استعفایی که باعث خوشحالی بنی صدر شد!

رخدادهای 30 خرداد 1360

چکیده

• امروز اولین جلسه بررسی عدم کفایت سیاسی رئیس جمهور در مجلس شورای اسلامی برگزار شد . ابوالحسن بنی صدر رئیس جمهور مخفی است و با محوریت سازمان مجاهدین خلق درگیری های شدیدی در تهران در جریان است .
• به دنبال اعلام راهپیمایی و آشوب از طرف سازمان منافقین و گروهک پیکار به نفع بنی صدر رئیس جمهور خیابان های مرکزی تهران به خاک و خون کشیده شد .
• فائق مکی سفیر عراق در برازیلیا تاکید کرد که فرانسه به همکاری با عراق در زمینه اتمی ادامه خواهد داد.
• پاسگاه منطقه نازلو واقع در کیلومتر 11 جاده ارومیه مورد حمله مهاجمین قرار گرفت.در حمله مهاجمین دو نفر از جمله رئیس پاسگاه به شهادت رسیده و 5 نفر نیز به گروگان گرفته شدند.
• آیت الله بهشتی در پاسخ به سوالی در زمینه تشکیل شورای ریاست جمهوری گفت : این شورا فقط برای مدت 50 روز وظیفه دارد که مسئولیت ها را به عهده بگیرد و در این مدت مقدمات انتخابات ریاست جمهوری جدید را فراهم کند.
• آیت الله اشراقی: امام در جواب من که به ایشان گفتم «ممکن است بعضی از مردم که به حقایق آشنا نیستند در جو سیاسی موجود از شما آزرده خاطر شوند» فرمودند : اسلام را در خطر می بینم و دست از مبارزه بر نمی دارم.
• ولیعهد اردن با یک هیئت اسرائیلی دیدار و گفت و گو کرده و به رژیم صهیونیستی اطمینان داده است که در جنگ میان اسرائیل و سوریه وارد نخواهد شد.
• رادیو صدای آمریکا و اسرائیل گزارش دادند فرانسه و ترکیه آمادگی خود را برای اعطای پناهندگی سیاسی به بنی صدر اعلام کرده اند.

امروز اولین جلسه بررسی عدم کفایت سیاسی رئیس جمهور در مجلس شورای اسلامی برگزار شد . ابوالحسن بنی صدر رئیس جمهور مخفی است و با محوریت سازمان مجاهدین خلق درگیری های شدیدی در تهران در جریان است .

هاشمی : تلاش داشتم بنی صدر بماند ولی نشد 

در جلسه امروز مجلس ابتدا  هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس طی سخنانی اظهار داشت : من به عنوان رئیس مجلس ضمن این که این عمل جراحی را یک ضرورت تشخیص می دهم ، متاسفم که وقت گران بهای مجلس شورای اسلامی صرف بحث در باره موضوعی می شود که بهتر بود شخص مورد بحث ما برای حل مشکلات با ما هم صدا و همکار و همراه باشد ، اما به هر حال انقلاب این گونه چیزها را دارد واز نظر شخصی هم متأثرم و مدتی تلاش کردیم .

وی ادامه داد : دوستان ما اطلاع دارند که ما مخالف با ریاست ایشان بودیم. اما وقتی شد که تلاشمان را از این طرف آغاز کردیم که هماهنگی و همکاری به وجود بیاید و برادران یادشان هست که چندروز قبل از محضر امام که آمدم برای آخرین بار اظهار نظر کردم که هنوز ترجیح می دهم که آقای بنی‌صدر تسلیم قانون بشوند و بتوانیم با هم کار بکنیم. و امام امت هم در آخرین بیانات سازنده‌شان مهلت دادند و خواستند که مخالفان جمهوری توبه کنندو بدامن ملت واسلام و انقلاب برگردند. متأسفانه نشد و ما را به این عمل جراحی مهم که انشاءالله که سرنوشت ساز باشد وادار کرد.

اشکال آئین نامه ای عزت الله سحابی و پاسخ هاشمی

بعد از پایان سخنان  هاشمی بحث پیرامون کفایت سیاسی بنی صدر آغاز شد و عزت الله سحابی به عنوان اولین مخالف اظهار داشت : در اصل ۱۲۳ قانون اساسی ، این جور آمده : ”رئیس جمهور موظف است مصوبات مجلس یا نتیجه همه پرسی را پس از طی مراحل قانونی و ابلاغ به وی امضاء کند و برای اجرا در اختیار مسوولان بگذارد” .

وی ادامه داد : با توجه به قانونی که در اوایل همین ماه خرداد در مجلس تصویب شد که مجلس مهلتی برای این امضاء رئیس جمهور قائل شد که اگر در ظرف پنج روز امضاء نکرد ، آن قانون ، در صورتی که از مراحل قانونی خودش و تایید شورای نگهبان گذشته باشد ، رسمیت قانونی خواهد یافت وابلاغ شده تلقی می شود. بنده سوالم این است که آیا این عمل انجام گرفته یا نه؟ و توضیحا عرض می کنم که در این اصل ۱۲۳ هیچ صحبت از این نکرده که قوانین یا طرحها یا قوانینی که دولت پیشنهاد میکند یا طرح هایی که در مجلس مطرح میشود ، یا آئین نامه هاوغیره ۰۰۰ ”کلی گفته، گفته” مصوبات مجلس” بنابراین من سوالم این است که آیا این مهلت پنج روزه رعایت شده یا نشده یا آیا به رئیس جمهور ابلاغ شده یا نشده؟

هاشمی در پاسخ به سحابی گفت : باید یادتان باشد که در مورد فوریتها مهلت ۴۸ ساعت است نه پنج روز، ما همه طرق قانونی این قضیه را رفتیم. رئیس مجلس همچنین اظهار داشت : برای مراعات احتیاط ، آن اصل قانون اساسی که می گوید ”وقتی که رئیس جمهور استعفا داد یا عزل شد یا مریض بود یا به چیزهایی از این قبیل دسترسی به ایشان امکان نداشت شورائی مرکب از نخست وزیر، رئیس دیوانعالی کشور و رئیس مجلس وظایف ایشان را انجام می دهند و ما الان دسترسی به ایشان نداریم وقطع است. این را هم دادیم این سه نفر آقایان هم امضاء کرده‌اند احتیاطا که اگر ایرادی باشد و دسترسی به ایشان نباشد، این اشکال هم نباشد»

در ادامه معین فر به عنوان مخالف دوم طی سخنانی اظهار داشت : سخن گفتن به عنوان مخالف طرح عدم کفایت رئیس جمهور که تقدیم شده است در جوی هیجان‌زده که قبل از شنیدن توضیحات مخالف و موافق و قبل از استماع دفاع رئیس جمهور و قبل از اخذ رای نهایی تصمیم قطعی گرفته شده و رای ها آماده گردیده است به نظر بی اثر و بی فایده می رسد خصوصا آنکه غلیان احساسات آنان که اطراف ساختمان مجلس و محوطه بعضی از خیابان ها را در اختیار گرفته‌اند و کوچک ترین نغمه مخالف را ، مخالفت با اسلام وضدیت با انقلاب اسلامی می دانند به حدی است که برای گوینده خطرات بسیاری را در بر دارد آنان به غلط به تصور اینکه مخالفت با طرح برکناری رئیس جمهور، مخالفت با انقلاب و امام است ، آماده‌اند هر گونه توهین و آزاری به گوینده روا دارند و حتی به سادگی خون وی را بر زمین بریزند در چنین جوی شاید دم فرو بستن و تماشاچی بودن و در برابر تصمیم قطعی که گرفته شده است ابراز نظر نکردن به عقل و منطق نزدیک تر باشد.

دلایلی که برای برکناری بنی صدر می گویند دال بر شایستگی رئیس جمهور است !

معین فر ادامه داد : اگر دلائلی را که مخالفین آقای بنی صدر علیه ایشان ابراز میکنند واعتراضات و ایراداتی که به ایشان می شود منحصرا همان هایی باشد که تاکنون گفته ونوشته شده است و ما از آن مطلعیم و مطالب دیگری در کار و موضوعات و دلائل ابراز نشده ای در میان باشد بنده این اعتراضات ودلائل را به هیچ وجه دلیل بر عدم کفایت سیاسی او نمی دانم . سهل است در اکثر موارد دال بر تعهد و وظیفه‌شناسی و کفایت سیاسی ایشان می دانم .

وی افزود : به نظربنده در شرائط کنونی طرح مساله عدم کفایت سیاسی رئیس جمهور‌، در حالیکه وی عملا در حصر به سر می برد ، به دفترش حمله شده و یارانش به زندان افتاده‌اند و ایشان هیچ گونه وسیله دفاعی در اختیار ندارد سزاوار جمهوری اسلامی نیست.

معین فر همچنین گفت : وقتی در گفتارها و نوشته‌ها و دلایل مخالفین آقای بنی صدر دقت می کنیم ، مطالبی را ذکر می کنند که اعم از آن که صحیح باشد یا نادرست ، در اطراف تخلفات آقای بنی صدر از قانون اساسی یا جرم هایی است که به ایشان نسبت میدهند که رسیدگی به این امور در صلاحیت قوه قضائیه است. نه قوه مقننه واین مسائل ربطی به کفایت یا عدم کفایت سیاسی رئیس جمهور ندارد ما مجلسیان با ورود در این مسائل نسبت به اعمال و رفتار آقای بنی‌صدر که آیا مخالف قانون اساسی و قوانین کشور بوده است یا نه ، داوری کرده ورای می دهیم؟ آیا این امر دخالت در قوه قضائیه نیست؟

دلیل ولایتی برای عدم کفایت سیاسی بنی صدر چه بود؟!

پس از پایان سخنان معین فر علی اکبر ولایتی به عنوان موافق طرح عدم کفایت سیاسی رئیس جمهور به پشت تریبون رفت و ضمن برشمردن وظایف رئیس جمهور طبق قانون اساسی و نیز یادآوری سوگند رئیس جمهور گفت : یکی از خصوصیاتی که ایشان از خودش نشان داد و زیبنده یک رئیس جمهور کشور اسلامی نیست ، دوروئی و دوچهرگی بوده یعنی معنی دقیق نفاق ، شما می بینید که قبل از انتخاب شدن به ریاست جمهوری، ایشان در مساجد و محافل مذهبی حضور یافته و تظاهر به مسلمان بودن می کردند و حتی با گروه های مخالف اسلام و منافقین و التقاطیون بحثهایی می کردند که برای همه مردم این تصور حاصل شده بود که ایشان همواره طرف اسلام را می گیرند و جانب طرف دیگر را می کوبند. بعد از انتخاب شدن به ریاست جمهوری رفتار ایشان در این زمینه بخصوص در این اواخر برعکس قبل از انتخاب شدن به ریاست جمهوری بود. یعنی کنار آمدن با ملحدین ، (نمونه اش مائوئیست ها ، رنجبران وغیره۰۰) کنار آمدن با دشمنان قسم‌خورده اسلام مثل منافقین ، پیکار و ...

یکی از بزرگترین ایرادات ترویج روحیه استکباری ...

ولایتی ادامه داد : یکی از بزرگترین اشکالاتی که به ایشان وارد است ، ترویج اخلاق استکباری در جمهوری اسلامی بوده است . اینها چیزی نیست که ما مدعی باشیم و قابل رؤیت نباشد کسانی که اسکورت ایشان را موقع عبور از خیابان ها دیده‌اند ، نمایندگانی که ماشینشان در کنار خیابان فلسطین پارک بودوآقای بنی صدر می خواستند فاصله 300  قدم از کاخشان را به دانشکده افسری طی بکنند شاهد بودند که با منجنیق پیکان نمایندگان را کنار بردند و بعد در دو طرف خیابان مامورین را رو به مردم و پشت به خیابان واداشتند و همان تشریفات غیرضروری که هیچ توجیهی بجز یک توجیه استکباری ندارد، ایشان به جای این که از امام الگو بگیرند واز بقیه دست‌اندرکاران حکومت ، در یک کاخ بازمانده از زمان طاغوت‌ اقامت کرده‌اند و دیگر این که یکی از آن مصادیق مورد خطاب این آیه شریفه ”ولاتمش فی الارضا مرحا” بوده اند. یعنی با یک نخوت و تبختری حرکات و سکناتشان را انجام میدادند که این از چشم هیچکس پوشیده نیست یعنی این چیزی نیست که ادعاباشد ، همه این را شاهد بوده اند و فقط میشود رویش تکیه کرد واتخاذ سند کرد. 

ولایتی در باره پایبندی به عهد نیز گفت : ایشان به تعهدهایی که کرده‌اند ، به خلاف گفته آقای معین فر که فرمودند نخست وزیر به ایشان تحمیل شده [پایبند نبودند] همه ما در جلسه غیرعلنی این جا شاهد بودیم که به واسطه گره کوری که ظاهرا پیش آمده بود ، یعنی ایشان کسانی را مطرح کرده بود که از مجلس به ایشان خبر دادند که این ها رای نمی آورند و بعد برای حفظ آبروی ایشان گفته شد که اگر شما یکی یکی مطرح بکنید و مجلس رد بکند ، در حقیقت بنیاد این جمهوری اسلامی بطور اعم و آبروی شما بطور اخص متزلزل میشود. خود ایشان در این جلسه غیرعلنی حضور پیدا کردند و پیشنهاد کردند که (از تمام جناح ها از مجلس ، ازطرف ایشان و حتی امام راهم پیشنهاد کردند) نمایندگانی باشند که اینها بنشینند و یک فردی را مرضی الطرفین پیدا بکنند و اینها نشستند و آقای رجائی را انتخاب کردند یعنی افراد مختلفی مطرح شدند و بالاخره بر سر آقای رجائی به توافق رسیدند.

وی ادامه داد :  البته در ابتدای امر آقای بنی صدر قبول نمی کرد ولی بعدامضاء کردند ، امضاء ایشان در اسناد مجلس هست ، خوب این تعهد است این تعهدی است که در مقابل مجلس ایشان به عهده گرفته اند و بعد هر جا نشستند گفتند که این نخست وزیر را به من تحمیل کرده‌اند. مگر شما پای آن ورقه‌ای را که آقای رجایی رابه مجلس معرفی کرده بودید امضاء نکردید؟

ولایتی در ادامه به دفتر هماهنگی رئیس جمهور اشاره کرده و با اعلام این که بنی صدر میخواست مجلسی هماهنگ با خود داشته باشد گفت : 7 ماه نیز پیش از آغاز جنگ ایشان فرمانده کل قوا بود که در این زمینه نیز بی کفایتی هایی صورت گرفته است. ایشان گفتند که ۲۴ تانک در خوزستان داشتیم بعد از ۷ ماه که ایشان فرمانده کل قوا بودند، ۲۴ تانک باید در خوزستان داشته باشند؟ گفتند ارتش ازهم‌گسیخته بود، چه کسی مسئول هماهنگ کردن ارتش ازهم‌گسیخته است؟ آیا جز فرماندهی کل قوا که این امر به ایشان تفویض شده بود؟ و بعد هم ماجرای هویزه وخرمشهر که همه اطلاع دارید . عقب نشینی آن چنانی که زیر نظر فرمانده‌ای که هیچ احاطه‌ای به کار خودش ندارد و بیش از هر کسی مدعی است، موجب از دست رفتن خون بیش از ۱۵۰ نفراز عزیزان ما شد.

مخالفت نمایندگان و پاسخ هاشمی

زمانی که ولایتی در باره عدم کفایت بنی صدر در سمت فرماندهی کل قوا سخن می گفت تعدادی از نمایندگان از جمله موسوی خوئینی ها به وی اعتراض کردند که این خارج از موضوع کفایت سیاسی رئیس جمهور بوده و مربوط به کفایت نظامی است ولی هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس اجازه سخن گفتن به مخالفین را نداده و آنان را وادار به سکوت کرد. ولایتی در ادامه با اشاره به برخی تخلفات دیگر رئیس جمهور گفت : آقای معین فر گفتند که ایشان دقیقا میخواهد در مجرای قانون اساسی عمل بکند و دیگران نمی گذارند ، همان دیگرانی که شما به آنها اشاره میکنید و مردم هم می دانند که شما به چه کسانی می گویید، کسانی بودند که از جانب دوستانشان مورد اعتراض قرار گرفتند که توصیه‌کنندگان به امام بودند راجع به این که فرمانده کل قوا هم به ایشان داده بشود. واصلا وجود خود شما، خودآقای معین فر و دولت موقت ۱۰ ماه بعد از انقلاب بر سر کارها این بود که روحانیت و این جناحی که مورد حمله شما هست، این ها انحصار طلب نیستند، این ها انقلابی که کرده بودند و در جلوی مردمی که در خیابان ها راه می‌افتادند و جلوی مسلسلها می رفتند به محض اینکه انقلاب به پیروزی رسید که دودستی تقدیم شماها کرده بودند ...این انحصارطلبی است؟

آیت الله خلخالی : از مجاهدین خلق تا محتکران و فراری ها دور بنی صدر جمع شده اند

بعد از پایان سخنان ولایتی یک موافق و مخالف دیگر صحبت کرده و در ادامه نوبت به آیت الله خلخالی رسید . وی به عنوان موافق عدم کفایت سیاسی بنی صدر گفت : ما باید نگاه کنیم ببینیم که آیا آقای بنی صدر کفایت سیاسی دارند و یا نه؟ در کمال بی‌غرضی من میخواهم بگویم که ایشان کفایت سیاسی ندارند به چند دلیل . به دلیل اینکه بهانه به دست ضد انقلاب میدهد. در خارج و در داخل کسانی که با قانون اساسی، یا مجلس ، با همه نهادهای انقلابی سرسختانه مخالفت دارند در دور و اطراف او جمع می شوند ، مجاهدین خلق، فدائیان خلق ، تاجران محتکر، فراری ها ... خودشان رامطرح می کنند و بزرگ ترین ضربه را می خواهند به پیکر جمهوری اسلامی ایران بزنند.

11 میلیون برای چه به بنی صدر رای داده اند؟!

وی ادامه داد : در سخنرانی هایش عوض این که پیرو خط امام بوده باشد همیشه حرف هایی می زند که مخالف خط امام بوده باشد. خوب، ایشان مرتب تکیه می کند که ۱۱ میلیون جمعیت به من رای داده‌اند خوب، ما هم قبول داریم به ایشان رای داده اند . اما رای برای خاطر چه داده اند؟ برای خاطر اینکه مردم درک کردند و فهمیدند حالا به اشتباه هم بوده است. توهم کردند که ایشان در خط امام است. خوب وقتی دیدنددرخط امام نیست مردم برگشتند . حالا که برگشتند در اینجا باز هم ایشان اصرار کند که شما باید در صحنه باشید.

اظهارات سحابی و پاسخ آیت الله خامنه ای

بعد از سخنان آیت الله خلخالی سحابی به عنوان مخالف پشت تریبون آمد و  گفت : در همین ایامی که مجلس تشکیل شده بود ، یکی دیگر از برادران جناب‌ آقای [آیت الله ] خامنه ای به من گفتند که تو که ایشان را میشناختی ، تو چرا حالا داری حمایت میکنی؟ خدمت ایشان گفتم که اگر شما هم رئیس جمهور شده بودید ، حالا من از شما هم حمایت می کردم، چرا؟ برای ما اصل، بقاء و حفظ کیان جمهوری اسلامی است. واین جمهوری اسلامی راهم به طرق مختلف میشود تعریف کرد.

سحابی در پاسخ به یکی از نمایندگان که گفت مردم به خیابان ها آمده اند گفت : مردم آمده اند ولی اینطور که مجلس را تحت فشار قرار بدهند و کسی اینجا مثلا تحت فشار قرار بگیرد یا قوه قضائیه یا غیره این برای آینده خود شما بد است یعنی در اینده آقای بنی صدر هم می رود کنار، شما در مقام مسئولیت اجرائی قرار می گیرید می خواهید یک طرحی و یک قراردادی را می خواهید امضا کنید آنقدر شور و راهپیمایی وهیجان است و همیشه هم که مردم یک دست نیسیتند ومردم که دارای یک ترکیب واحد نیستند در میان این ها ضد انقلاب هم هست ، دشمن هم هست و آن ها هم این کارها را خواهندکرد.

سحابی در بخشی از سخنان خود با اشاره به خطبه های دیروز آیت الله خامنه ای که تاکید کرده بودند بنی صدر در طول هفت ماه فرماندهی خود بر نیروهای مسلح پیش از آغاز جنگ کاری برای دفاع از مرزها انجام نداده بودند گفت : شما هم در آن دوره معاون وزیر دفاع بودید و کاری انجام ندادید!

مخالفی که موافق صحبت کرد ؛ سحابی : بنی صدر باید برود !

عزت الله سحابی همچنین گفت : به هر حال ، بنده فکر می‌کنم با شرایطی که پیش آمده است و این جوی که امروز حاکم است، و صرف نظر از این‌ها ، با موضع‌گیری هایی که اخیرا آقای بنی‌صدر کرده است، ایشان دیگر نمی‌تواند رئیس جمهور باشد. حداقل رئیس جمهور، کسی است که حسب قانون اساسی تنظیم کننده قوای ثلاثه است. چنین کسی بایستی در میان این سه قوه از اعتبار و حیثیت و احترامی برخوردار باشد و امروز این وجود ندارد. ولو آنکه این مجلس، به فرض محال این رای عدم کفایت سیاسی را رد کند، باز آقای بنی‌صدر نمی‌تواند رئیس جمهور باشد. و چه خوب بود که ایشان خودش استعفا می‌داد و نمی‌گذاشت کار به اینجا کشیده بشود. وی در پایان ضمن اعلام مخالفت با طرح عدف کفایت سیاسی رئیس جمهور اعلام کرد در رای گیری شرکت نخواهد کرد.

پس از سخنان سحابی آیت الله خامنه ای طی سخنانی اظهار داشتند : البته من از آقای مهندس سحابی تعجبی نمی کنم که تشریف بیاورند این جا و در پوشش مخالفت با این طرح یک سری مسائلی را مطرح کنندکه بین ما وایشان همواره آن مسائل وجود داشته است. یعنی با شیوه ای که ما از آقای مهندس سحابی سراغ داریم این کار می ساخت و خود این روش ایشان نشان دهنده میزان صحت این ادعائی است که ایشان کرده اند وگفته اند که در شورای انقلاب یک طرف قضیه سران حزب جمهوری بودندوآقای بنی صدر در طرف دیگر قضیه قرار داشت و ما (یعنی ایشان وبعضی دیگر از دوستانشان) داخل در دعوا نبودیم ، نوع عمل ایشان نشان می دهد که چقدر این حرف می تواند درست باشد.

دلیل مخالفت سحابی و دوستان ایشان ؛خط اسلام فقاهت

ایشان ادامه دادند : خیر ، ایشان ودوستانشان هم در منازعات شرکت داشتند یعنی اگر این چنین که ایشان گفتند بین ایشان و آقای بنی صدر اختلافات زیادی بود ، اما در یک نقطه با هم مشترک بودند وآن نقطه مخالفت با حزب جمهوری اسلامی نبود مخالفت با عناصری در شورای انقلاب بود که جامع آنها دفاع از یک خط خاصی بود ، حالا آن خط را ما خودمان خط اسلام فقاهت می دانیم ، خط اسلام مبتنی بر کتاب و سنت می دانیم ، ایشان می توانند آن را اسم دیگری برایش بگذارند در آن جمعی که در مقابل آقایان در شورای انقلاب قرار داشتند افراد حزب جمهوری اسلامی نبودندکسانی هم بودند که عضو حزب جمهوری اسلامی مطلقا قرار نداشتند.

وزارت دفاع هیچ گاه حاکم بر سرنوشت ارتش نبوده است

آیت الله خامنه ای افزودند : مسئله بودن بنده در وزارت دفاع را که ایشان مطرح کردند برای من واقعا مایه تعجب شد برای خاطر این که آقای مهندس سحابی بایستی توجه می کردند که وزارت دفاع طبق هیچ قانونی، نه قانون جمهوری اسلامی ، و نه رویه ای که قبل از تنظیم قانون وجود داشت و نه در قوانین قبلی حاکم بر سرنوشت ارتش نبوده است و الان هم نیست یعنی وزیر دفاع به قول خود نظامی ها در ساختار فرماندهی در ارتش مطلقا قرار ندارد نه وزیر دفاع و نه هیچ یک از عناصر وزارت دفاع، وزارت دفاع صرفا یک واحد پشتیبانی کننده از ارتش است.

ایشان ادامه دادند : یعنی تولیدات ارتش را وزارت دفاع عهده‌دار است مسائل سیاسی و قراردادهای گوناگونی را که ارتش احتیاج دارد یا خارج از کشور بگذارد یا با واحدهای تولیدی داخل کشور، تمام آنها را وزارت دفاع انجام می دهد رابط ارتش و قوه مقننه و دولت هم وزارت دفاع است. در فرماندهی و تشکیل یگان های نظامی و ادره آن ها و تعیین فرماندهان آن مطلقا وزارت دفاع هیچ مسئولیتی نه آن وقت داشته است نه طبق قوانین ما دارد و نه در گذشته قبل از انقلاب داشته است. بنده در وزارت دفاع اول یک چندماهی به عنوان معاون وزیر دفاع بودم وبعد که دولت سقوط کرد به عنوان نماینده شورای انقلاب در وزارت دفاع.

دلیل استعفای آیت الله خامنه ای از حضور در وزارت دفاع ؛ استعفایی که باعث خوشحالی بنی صدر شد !

آیت الله خامنه ای گفتند : حدود اوایل اسفند ماه بود آقای بنی صدر فرمانده کل قوا شدند یعنی نماینده امام و نماینده فرمانده کل قوا در حقیقت شدند وبه این نام نامیده می شدند و آمدند بنده دیدم که دیگر بودن من در وزارت دفاع هم یا ضرورت ندارد ویا امکان ندارد برای خاطر اینکه آقای بنی صدر اجازه فعالیت به ما نمی دادند ، هم چنانی که در شورای عالی دفاع هم اجازه فعالیت و تلاش را به ما مطلقا ایشان نمیداد. لذا این بود که من با دوستانم مشورتی کردم واستعفائی نوشتم وآقای بنی صدر هم از این که من استعفا کردم خیلی استقبال کرد و من حدود اول اسفند ۱۳۵۸ (یعنی اول یا دوم اسفند ماه) بود که از وزارت دفاع و از همان سمتی که بود خارج شدم .

به محض خروج آیت الله خامنه ای از وزارت دفاع چه اتفاقی افتاد / تدارک برای کودتا و ...

ایشان افزودند : به محض این که بنده از این سمت بیرون آمدم اولا در همان روزها که استعفای بنده منتشر شد در داخل ستاد مشترک بعضی از عناصر که بعدها شناخته شدندو کارهایشان هم دانسته شد تلفنی و حضوری به بنده تبریک گفتند 15 روز حدودا بعد از خروج من طبق تحقیقاتی که بعدا از کودتاچیان به عمل آمد اولین جلسه توطئه برای کودتا تا حدودا 15 اسفند تشکیل شد.

آیت الله خامنه ای در ادامه تاکید کردند : در حدود اردیبهشت ماه اولین حرکات (یا اواخر فروردین) اولین تحریکات ضد انقلاب در ارتش آغاز شد وبالاخره در بیستم یا هیجدهم تیرماه بود که تمام مقدمات کودتا آماده شده بود و قرار بود که کودتا انجام بگیرد یعنی حدودا در ظرف ۴ ماه که حضور نماینده امام در ارتش در حقیقت وجودنداشت این همه حوادث پیش آمد از این جا می توان فهمید که حضور نماینده امام به قول شما و نماینده شورای انقلاب آن چنان که بود حتی در وزارت دفاع چه اثری در ارتش می توانست بگذارد بنده مفتخرم که در مدت بودن در وزارت دفاع با آن که مستقیما در ارتش هیچ گونه دخالتی نکردم اما کمترین کاری که انجام گرفت این بود که این حضور خودمی توانست، حضور انقلاب درارتش تلقی بشود.

چرا با فرمانده شدن بنی صدر بعضی به فکر کودتا افتادند؟!

ایشان در ادامه اظهار داشتند : آقای بنی صدر از اول اسفندماه فرمانده کل قوا شدند یعنی تمام مسئولیت ها آمد زیر دست ایشان بعد به اختیار و به تمایل ایشان فرماندهان و رئیس ستاد انتخاب شدند از آن جا به پایین همه چیز دراختیار ایشان است یعنی همه فرماندهانی که انتخاب شده اند و همه کسانی که به کار گماشته شده‌اند وهمه عملکردها از پائین به بالا می رود در راس مخروط ومسئولیتش متمرکز می شود این خاصیت فرماندهی است وقتی کسی قبول کرد که فرماندهی این است ، مسئولیت هم همه در آن جا متمرکز می شود بعد من سوال می کنم که چرا بایستی کودتا انجام بگیرد آن چه که دیروز من خیلی روی آن تکیه نکردم این مساله بود که کودتا چرا باید انجام بگیرد؟ آقای بنی صدر مثل اینکه حضورش به معنای یک امنیت برای کسانی بود که می توانستند این فکر را درارتش در ذهنشان بگذرانند بعد ازآن که یک سال و خرده‌ای (یک سال و یک ماه ) تقریبا از انقلاب می گذشت واین فکر در ذهنشان حتی به صورت عملی خطور نکرده بود این در مورد مساله ارتش ،البته بعد از آن  بنده دیگر در ارتش نبودم البته در اردیبهشت ماه امام ، بنده و آقای دکتر چمران را به عنوان نماینده خودشان در شورای عالی دفاع انتخاب کردند ما تلاش های زیادی کردیم آقای بنی صدر جلسه شورای عالی دفاع را تشکیل ندادند از روزی که ما به عنوان نماینده امام در شورای عالی دفاع منصوب شدیم تا شروع جنگ ، گمانم جلسات شورای عالی دفاع حداکثر دو جلسه تشکیل شده بود یعنی از اردیبهشت تا 31  شهریور ماه که من به امام مراجعه کردم و گفتم که ایشان تشکیل نمی دهند امام ایشان را مورد مؤاخذه قرار دادند تازه در شروع جنگ هم جلسات شورای عالی دفاع تشکیل نشد تا آن وقتی که امام آن فرمان را دادند .(1)

به دنبال اعلام راهپیمایی و آشوب از طرف سازمان منافقین و گروهک پیکار به نفع بنی صدر رئیس جمهور در ساعت 4 بعد از ظهر امروز حد فاصل چهار راه ولیعصر [مصدق سابق] ، میدان ولیعصر و پحش اعلامیه و تراکت هایی مبنی بر درگیری به طور قاطع با هر کس و در هر لباس و یا اعلام صریح و مستقیم گروهک پیکار مبنی بر درگیری مسلحانه با مردم خیابان های مرکزی تهران به خاک و خون کشیده شد .

در این درگیری های خونین ده ها اتومبیل ، اتوبوس یا مینی بوس شرکت واحد و نهادهای انقلابی توسط عناصر آشوب گر به آتش کشیده شد و همچنین این درگیری ها ده ها نفر کشته و مجروح از طرفین به جای گذاشت.

گزارش های رسیده از چهار راه ولی عصر حاکیست حدود ساعت 4 بعد از ظهر امروز تعدادی از هواداران گروهک ها در حالی که شعارهایی به نفع بنی صدر می دادند تعدادی از دکه های خیابان و چندین مبل و صندلی را به وسط خیابان برده و به آتش کشیدند.

با ورود حزب الله به صحنه مجاهدین خلق اعلام جنگ مسلحانه کرد و از آن رو که مردم اطلاعی این اعلام جنگ مسلحانه نداشته و به ناگاه با تیراندازی گسترده از سوی منافقین روبرو شدند تعداد کثیری از مردم در این درگیری و در جریان تیراندازی مجاهدین خلق به شهادت رسیده و یا زخمی شدند. روزنامه اطلاعات گزارش داد هادی غفاری نیز در میان مردمی که با هواداران رئیس جمهور درگیر شده بودند حضور داشته است .

بر اساس گزارش های رسیده به دنبال اعلامیه سیاسی نظامی مجاهدین خلق در مورد آن چه مقاومت انقلابی خوانده شد درگیری هایی در سطح شهر تهران به وجود آمد که درگیری امروز ابعاد وسیع تری به خود گرفت . در این درگیری ها بیش از 100 نفر با سلاح های گرم و سرد و سنگ و چوب مجروح شدند و چند نفر نیز کشته شدند.(2)

فرانسه به همکاری اتمی با صدام ادامه می دهد

فائق مکی سفیر عراق در برازیلیا تاکید کرد که فرانسه به همکاری با عراق در زمینه اتمی ادامه خواهد داد. وی گفت : دولت فرانسه به خوبی می داند که عراق می خواهد انرژی هسته ای را در راه های مسالمت آمیز استفاده کند و علاوه بر این بین دو کشور یک قرار داد اتمی در سال 1980 امضا شده است . سفیر عراق ضمنا گزارش روزنامه های برازیلیا را دایر بر آن که برزیل مقداری از اورانیوم غنی شده به عراق تحویل داده است را تکذیب کرد.(3)

فرانسه عرفات را به این کشور راه نمی دهد

وزیر خارجه فرانسه امکان سفر یاسرعرفات رهبر سازمان آزادیبخش فلسطین به پاریس را رد کرد. وی در یک نشست مطبوعاتی در مورد سفر احتمالی عرفات به پاریس گفت : فرانسه همانند دیگر کشورهای اروپایی معتقد است ساف نماینده مردم فلسطین است اما تنها نماینده آن ها نیست . وی افزود : به همین علت وجود دفتر نمایندگی ساف در پاریس امری طبیعی است اما پذیرفتن نماینده و یا یکی از رهبران این سازمان امکان ندارد .  وی همچنین در مورد درخواست صدام برای بازسازی راکتور اتمی بغداد گفت : ما به این درخواست به سرعت جواب خواهیم داد.(4)

حمله به پاسگاه منطقه نازلو در آذربایجان غربی

پاسگاه منطقه نازلو واقع در کیلومتر 11 جاده ارومیه مورد حمله مهاجمین قرار گرفت. سرهنگ بهادری معاون هنگ ژاندارمری ارومیه ضمن تائید این خبر گفت : این درگیری بامداد پریشب با حمله مهاجمین به پاسگاه مذکور شروع شد. در حمله مهاجمین دو نفر از جمله رئیس پاسگاه به شهادت رسیده و 5 نفر نیز به گروگان گرفته شدند.(5)

دارلک مهمترین پایگاه ضد انقلاب کاملا پاکسازی شد

مجلس گرامیداشت شهدای کربلای دارلک با حضور اقشار مختلف مردم در مسجد اعظم ارومیه برگزار شد. در این مراسم فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ارومیه اظهار داشت : دارلک مهمترین پایگاه ضد انقلاب در منطقه کاملا پاکسازی شده و در اختیار رزمندگان اسلام است.(6)

آیت الله بهشتی : تخلفات رئیس جمهور دو جنبه دارد / راه برای بازگشت بنی صدر باز است ولی...

پیش از ظهر روز چهارشنبه هفته گذشته آیت الله بهشتی رئیس دیوان عالی کشور در یک مصاحبه مطبوعاتی شرکت و به سوالات خبرنگاران پاسخ داد. آیت الله بهشتی در پاسخ به سوالی در زمینه تشکیل شورای ریاست جمهوری گفت : نحوه تشکیل شورا را قانون اساسی معین کرده ، این شورا فقط برای مدت 50 روز وظیفه دارد که مسئولیت ها را به عهده بگیرد و در این مدت مقدمات انتخابات ریاست جمهوری جدید را فراهم کند بنابراین مسئله پیچیده ای در کار نخواهد بود.

رئیس دیوان عالی کشور در مورد تخلفات رئیس جمهور نیز گفت : این تخلفات دو جبنه دارد یکی جنبه دلیلی برای عزل رئیس جمهور از طرف مقام رهبری ، یکی جنبه اثبات یک تخلف از وظیفه قانونی از نظر قضایی ، قسمت اول پس از تصمیم مجلس دیگر زمینه ای نخواهد داشت .

از آیت الله بهشتی سوال شد «در قانون اساسی آمده است که شورای عالی قضایی می تواند کفایت یا عدم کفایت سیاسی رئیس جمهور را صادر کند» رئیس دیوان عالی کشور در این زمینه نیز گفت : دیوان عالی کشور می تواند چنین کاری بکند و اگر مجلس در این زمینه تصمیم نهایی را بگیرد دیگر ضرورتی برای اقدام دیوان عالی کشور از این نظر به چشم نمی خورد.

آیت الله بهشتی درباره این که امکان آن وجود دارد که بنی صدر با عذرخواهی به کار خود ادامه دهد گفت : این راه همیشه باز بوده و هست منتها مطالبی که از ایشان در طی پس از سخنان امام منتشر شد متاسفانه نشان داد که ایشان این روشی را که داشته اند همچنان ادامه داده اند و به هر حال این مجلس است و این نمایندگان مردم در قوه مقننه هستند که به استناد وظایفی که قانون اساسی برای آن ها معین کرده مطلب را دنبال خواهند کرد و سرانجام تصمیم نهایی با مقام رهبری خواهد بود.(7)

آیت الله اشراقی در مراسم بزرگداشت 25 تن از شهدای اسلام در اصفهان طی سخنانی گفت : توقیف روزنامه منتسب به رئیس جمهور باید انجام می شد. وی ادامه داد : امام در جواب من که به ایشان گفتم «ممکن است بعضی از مردم که به حقایق آشنا نیستند در جو سیاسی موجود از شما آزرده خاطر شوند» فرمودند : اسلام را در خطر می بینم و دست از مبارزه بر نمی دارم.

آیت الله اشراقی ادامه داد : مبارزه با فرد مطرح نیست که یکی را بالا و دیگری را پائین آورد بلکه آن چه مطرح است اسلام است من به فرمان امام نمایندگی آقای بنی صدر را در هیئت سه نفره با این شرط پذیرفتم که بین من و او حق حاکم باشد و با توجه به فرمان امام الان بهترین فرصت برای بازگشت ایشان به دامن اسلام است. وی افزود : توقیف روزنامه منتسب به رئیس جمهور باید انجام می شد و این برای پایداری دین که پشتوانه شرف و استقلال و ناموس یک ملت است لازم بود .

آیت الله اشراقی در باره عدم هماهنگی بعضی افراد با جریان اصیل انقلاب اسلامی گفت : اگر خدای نکرده آن طرف پیروز شود اسلام تکه تکه خواهد شد و این خطی است که سرنخش دست آمریکا است. وی در انتها گفت : به هر حال ما تابع فرمان رهبر هستیم و هر کسی از خط مستقیم انقلاب اسلامی منحرف شود محکوم به نابودی است . (8)

حمایت سودان و اردن از اسرائیل در جنگ با سوریه

در حالی که تجاوزات رژیم صهیونیستی به جنوب لبنان همچنان ادامه دارد مناخیم بگین نخست وزیر این رژیم صبح روز پنجشنبه به مدت دو ساعت با فرستاده ویژه ریگان به خاورمیانه دیدار و گفت و گو کرد. خبر دیگر این که ولیعهد اردن با یک هیئت اسرائیلی دیدار و گفت و گو کرده و به رژیم صهیونیستی اطمینان داده است که در جنگ میان اسرائیل و سوریه وارد نخواهد شد اسرائیل نیز وعده داده است که هیچ تعرضی به اردن صورت نخواهد گرفت. سودان نیز از اسرائیل در مقابل سوریه حمایت کرده است .(9)

فرانسه و ترکیه به بنی صدر پناهندگی خواهند داد

رادیو صدای آمریکا و اسرائیل گزارش دادند فرانسه و ترکیه آمادگی خود را برای اعطای پناهندگی سیاسی به بنی صدر اعلام کرده اند. آسوشیتدپرس نیز به نقل از خواهر بنی صدر گزارش داده است که وی اکنون چند روز است با خانواده خود تماس نگرفته است. وزیر خارجه فرانسه اظهار داشته است که اگر بنی صدر به فرانسه بیاید و تقاضای پناهندگی سیاسی کند مورد قبول واقع خواهد شد. آسوشیتدپرس مدعی شد بنی صدر در همدان مخفی شده و از آن جا می خواهد به پاریس برود.(10)

پی نوشت :

1-  مشروح مذاکرات مجلس ، 30 خرداد 1360

2-  اطلاعات ، 31 خرداد 1360 ، صفحه 2 ، حوادث خرداد 1360 و شورش و قانون گریزی و آشوب طلبی بنی صدر و هوادارانش از جمله رویدادهای تلخ اجتماعی در نخستین سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران بود . این حوادث که ناشی از فاصله گرفتن تدریجی بنی صدر از رهبری انقلاب و اتحاد مرحله به مرحله وی با مخالفین و معاندین نظام بود بحث عدم کفایت سیاسی و برکناری وی توسط مجلس ، اعلام جنگ مسلحانه مجاهدین خلق در برابر نظام جمهوری اسلامی ، فتنه انگیزی و بلواهای خیابانی ، فرار بنی صدر و رجوی و در نهایت ، شکست « فاز شورشگری و قانون گریزی » را در کشور به همراه داشت .

طرح دو فوریتی آیین نامه چگونگی بررسی کفایت سیاسی رییس جمهور ، که از طرف تعدادی از نمایندگان، تقدیم مجلس شورای اسلامی شده بود، در 27 خرداد پس از سخنان موافقان و مخالفان، مورد تصویب قرار گرفت. میلیونها تن از مردم در تجمع ها و تظاهرات مختلف سراسر کشور و نیز نمازهای جمعة 29 خرداد، از اقدام مجلس حمایت کردند و خواستار عزل و محاکمة بنی صدر شدند. رک ـ روزنامه کیهان، 30 خرداد 1360 ، صفحات 1 و 15 و 16

درگیری های پراکنده و خشونت باری نیز در برخی شهرها بین طرفداران بنی صدر و سازمان مجاهدین خلق با مردم رخ داد. آیت الله دکتر بهشتی رییس دیوان عالی کشور طی مصاحبه مطبوعاتی در 27 خرداد  60 که مشروح آن در روزنامه های 30 خرداد منتشر و ما نیز در روزشمار امروز به آن پرداختیم ضمن توضیح ابعاد حقوقی و قضایی رسیدگی به کفایت سیاسی رییس جمهور و نحوة اجرای قانون مربوط، از افراد و گروهها یی که به عنوان حمایت از رییس جمهور در دام آشوبگری افتاده بودند دعوت کرد به آغوش نظام اسلامی باز گردند.

مجاهدین خلق، پی درپی اطلاعیه می دادند و با هر تمهیدی به دنبال آن بودند که چرخة سقوط قانونی بنی صدر را از حرکت بیندازند. از این رو سه اعلامیة پیاپی، در روزهای 27 و 28 خرداد، انتشار دادند. در یک اطلاعیه 27 خرداد، متعاقب هشدار قبلی در مورد تهدید جان رئیس جمهور، با عنوان «هشدار مجاهدین خلق در رابطه با تهدید جان زندانیان انقلابی»، به منظور تکمیل فرایند تحریک و تقویت انگیزه خشونت در برابر نظام، ادعا شد که همزمان با «کودتای ارتجاعی ـ امپریالیستی»، احتمال کشتار زندانیان وابسته به گروهها و از جمله سازمان وجود دارد و تهدید شده بود که پاسخ لازم، مشابه آنچه «در حق طاغوت و شکنجه گران و دژخیمانش روا بود»، توسط سازمان داده خواهد شد. رک  نشریة مجاهد، ش 126: صص 1 و 2 متن اعلامیة دوم، نشان از عدم شناخت مردم داشت و دقیقاً با شبیه سازی ناشیانه از تاکتیکهای ماه های آخر انقلاب، به گونه ای نامتعارف، برای حمایت از بنی صدر «مذهب» را مستمسک قرار دادند. نکتة جالب این اعلامیه، سرآغاز آن بود که دیگر با «به نام خدا و به نام خلق قهرمان ایران» آغاز نمی شد؛ چراکه مخاطب آن همة مردم بودند:

الله اکبر

در آستانه پیاده شدن آخرین مرحله کودتا... سازمان... پیشنهاد می کند که... مردم قهرمان... بار دیگر فریاد پرخروش «الله اکبر» را در مخالفت با روشهای انحصارطلبانة ضدّ مردمی و ضداسلامی و در حمایت از آزادیهای اساسی و رییس جمهور دکتر بنی صدر، در پشت بام خانه ها طنین افکن سازند.رک همان، ش 127: ص 8. نیز متن اصلی اطلاعیه 27 خرداد

سازمان ناکام ماند و هیچ «الله اکبر»ی طنین افکن نشد! اعلامیة سوم، تهدید نمایندگان و برحذر داشتن آنها از شرکت در جلسة بررسی عدم کفا یت سیاسی بنی صدر بود:

«...سازمان مجاهدین خلق ایران بدین وسیله تمامی نمایندگانی که در مجلس حضور می یابند، نسبت به کلیة عواقب گستردة عزل رییس جمهور دکتر بن یصدر در فضای هیستریک اجتماعی حاکم، زنهار میدهد.» همان ـ پیشین

پنجشنبه 28 خرداد 1360 مصادف بود با صدور پیام مهمی از سوی امام خمینی(ره) به مناسبت نیمة شعبان، با محوریّت هشدار در مورد توطئه های جبهة داخلی ضدّانقلاب. در قسمتی از این پیام آمده بود:

«...امروز و روزهای آینده، روز شکست جریان دشمنان قسم خوردة اسلام است. روز شکست فرد یا افراد نیست. روز شکست جریانی است که به اسلام معتقد نیستند و اگر هم باشند، مسلّماً تا حدودی است که با قوانین غرب برخورد و مخالفتی نداشته باشد. ... روز شکست جریانی است انحرافی که حضور به موقع شما، پایه های آن را لرزاند و فرو ریخت. دوستان عزیزم! بسیار دقت نمایید و کاملاً بهوش باشید و هوشیارانه با آرامش کامل ـ ولی با تمام توان ـ در صحنه باشید ... خمینی دست یکایک شما را می بوسد و به یکایک شما احترام میگذارد و یکایک شما را رهبر خودش می داند؛ که بارها گفته ام: من با شما یکی هستم و رهبری در کار نیست. من خوب درک می کنم که حضور شما در این روزهای حسّاس به چه معنایی است، و به امید پیروزی نهایی شما بر دشمنانتان روزشماری میکنم.»

فردای آن روز، آیةالله خامنه ای در مراسم نماز جمعة تهران ـ به شکلی مستوفی و جامع ـ دلایل سقوط بنی صدر را بیان نمود؛ در حالی که شعار «بت شکن بت شکن، بت جدید را بشکن»، یا «خمینی بت شکن، بت جدید را بشکن» لحظه ای قطع نمی شد. همچنین میلیونها تن از مردم در نمازهای جمعه سراسر کشور با شعارهای خود و تأیید مواضع امامان جمعه «خواستار رأی قاطع مجلس شورای اسلامی به عدم کفایت سیاسی رییس جمهور شدند.»

پس از تصویب آیین نامه نحوه رسیدگی به کفایت سیاسی رییس جمهور در جلسه مورخ 27 خرداد مجلس شورای اسلامی و اعلام آغاز بحث و بررسی آن در اولین جلسه بعد از تعطیلات (پنجشنبه 28 خرداد نیمه شعبان و جمعه 29 خرداد)، سازمان در روز 28 خرداد ماه 1360 رسماً حرکت مسلحانه علیه رژیم جمهوری اسلامی را اعلام کرد تا به زعم دیرین رجوی، ایران به لبنان تبدیل گردد. رجوی در میتینگ امجدیه در 22 خرداد ماه 59 گفته بود : «یک عده می خواهند ایران را ترکیه بکنند. ولی ایران که ترکیه بشو، نیست. لبنان خواهد شد... ما خواستار تروریسم نیستیم؛ اما نمی شود که انکار کرد. تروریسم، واکنش های اجتناب ناپذیری دارد که در آن صورت، عین لبنان، نه قدرتی برای دولت خواهد گذاشت و نه برای مجلس.» رک نشریة مجاهد، ش 88: ص 6 وی همچنین در اسفند 59 اظهار داشته بود : «ترجیح می دهیم وقتی بالاجبار به جنگ داخلی تن بدهیم که... کمترین ریسک را داشته باشد.» رک نشریة مجاهد، ش 114: ص 39. آشکار بود که ادعای وی مبنی بر واکنش در برابر «تروریسم» یا تن دادن «بالاجبار» به جنگ داخلی، صرفاً پوششی برای توجیه و پنهان ساختن برنامه از پیش طراحی شده «شورش مسلحانه» بود.

وی در مصاحبه ای که اسفندماه 59 انتشار یافت به روشنی سابقه دیدگاه و تحلیل مبتنی بر اقدام خشونت بار و غیرمسالمت آمیز را تشریح کرده بود: البته بدیهی است که دیگر این روزها هر کس میداند که اگر سیر اوضاع کشور و جامعه به همین ترتیب ادامه یابد و اجباراً رفرمی رخ ندهد، جز جنگ داخلی پایانی نخواهد داشت. مجاهدین نیز از همان نخستین دور انتخابات مجلس پیوسته یکی از مهمترین محور حرفها یشان همین بوده است که بدون یک مجلس واقعاً ملی فراگیر نمایندگان طبقات و اقشار مختلف مردم، خبری از زندگی مسالمت آمیز در کار نخواهد بود. در امجدیه نیز من با زبان صریحتر این نکته را یادآور شدم و حتی به آنها که درصدد ایجاد ترکیه ای جدید در ایران هستند هشدار دادم که مبادا از لبنان سردربیاورند. رک نشریة مجاهد، ش 114: ص 24

به عبارت دیگر رجوی در سخنان خود تصریح می کند که تاوان عدم دستیابی سازمان به قدرت و عدم انتخاب کاندیدای آن از سوی مردم در انتخابات مجلس، جنگ داخلی و پایان زندگی مسا لمت آمیز بوده است. در متن اطلاعیة سازمان، هرکس می توانست دریابد که چنین استدلالی، صرفاً دستاویز و بهانة یک حرکتِ برنامه ریزی شده قبلی است. متن اطلاعیه را ـ به دلیل اهمیّت آن ـ شخص رجوی نگاشته بود. به گونه ای که فرهنگ و ادبیات او در سراسر اطلاعیه ظهور داشت. رک همان، ش 127: ص 4. نیز متن اطلاعیه 28 خرداد اطلاعیه بدون عنوان همیشگی و مرسوم «به نام خدا و به نام خلق قهرمان ایران» بود.

متن این اعلامیه که به تعبیر دکتر حسین رفیعی، از جداشدگان سازمان در سال 59، «اعلامیه جنگ تمام عیار با جمهوری اسلامی» بود رک دو ماهنامة چشم انداز ایران، ش 15: ص 83 عیناً در پی میآید:

اطلاعیة سیاسی ـ نظامی شمارة 25

بسم الله الواحد القهار

مردم قهرمان ایران

مردم مبارز تهران

... سازمان مجاهدین خلق ایران، ضمن اعتراض به این قبیل اقدامات ضدانقلابی و خلاف شرع و قانون، بدین وسیله از خلق قهرمان ایران کسب اجازه میکند تا از این پس ـ به یاری خدا ـ در قبال حفظ جان اعضای خود، به ویژه اعضای مرکزی سازمان که در حقیقت بخشی از مرکزیت تمامی خلق و انقلاب محسوب می شوند، قاطع ترین مقاومت انقلابی را از هر طریق معمول دارد.

بدیهی است برا بر اعلامیة حا ضر، از این پس مسئولیت هرآنچه که حین مقاومت انقلابی واقع شود، تنها و تنها بر ذمّة مرتجعین انحصارطلب و اوباش چماقدار آنهاست که قصد آن کرده اند تا نقشة به پایان نرسیدة شاه خائن و ساواک منفور او را در قلع و قمع مجاهدین به پایان رسانند. از این حیث برآنیم که نامبردگان هر که باشند و در هر لباسی دقیقاً شایستة سخت ترین کیفر و مجازات انقلابی خواهند بود. ضمناً سازمان مجاهدین خلق ایران این حق را برای خود محفوظ می دارد تا در هر موردی هم که کیفر فی المجلس جنایتکاران در حین انجام جرم ضدانقلابی میسّر نباشد، به زودی و به طور مضاعف، آمران و عاملان مربوطه را به جزای خود برسانند. و ماالنصرالامن عندالله.

مجاهدین خلق ایران ـ 28/خرداد/1360  رک نشریة مجاهد، ش 127: ص 4. متن اطلاعیه 28 خرداد

متن اطلاعیه فوق ضمن اعلام رسمی شورش مسلحانه در قالب عبارت «مقاومت انقلابی از هر طریق»، با ذکر «کیفر به زودی و مضاعف آمران و عاملان»، و در ادامه اطلاعیه ها و تحلیل ها و تبلیغات قبلی سازمان، به منزله فرمان شروع عملیات تروریستی نیز محسوب گردید.

دکتر ابراهیم یزدی که در آن زمان در کنار مهندس بازرگان و تنی چند از رهبران نهضت آزادی در اولین دوره مجلس شورای اسلامی نماینده بود و با مواضع و اقدامات جمعی و گروهی به ائتلاف بنی صدر یاری می رساند، نقل کرده است که مجاهدین خلق به طور ویژه با وی ارتباط داشتند و درصدد جذب کامل او بودند که در همین ارتباطات، از قصد خود برای سرنگونی نظام سخن گفته اند. رک  دو ماهنامة چشم انداز ایران، ش 32: ص 49

همچنین کیهان تحت سرپرستی محمد خاتمی همان زمان در سرمقاله خود علت اعلام علنی اقدام مسلحانه سازمان را این گونه تحلیل کرد : ...کادر رهبری مجاهدین خلق به دنبال یک سری فعل و انفعالات سریع در ساخت حاکمیت سیاسی کشور هرگز انتظار شکست جناح بنی صدر را نداشت چرا که آنها با تأکید بر این مسئله که بنی صدر حمایت بخشی از جامعه (به ویژه مجاهدین) را پشت سر دارد رسماً اعلام داشتند که بنی صدر می تواند در این مقطع کمر ارتجاع را بشکند! اما با توجه به اینکه جناح بنی صدر آخرین مقاومت خود را در روزهای اخیر پشت سرنهاد و هیچ عکس العمل جدی و همه جانبه از ناحیه مردم و به سود بنی صدر صورت نگرفت کلیه تحلیلهای سابق مجاهدین برباد رفت و در حقیقت کادر رهبری مجاهدین در چند روز پیش و به دنبال شکست جناح بنی صدر با «بن بست» جدی سیاسی ـ تشکیلاتی مواجه شد... بنابراین کادر رهبری مجاهدین برای خروج و یا شکستن این بن بست سیاسی ـ تشکیلاتی لازم می بیند که شیوه نهایی خود را به کار گیرد تا بلکه از این مخمصه نجات پیدا کند. شیوه نهایی آنها هم معلوم است و بر کسی پوشیده نیست. جنگ مسلحا نه، هم در استراتژی و هم در تاکتیک. رک روزنامه کیهان، 31 خرداد 1360 ، ص 1؛ سرمقاله با عنوان «هوشیار باشیم که: رجویسم به جای بنی صدر به صحنه می آید.»

مهندس عزت الله سحابی نیز درمورد تصمیم قبلی سازمان برای ورود به جنگ مسلحانه با اشاره به ملاقاتهای افرادی از کادر رهبری سازمان با وی می گوید:آخرین جلسه ای که با آنها داشتم با پرویز یعقوبی بود... اواخر خرداد 60، یکی دو روز پیش از واقعه سی خرداد. سعی آنها در این ملاقاتها و ارتباطات این بود که مرا قانع کنند که بپذیرم اینها یعنی نظام، خطری هستند و درگیری مسلحانه با اینها یک امر ناگزیر است.رک دو ماهنامة چشم انداز ایران ، ش 27: ص 9

در آستانة طرح عدم کفایت سیاسی بنی صدر در مجلس، سازمان شورش مسلحانه 30 خرداد را تدارک می دید. تشکیلات و ساختار سازمان از مدتها قبل به خدمت شرایط جدید درآمده بود. اکیپ های مختلفی توسط عناصر مسئول نهادها، بخصوص نهاد دانش آموزی و دانشجویی، سازماندهی شد که هر کدام می بایست با چند تیم، جریان راهپیمایی مسلحانه را پیش ببرند؛ که بعضی مسئول ایجاد درگیری و رودررویی با پاسداران بودند و بعضی باید به کار تبلیغی و افشاگری تهاجمی می پرداختند. خطوطی که سازمان ارائه داد، حاوی نکاتی از این قبیل بود: «...کارهای پراکنده کافی است و آمادگی لازم در مردم به وجود آمده است. ... راهپیمایی های مقطعی اثر خود را کرده و مرحلة گذار کمّی به کیفی رسیده است. ... زمینة عینی انقلاب آماده است و ما اگر زمینة ذهنی را آماده کنیم، انقلاب انجام می شود. ... این قابل پیش بینی است که پس از قیام 30 خرداد تمامی امکانات سرخ ما سفید بشود...» 

براساس دستورالعمل سازمان، هواداران تشکیلاتی می بایست مسلح و دست کم به سلاح سرد مجهّز باشند.

سازمان، در تحلیل خود، توان نظامی ـ پلیسی حاکمیت، را در اوج ضعف و ضربه پذیری تلقی میکرد. نفوذی های آموزش دیده و پرورش یافته، آخرین اطلاعات خویش را از درون نهادها به سازمان ارائه می دادند. همه چیز دقیق و حسا ب شده می نمود. «میلیشیا»، که فلسفة وجودی اش تشکیل ارتش خصوصی و در واقع نیروی مسلح سازمان برای روز موعود بود، تسلیح و آماده شده بود.

سازماندهی «بخش اجتماعی»، شکل اصلی خود را از نیمة دوم خرداد پیدا کرد. همة مسئولان بخش و فرماندهی نهادها، گاه تا هفته ای 3 جلسه در پایگاه محمد ضابطی (ستاد خیابان انزلی)، برای برنامه ریزی راهپیمایی 30 خرداد، نشست ها یی را برگزار می کردند.

روز شنبه 30 خرداد 1360، روز طرح عدم کفایت سیاسی بنی صدر در مجلس بود. در اولین جلسه بررسی طرح مزبور، 15 تن از نمایندگان از شرکت در جلسه خودداری کردند که برخی از شناخته شده ترین آنها عبارت بوندند از: مهدی بازرگان، ابراهیم یزدی، یدالله سحابی، احمد سلامتیان، احمد صدر حاج سیدجوادی، احمد غضنفرپور، محمد مجتهد شبستری و هاشم صباغیان.

همة گروهها و جریانهای مخالف نظام ـ جز اندکی که مرزبندی ایدئولوژیک و استراتژیک با لیبرالها داشتند ـ قرار حمایت از بنی صدر را گذاشته بودند. بنی صدر کاملاً مخفی شده بود و هیچ کس از محلّ اختفای او خبر نداشت؛ تا آنجا که دادستان انقلاب اسلامی مرکز نیز بعداً اعلام کرد که از محل سکونت بنی صدر هیچ گونه اطلاعی در دست نیست.

بعداً معلوم شد که او ابتدا در منزل دکتر ناصر تکمیل همایون، عضو حزب ملت ایران و از دوستان قدیمی بنی صدر در ایران و فرانسه، مخفی شد و پس از چند نقل و انتقال و تغییر مکان، سرانجام از طریق حسین نوّاب صفوی ، صاحب امتیاز روزنامة انقلاب اسلامی ـ که رابط سازمان با دستگاه بنی صدر بود ـ به مخفیگاهی رفت که سازمان تدارک دیده بود.

عصر روز سی ام خرداد، در تهران و چند شهر بزرگ دیگر، هواداران و وابستگان سازمان حرکتی را انجام دادند یا شروع کردند که سرانجامی جز تباهی برای آنها نداشت. سازمان بعداً مدّعی شد که 500 هزار نفر در تظاهرات 30 خرداد شرکت کردند؛ ولی تعداد افراد سازماندهی شده سازمان و گروه ها یی که به آنها پیوستند و در حمایت از بنی صدر و سازمان به تظاهرات خشونت بار و مسلحانه دست زدند بیش از چند هزار نفر نبود. خبرگزاری رویتر گزارش داد که «حدود 3 هزار نفر از افرادی که به سازمان چریکی مجاهدین خلق تعلق دارند خیابانها را بستند و تعدادی اتومبیل و موتورسیکلت را آتش زدند و علیه حکومت اسلامی به شعار دادن پرداختند.» رک روزنامه کیهان، 31 خرداد 1360 ، ص 16

 هاشمی رفسنجانی در خاطرات روزانة خود، ذیل 30 خرداد خود نیز ، نوشته است: «گروهک های مجاهدین خلق و پیکار و رنجبران و اقلیت فدایی و... تدارک وسیعی برای ایجاد آشوب و جلوگیری از کار مجلس دیده بودند، و به نحوی اعلان مبارزة مسلّحانه کرده اند. از ساعت چهار بعدازظهر به خیابان ها ریختند و تخریب و قتل و غارت و آشوب را در تهران و بسیاری از شهرستانها آغاز کردند.کم کم نیروهای سپاه و کمیته ها و حزباللهی ها به مقابله برخاستند. من در مجلس بودم. صدای تیراندازی از چندین نقطة شهر به گوش می رسید. خبر از جراحت و شهادت عدّه ای نیز می رسید. جمعی از نمایندگان در دفتر من جمع شده بودند.

نزدیک غروب، آقای [رضا] زواره ای مسئول ستاد امنیت آمد و نوار ضبط شده از ارتباطات تلفنی مرکز فرماندهی مجاهدین خلق با رابط های آشوب خیابانی را آورد؛ که برنامة وسیع تخریب و آشوب آنها را مشخّص می کرد. اوایل شب، آشوبگران شکست خوردند و متفرّق شدند؛ بدون اینکه کار مهمی از پیش ببرند؛ بجز تخریب چند ماشین، و مرگ و جرح چند نفر از طرفین...

خبر رسید خانم بنی صدر را هم بازداشت کرده اند. نظر دادیم ایشان را آزاد کنند و در خانه تحت نظر داشته باشند. » رک خاطرات هاشمی ، 30 خرداد 1360

شروع تظاهرات، ساعت چهار بعدازظهر تعیین شده بود  و مکان های تظاهرات در تهران، عبارت بودند از: خیابان انقلاب، میدان فردوسی، خیابان طالقا نی، منیریّه، خیابان ولیّعصر، میدان ولیّعصر، بلوار کشاورز، میدان فلسطین، خیابان نظام آباد، پل سیدخندان.

مسئولیت و هدایت تظاهرات، به عهده «بخش اجتماعی» و زیرنظر محمد ضابطی بود. هواداران تشکیلاتی در تیمهای 3 تا 5 نفره سازماندهی و به یکی از سلاحهای سرد مسلّح شده بودند. رده های بالاتر دارای سلاح گرم بودند. چاقو، چماق، تیغ موکت بری، قمه، پنجه بکس، و فلفل (برای پاشیدن به چشمان مخالفان) از وسایلی بود که اغلب هواداران ـ به دستور تشکیلات ـ با خود حمل می کردند.

مقصود از این تظاهرات، نه به صورت خودجوش بلکه بر اساس تصمیم رهبری سازمان، به یک حرکت کور مسلحانه تبدیل گردید. مقصود از این، چنانکه سازمان بارها بدان اعتراف کرده بود، عملیات «سرنگونی نظام»، به صورت شبهِ کودتا و با حضور سازماندهی شده «هواداران»، و با «پیشتازی عنصر مسلّح» بود. بنی صدر، به دلیل ضعف تحلیل و بینش سیاسی و نیز مغلوبیّت روانی در برابر سازمان ـ به امید کسب موقعیت سیاسی جدید، پس از تغییر حاکمیت ـ این حرکت را همراهی کرد.

مردم حزب اللهی و حتی کسانی که نظر میانه ای داشتند، در برابر این تظاهرات ـ که نقطه عطف تغییر فاز سیاسی به فاز نظامی تلقّی میشد ـ موضعگیری کردند. از جنوب شهر تهران و مناطق دیگر (میدان خراسان، میدان امام حسین(ع)، خیابان مولوی، شهرری، راه آهن و جوادیه و...)، گروههای مردم به راه افتادند و با موتور، دوچرخه، اتوبوس، مینی بوس، و هر وسیلة شخصی و امکان دیگری که در دسترس بود، خود را به مرکز شهر رساندند.

در ابتدای رویارویی، مردم عموماً از کمربند یا سنگ استفاده می کردند؛ ولی زمانی که هواداران سازمان با سلاحهای مختلف سرد (و در چند جا سلاح گرم) حمله کردند، نیروهای سپاه و کمیته وارد عمل شدند. مردم، در خلال این درگیری ها متحمّل جرح و ضرب و قتل تعدادی از خود شدند.

اولین خبر منتشره در مورد تعداد تلفات 30 خرداد تهران، حاکی از آن بود که بیش از 16 تن از مردم کشته و دهها نفر مجروح شده اند.

هشت تن از مجروحین نیز فردای آن روز به علت شدت جراحا ت وارده، در بیمارستان فوت کردند.

صدای آمریکا در خبر خود، وقایع 30 خرداد تهران را از زمان روی کار آمدن جمهوری اسلامی بی سابقه توصیف کرد و اعلام نمود که در خلال درگیریهای آن روز «دست کم 30 تن کشته شدند و 200 تن مجروح گردیدند.»

خیابان های محل درگیری در تهران وضعیت غریبی پیدا کرده بود چهره های ملتهب، مغازه های تعطیل شده، اتوبوسهای به آتش کشیده شده، و دود لاستیکهای سوخته، چهرة این مناطق را دگرگون کرده بود. هواداران سازمان (و اغلب همان «میلیشیا»ی معروف) به همراه جمعی از هواداران دیگر گروهها، در کوچه و خیابان، افرادی را که از جهت هیئت ظاهری به حزب اللهی ها شبیه بودند، کتک زده و از آنها می خواستند که به نفع بنی صدر و سازمان شعار دهند، چوب و سنگ بر سر و روی افراد مقاوم میریختند، و با کارد و چاقو و تیغ موکت بری صورت و بدن آنها را زخمی می کردند.

حضور گروههای مختلف مردم و پاسداران در خیابانهای اصلی و مرکزی شهر کم کم وضع را دگرگون کرد و دستگیری مهاجمان آغاز شد. از حدود ساعت 7 بعدازظهر، هواداران باقیمانده که مبهوت از این شکست بودند، با انفعال و سردرگمی، متفرق شدند و فضای شهر تحت کنترل نیروهای انتظامی آرام گرفت.

همزمان در چند شهر مانند اصفهان، همدان، ارومیه، شیراز، اهواز، اراک، زاهدان، مسجد سلیمان، بندرعباس و مشهد نیز درگیریهای پراکنده مشابهی در سطوح کوچکتری رخ داد که طی آنها نیز دهها تن مجروح و چند تن کشته شدند.

مقارن با این وقایع شاهپور بختیار آخرین نخست وزیر رژیم شاه نیز در مصاحبه ای با یک روزنامه فرانسوی گفت: «اگر بنی صدر سرنگون شود در ایران حمام خون جاری خواهد شد.» کیهان ، 31 خرداد 1360 ، صفحه 14

حضور خودجوش و گسترده مردم نقاط مختلف کشور در تظاهرات خیابانی روزهای 30 و 31 خرداد در تجدید پیمان با رهبری انقلاب و اعلام حمایت از مجلس شورای اسلامی و مخالفت با بنی صدر و سازمان، عملیات ارعابی و شورشگرانه سازمان را با ناکامی مواجه ساخت.

روز 31 خرداد نیز بررسی طرح عدم کفایت رییس جمهور در مجلس ادامه یافت و در جلسه بعد از ظهر آن، اکثریت نمایندگان به عدم کفایت سیاسی بنی صدر رأی دادند. در این روز نیز نمایندگان طرفدار نهضت آزادی و رییس جمهور از شرکت در جلسه مجلس شورای اسلامی خودداری کردند. علاوه بر افرادی که جلسه 30 خرداد را ترک کرده بودند، عزت الله سحابی، گلزاده غفوری، اعظم طالقانی و حسین انصاری راد نیز از شرکت در جلسه 31 خرداد خودداری کردند.

همچنین 10 تن از نمایندگان مجلس با صدور یک اطلاعیه مشترک دلایل خود را برای رأی دادن به عدم کفایت سیاسی بنی صدر اعلام کردند. در بین امضاکنندگان این نامه در کنار نام محمدکاظم موسوی بجنوردی، محمد محمدی گرگانی و امید نجف آبادی، نام حسن یوسفی اشکوری نیز به چشم می خورد.

در اطلاعیه جمع 10 نفره مزبور، ضمن تأکید بر رهبری حضرت امام تلاش شده بود تا در مخالفت با رییس جمهور، ضمن انتقاد به جناح مقابل وی نوعی مرزبندی با سایر نیروهای پیرو خط امام و حزب جمهوری اسلامی، صورت پذیرد. این اطلاعیه، «انتقادهای اصولی و اساسی» وارد بر بنی صدر را، «مقابله وی با نظام و رهبری امام»، عمده ساختن اختلاف با جناح مقابل و تبدیل شدن به «مرکز وحدت اکثر مخالفین نظام جمهوری اسلامی»، «غرور و خود مداری و کیش شخصیت» و «مخالفت با نهادهای انقلابی» برشمرده بود... منبع : سازمان مجاهدین خلق ، پیدایی تا فرجام ج۲ ص ۵۵۸ تا ۵۸۲

در زمینه برکناری بنی صدر در روزشمار فردا بیشتر خواهیم نوشت...

3- اطلاعات ، 30 خرداد 1360 ، صفحه 12

4-  اطلاعات ، 30 خرداد 1360 ، صفحه 12

5- اطلاعات ، 30 خرداد 1360 ، صفحه 11

6- اطلاعات ، 30 خرداد 1360 ، صفحه 4

7- اطلاعات ، 30 خرداد 1360 ، صفحه 4

8- اطلاعات ، 30 خرداد 1360 ، صفحه 4

9-  کیهان ، 30 خرداد 1360 ، صفحه 16

10- کیهان ، 30 خرداد 1360 ، صفحه 16

پژوهشگر :سید روح الله امین آبادی

انتهای متن/