به گزارش خبرگزاری فارس از زنجان، بناهای قدیمی زیادی در شهر زنجان وجود دارد که روزگاری برای صاحبان آن‌ها خانه‌ای امن همراه با آرامش بود.
خانه‌هایی که اهالی‌شان با همه وجود به معماری آن افتخار کرده و از دیدن آن بناها لذت می‌بردند.
بناهایی که اکثر صاحبان آن‌ها اکنون در میان ما نیستند، چراکه اگر می‌دانستند این بناها روزی به آثار ارزشمندی تبدیل خواهند شد، قطعاً معماری دوچندانی به یادگار می‌گذاشتند.
هنرمندان سازنده این بناها با لطافت و صبر فراوان با هنر دست خود اثری ماندگار به آیندگان هدیه داده‌اند.
نمونه زیبایی از این بناهای تاریخی بنای «خدیوی»، «شیخ الاسلام» و «توفیقی» در شهر زنجان است.
بنای «خدیوی»
بنای «خدیوی» در محله‌ای معروف به «دالان آلتی» در ضلع شمال غربی خانه ذوالفقاری و در سمت جنوبی خیابان هفت تیر و در ضلع شرقی و منتهی‌الیه خیابان هفت تیر به خیابان سعدی وسط قرار دارد.
به دلیل اینکه هیچ کتیبه یا نوشته‌ای که دال به زمان ساخت بنا باشد وجود ندارد زمان دقیق ساخت بنا مشخص نیست اما به سبک و نوع سنگ در اوایل پهلوی ساخته شده است.
خانه خدیوی از جمله بناهای متاثر از الگوهای رایج از غرب با حفظ سنت‌های هنری و تزیینی ایرانی و شیوه‌های محلی در عرضه معماری ایران است.
از جمله تزئینات این بنا می‌توان به آجرکاری‌های نما، گچ‌بری‌های زیبا و ستون‌ها و نماها، لمبه‌کاری با نقوش متنوع ، وجود ایوان که بر روی شش ستون چوبی با پوشش گچی استوار شده و به وجود نرده‌های تزیینی اشاره کرد.
*بنای «شیخ‌الاسلام»
بنای «شیخ‌الاسلام» روی شیب ملایمی در ضلع شمالی به خیابان امام و در جنوب کمربندی خیام قرار دارد.
این بنا در حریم بازار در ضلع شرقی آن خیابان فردوسی و در ضلع شمالی مجموعه بازار تاریخی و خیابان ضیائی در ضلع غرب کوچه شیخ‌الاسلام و در جنوب نیز به بافت قدیمی و کوچه حسینیه منتهی می‌شود.
تاریخچه این بنا با توجه به تحقیقات لازم در سال 1136 هجری شمسی به دستور بانی آن مرحوم شیخ‌الاسلام که یکی از علمای بزرگ زنجان بوده برای سکونت ساخته شده است.
منزل شیخ‌الاسلام به سبک خانه‌های قدیمی زنجان و با مصالح سنگ، آجر و ملاط در یک طبقه کار شده است.
ورودی این بنا در ضلع غربی و اتاق‌ها به دور حیاطی مشجر واقع است.
تالار اصلی در ضلع شمالی بنا با تزئینات گچ‌بری و سقف لمبه‌کاری شده خودنمایی می‌کند.
این بنا در حال حاضر نیز به صورت مسکونی و در اختیار یکی از شرکا است.
خانه شیخ‌الاسلام از جمله آبینه قدیمی با تزئینات حائز اهمیت بوده که می‌توان از آن به عنوان یک نمونه کامل از تزئینات خانه‌های قدیمی استان زنجان نام برد.
با عنایت به ورثه‌ای بودن بنا و همچنین عدم رسیدگی لازم حفظ بنا، متاسفانه در قسمت‌های زیادی تزئینات بنا دستخوش تخریب است.
با توجه به اینکه بنای مزبور محل سکونت و تدریس مرحوم شیخ‌الاسلام یکی از علمای بزرگ و بنام زنجان بوده با عنایت به علاقه‌مندی ورثه برای حفظ بنا و هدیه آن به سازمان میراث فرهنگی ثبت این بنا در فهرست آثار تاریخی کشور قابل توجه و لازم است.
*بنای «توفیقی»
بنای «توفیقی» در بافت قدیمی شهر زنجان در محله معروف به غریبیه بالا و به محله «خرابه رجی» نیز مشهور است، قرار دارد.
این بنا از شمال غرب نزدیک به دروازه رشت و از جنوب نزدیک به دروازه قزوین است.
بنای توفیقی از جمله بناهای اواخر دوران قاجار و اوایل پهلوی است که این امر با توجه به نوع معماری و تزئینات به کار رفته در آن به خوبی مشاهده می‌شود.
این اثر با شماره 2664 در سال 1378 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
این بنا تقارن در شیوه معماری داخلی و سبک تزئینی در نمای خارجی به نقطه اوج می‌رسد، لمبه‌کاری با طرح‌ها و رنگ‌های زیبا در نمای داخلی و سقف و بخش‌های آجرکاری شده در طرح‌ها از جمله شاخص‌های معماری و شیوه تزئینی این اثر تاریخی است.
بنای توفیقی منزل مسکونی مرحوم علی‌اکبر خان توفیقی نخستین شهردار و رئیس بلدیه شهر زنجان بوده است.
در حال حاضر بنیاد شهید استان زنجان از بنای مزبور به عنوان موزه و گنجینه آثار شهیدان استان استفاده می‌کند.
نخستین نکته‌ای که در بدو ورود به منزل توفیقی نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند، حجم تالار طبقه اول با ستون‌های گرد آجری آن در قسمت ورودی ساختمان است.
از دیگر موارد تزئینی این اثر می‌توان وجود تزئینات گچ‌بری، نگاره‌ها، گچ‌کاری دیوارهای طبقه اول در محل تلاقی سقف‌های کاذب استفاده از لمبه با طرح‌ها و رنگ‌های زیبا و به کار بردن آجرهای تزئینی به شکل‌های قاب‌بندی در طرح‌های مختلف به سبک تزئین بی‌نظیر آن اشاره کرد.
نظر به اینکه بنای مزبور منزل نخستین شهردار زنجان است و نامبرده فردی خیر و بانی بناهای عام‌المنفعه دیگر همچون رختشویخانه، کارگاه و غیره ... در سطح استان بوده که اکثر این آثار در فهرست آثار ملی ثبت شده یا در حال ثبت است بنابراین ضروری بود تا منزل شخصی وی نیز در فهرست آثار تاریخی کشور به ثبت برسد.
انتهای پیام/2308/خ30/ف4004
