشتر ناشی از حریق برگ‌های پاییزی جمع شده بر سطح زمین است، از آن به عنوان یک فاجعه بزرگ زیست‌محیطی یاد می‌شود، همه مسئولان در منطقه هستند و بسیج شده‌اند که این وضعیت را مهار کنند، اما کسی این تلاش‌ها را نمی‌بیند.
نشان دادن این نوع برخورد با حادثه چه می‌تواند باشد، بله رسانه، در این وضعیت رسانه‌های بیگانه میدان‌دار شده‌اند و رسانه‌های داخلی نیز ناآگاهانه آنان را همراهی می‌کنند.
یکی هدفش سیاه‌نمایی است و یکی هم می‌خواهد اطلاع‌رسانی کند، اما نمی‌داند چگونه این کار را انجام دهد چون خط‌مشی و دستورالعمل مشخص رسانه‌ای ندارد. مسئولان هم نمی‌دانند چه کنند اکنون شما این دو عملکرد رسانه‌ای را با هم قیاس کنید.
بسیاری از محققان و صاحبنظران نقش دوگانه رسانه‌ها را در بحران‌زایی و بحران‌زدایی واقعیتی آشکار و انکارناپذیر می‌دانند و معتقدند رسانه‌ها می‌توانند هم ابزاری در خدمت بحران‌زدایی و کاهش آثار آن باشند و هم وسیله‌ای در خدمت بحران‌سازی و تشدید بحران.
چند سالی از تشکیل و اجرای پنج ساله آزمایشی سازمان مدیریت بحران در کشور گذشته است، سازمانی که به عنوان متولی مدیریت بلایای طبیعی در کشور حرکت‌های موثری را در مراحل مختلف مدیریت بحران اعم از آمادگی، پیشگیری، مقابله، بازسازی و بازتوانی انجام داده، اما موضوع اطلاع‌رسانی و مستندسازی حوادث از جمله مباحثی است که به تاکید آن در قانون تشکیل این سازمان کمتر به آن پرداخته شده است.
بی‌شک نقص و کاستی در موضوع اطلاع‌رسانی و مستندسازی حوادث در استان‌هایی که با حوادث طبیعی سروکار دارند بیشتر به چشم می‌آید که البته گلستان از جمله این استانها است.
با توجه به اهمیت موضوع به سراغ برخی از مدیران دستگاه‌های اجرایی و کارشناسان روابط عمومی و رسانه‌ای این استان رفتیم و تا نظراتشان را در این زمینه جویا شویم.
مدیر روابط عمومی آب منطقه‌ای استان در خصوص نبود یک سیستم مشخص در اطلاع‌رسانی زمان بحران گفت: این مشکل از دیرباز وجود داشته، اما اکنون که تشکیلاتی به عنوان مدیریت بحران شکل گرفته انتظار می‌رود این روند اصلاح شود.
موسی فرمانی، فقدان اختصاص اعتبار و بودجه مختص به روابط عمومی‌های مرتبط برای مستندسازی و اطلاع‌رسانی در مراحل چهارگانه مدیریت بحران را از مشکلاتی می‌داند که باید مرتفع شود.
این کارشناس صاحب‌نظر اعتقاد دارد؛ انتخاب یک سخنگو برای مواقع بحرانی می‌تواند از تشتت و پراکندگی ارائه اخبار و اطلاعات در چنین وضعیتی جلوگیری کند.
همچنین مدیر روابط عمومی منابع طبیعی استان مشکل اصلی روابط عمومی‌ها در حوزه مدیریت بحران را نبود افراد آشنا به مستندسازی و خبر در روابط عمومی دستگاه‌های اجرایی و رسانه‌های استان می‌داند.
جمشید ناصری ابراز داشت: با تربیت و آموزش افراد در این حوزه و حتی استفاده از توانمندی بخش خصوصی می‌توان روند اطلاع‌رسانی را به سمت شفافیت، صراحت و صحت بیشتر پیش برد.
این عضو کمیته روابط عمومی مدیریت بحران استان با تاکید بر تدوین یک دستورالعمل اطلاع‌رسانی خاص برای مدیریت بحران، وجود چنین دستورالعملی را در چرخه مدیریت بحران بایسته و ضروری می‌داند.
همچنین مدیر روابط عمومی راه و شهرسازی استان موضوع اطلاع‌رسانی را در بحران موضوعی تخصصی می‌داند و معتقد است بسیاری از مشکلات در این حوزه منبعث از بی‌توجهی به خواست مخاطبان و عدم اقناع خبری آنان است.
به گفته حمیدرضا خراسانی، زمانی که بسیاری از اخبار در زمینه حوادث به دلایل معلوم یا نامعلومی از جمله تصور تلقی ضعف مدیریت، نبود امکانات یا مواردی دیگر به تعویق می‌افتد این طبیعی است که رسانه‌ها منتظر نمانند و اخبار را آن گونه که مدنظر ماست منتشر نکنند.
وی ادامه می‌دهد: البته این بدان معنی نیست که اطلاع‌رسانی رسانه‌ها را یک مشکل بدانیم بلکه بدان معناست که شاید آنان نتوانند آن گونه که باید در انتقال واقعیت‌های یک حادثه و اقداماتی که توسط دستگاه‌ها انجام می‌گیرد عمل کنند.
خراسانی با تاکید بر نزدیکی و تعامل هر چه بیشتر رسانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی به یکدیگر، این تدبیر را گامی موثر در ایجاد زبان مشترک در عرصه اطلاع‌رسانی مدیریت بحران قلمداد می‌کند.
همچنین مدیر روابط عمومی جهاد کشاورزی استان گلستان باور دارد که بی‌توجهی به موضوع اطلاع‌رسانی ریشه در عدم شناخت افکار عمومی و توجه به اقناع آن دارد و همین مساله منجر به پیدایش مرجع‌های دیگر اطلاع‌رسانی که بعضاً خارجی هستند می‌شود.
حیدرعلی رستمانی، تشکیل اداره‌ای تحت عنوان روابط عمومی در ساختار مدیریت بحران استانها را ضروری می‌داند و اضافه می‌کند: با راه‌اندازی این تشکیلات، متولی مستندسازی و اطلاع‌رسانی در مدیریت بحران مشخص خواهد شد و این تشکیلات می‌تواند در ایجاد هماهنگی بین مدیران این حوزه تاثیرگذار باشد.
همچنین مسئول روابط عمومی مدیریت بحران استان گلستان با اشاره به ارائه ایده ایجاد کمیته روابط عمومی از جانب وی طی یک سال گذشته، این کمیته را گامی موثر در مسیر اطلاع‌رسانی هوشمندانه و مستندسازی به هنگام از حوادث و بلایای طبیعی می‌داند.
سید علیرضا حسینی در مجموع روند فعلی اطلاع‌رسانی و مستندسازی بلایای طبیعی را در استان مطلوب نمی‌داند و اعتقاد دارد: دستگاه‌های اجرایی با وجود توانمندی‌های بسیار به دلیل فقدان آگاهی هنوز در ارائه به هنگام اطلاعات و مستندسازی منسجم و یکپارچه عمل نمی‌کنند.
وی با تاکید بر اعمال مدیریتی واحد در اطلاع‌رسانی، جزیره‌ای عمل کردن در اطلاع‌رسانی را آفت مهم این عرصه می‌داند و خاطرنشان کرد: نبود ساختار و دستورالعمل مختص مدیریت بحران در این نوع عملکرد موثر است و با علم به این نقص باید با تدوین سناریویی قابل اجرا و منطبق بر واقعیت ضمن مشخص کردن حدود وظایف دستگاه‌ها در حوزه اطلاع‌رسانی، بر ایجاد یک گروه خاص اطلاع‌رسانی و مستندساز به توافق رسید.
همچنین مدیر روابط عمومی هلال‌احمر استان با اشاره به فقدان اطلاع‌رسانی مستمر در حوزه مدیریت بحران یادآور شد: بسیاری از فعالیت‌های این بخش با توجه به اهمیت خبری به زمان اولیه بحران اختصاص دارد و مراحل دیگر کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
محمدمهدی احمدی یادآور شد: با توجه به حادثه‌خیر بودن استان، انتظار می‌رود این استان به عنوان یک استان پایلوت تجربه اتخاذ و ایجاد یک سیستم مدیریت واحد اطلاع‌رسانی را آن هم در تمامی چرخه‌های مدیریت بحران تدوین کند.
رئیس مرکز حوادث و فوریت‌های پزشکی استان گلستان نیز با تاکید بر نقص اطلاع‌رسانی در حوادث و بلایای طبیعی در استان معتقد است: هماهنگی بین رسانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی نیازمند به توسعه فرهنگ و آموزش تخصصی است.
محمدجواد مقسمی یادآور می‌شود: با توجه به اینکه بسیاری از بلایای طبیعی ممکن است تبعات سیاسی، امنیتی و اجتماعی داشته باشد، نوع برخورد مدیران و رسانه‌ها با آن نیز باید مبتنی بر نگاهی عالمانه و بر پایه نگرش روان‌شناختی و جامعه‌محورانه باشد.
به گفته وی آشنا ساختن رسانه‌ها و مدیران با دیدگاه‌های یکدیگر موجب می‌شود تا اطلاعات استخراج شده از حوادث خروجی‌های منصفانه‌تری داشته باشد و از حالت ژورنالیستی صرف خارج شود.
وی بهترین زمان این آموزش‌ها را قبل از بروز حوادث و به اصطلاح زمان آرامش می‌داند، اما در عین حال اعتقاد دارد مجرای خبر در زمان بحران باید تنها یک فرد مشخص باشد که همه اطلاعات به او انتقال یابد تا از چندگانگی اخبار جلوگیری شود.
مقسمی با ارزشمند خواندن ایجاد کمیته روابط عمومی بحران در استان تصریح کرد: این کمیته می‌تواند با نگاهی دقیق و ریزبینانه بنای مدیریت واحد ارتباطات بحران را بر پایه واقعیت‌های موجود ترسیم کند.
همچنین مدیر عامل جمعیت هلال‌احمر استان با تاکید بر سازماندهی اطلاع‌رسانی و مستندسازی در عرصه بحران حیطه اطلاع‌رسانی در این مدیریت را تخصصی و عمومی قلمداد می‌کند.
مجتبی اکبری با اشاره به اینکه اطلاع‌رسانی و تهیه مستند در حوزه دستگاهی و امور روزمره آن مختص به مدیر آن مجموعه است ابراز داشت: جنبه عمومی اطلاع‌رسانی سیاست خاصی را طلب می‌کند که اغلب از دست مدیران دستگاهی خارج است و گاهی امکان دارد متولیان امر برای حفظ آرامش و به هم نزدن جو روانی جامعه به توقف اطلاع‌رسانی از منطقه آسیب‌دیده در مقطع کوتاهی اقدام کند.
به گفته رئیس کارگروه آموزش همگانی و امداد و نجات استان گلستان نوع واکنش مدیران، رسانه‌ها و دیگر تیم‌های حاضر در صحنه حوادث نیازمند به یک برنامه جامع با جزئیات دقیق و قابل اجراست.
اکبری قانون را بهترین ظرفیت برای پیشبرد برنامه‌های مدیریت بحران چه در عرصه اطلاع‌رسانی و چه در عرصه‌های دیگر مرتبط با این مدیریت می‌داند و اعتقاد دارد در اجرای این قانون نباید به هیچ‌وجه مسامحه کرد بلکه باید از حداکثر ظرفیت‌های آن برای اجرای برنامه‌های مختلف مراحل چهارگانه مدیریت بحران از جمله مستندسازی و اطلاع‌رسانی سود برد.
مدیرکل مدیریت بحران استان نیز بر این باور است که در آیین‌نامه و قانون مدیریت بحران موضوع اطلاع‌رسانی به شکل صریح و قوی ذکر شده، اما هنوز ساز و کار و سیاست مناسبی برای نهادینه کردن آن اتخاذ نشده است.
به گفته قاسم سمیعی فقدان انضباط خبری حلقه گمشده رسانه‌های خبری در مراحل چهارگانه مدیریت بحران است.
وی خاطرنشان کرد: با ایجاد مدیریت اطلاع‌رسانی و یک ستاد خبری منسجم و حرفه‌ای می‌توان از تعارضات و تناقضات در حوزه اطلاع‌رسانی جلوگیری کرد.
وی آموزش را لازمه ایجاد چنین توانمندی عنوان می‌کند و ادامه داد: با آموزش رسانه‌ها، آنان فرا خواهند گرفت ضمن آشنایی به کارکرد آشکار و پنهان رسانه به جای پرداختن به موضوعات حاشیه‌ای در حین بحران با افزایش اعتماد، جامعه را به سمت آرامش و سکون رهنمون سازند.
دبیر شورای هماهنگی مدیریت بحران استان افزود: البته مراحل گوناگون مدیریت بحران به فراخور نوع وضعیتی که بر آن حاکم است اطلاع‌رسانی خاص خود را مطالبه می‌کند چنانچه شرایط حین بحران با شرایط زمان بازسازی و بازتوانی هر کدام ادبیات خاص خود را نیاز خواهد داشت.
سمیعی مستندسازی را نیز از ملزومات اساسی مدیریت بحران ذکر می‌کند و خاطرنشان کرد: تلاش و کار در مدیریت بحران بدون مستندسازی یعنی هیچ و گویی هیچ اتفاقی نیفتاده است.
با توجه به آنچه از سوی صاحبنظران و مدیران اجرایی مرتبط با مدیریت بحران مطرح شد، آنان با تاکید بر اهمیت حیاتی اطلاع‌رسانی و مستندسازی در حوادث، ایجاد یک مدیریت واحد را در موضوع اطلاع‌رسانی و مستندسازی ضروری می‌دانند.
در عین حال از دیدگاه آنان بهترین شیوه در مواجهه با رسانه‌ها درک متقابل توام با تعامل است که می‌تواند با ایجاد حسن نیت، اعتمادسازی و برگزاری کارگاه‌های آموزشی گسترش یابد.
در عین حال آنان با تاکید بر استفاده از ظرفیت‌های قانونی موجود اعتقاد دارند تدوین سناریوی رسانه در مدیریت بحران از جمله موضوعاتی که می‌تواند شناخت متقابل وظایف و موقعیت‌های مدیران مرتبط با بحران و رسانه‌ها را فراهم سازد و مجال برای مدیریت بهتر بحران را فراهم سازد.
انتهای پیام/2307/ن40/ف4004
