به گزارش خبرگزاری فارس از زاهدان، تاریخ هر کشوری نشان از اصالت، هویت و ریشه جامعه آن دارد، جمهوری اسلامی ایران به لحاظ پیشینه و تمدن تاریخی خود از شمال تا جنوب و از شرق به غرب به گواه آثار بجا مانده از عصر‌های مختلف دارای اصالتی بی‌مانند در سطح جهان است.
همواره نام سیستان و بلوچستان به عنوان مناطق تاریخی کشور با یک تلألو خاصی در حال درخشیدن بوده ولی اطلاع رسانی در معرفی و شناساندن قابلیت‌های تاریخی مغفول مانده است، در کمتر از هر کیلومتر در شمال استان یک اثر تاریخی وجود داشته و این نشان از اصل تمدن و تاریخ یک منطقه دارد، ظرفیت‌های تاریخی به اندازه‌ای است که آن را ملقب به بهشت باستان‌شناسان کرده‌اند. وقتی کمی به سمت جنوب حرکت کرده، به منطقه سراوان، شهرستان قلعه‌های تاریخی، سنگ‌نگاره‌ها و سفالی که پس از 7 هزار سال، هنوز هم با همان سیاق گذشته در حال ساخت است، می‌رسیم.
سفال کلپورگان با عنوان اولین موزه زنده دنیا در شرایطی که نوع، شیوه و مواد اولیه ساخت آن هیچ تغییری در طول 7 هزار سال نکرده است ما را عازم سفری به اعماق تاریخ میکند، هم‌اکنون هنرمند این اثر تاریخی با دست خالی و بدون تجهیزات سفالگری، با همان شرایط ساخت اولیه خالق آثاری خارق‌العاده است که چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره میکند.
تداوم و انتقال این صنعت دستی از دوره‌های بسیار دور عزم هر مخاطب را برای دیدن نحوه ساخت، اصل آثار، تنوع و خرید آن افزایش داده است خبرنگار فارس برای معرفی این هنر 7 هزار ساله گزارشی تهیه کرده که با هم می‌خوانیم.
یک شهروند زاهدانی در مورد میزان آشنایی از میراث فرهنگی استان و مهم‌ترین آثار تاریخی آن گفت: من مهم‌ترین آثاری که می‌شناسم و در مورد آن شنیده‌ام بر می‌گردد به زابل، شهر سوخته و کوه خواجه که حتی برای بازدید به آنجا نیز رفته‌ام در مورد جنوب هم در مورد گل‌فشان، قلعه ایرانشهر و قلعه‌های سراوان نه به اندازه تاریخ شمال استان بلکه کمتر از آن شنیده‌ام.
محمد شهرکی در ادامه افزود: به نظرم در کل، سیستان و بلوچستان دارای تاریخی بسیار غنی و با عظمت بوده که مایه غرور هر شهروند استان است، دید مسئولان باید هم به لحاظ شناساندن آثار تاریخی استان و هم در موضوع مرمت و احیای آنها یکسان باشد من به شخصه همه استان را منزلگاه خود می‌دانم.
وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه چه میزان سفال کلپورگان را می‌شناسید، بیان کرد: اگر اشتباه نکنم یکی از صنایع دستی جنوب استان است که عزیزان ما با دست خالی کوزه و آثاری از این دست می‌سازند و از دوران قدیم بدون تغییر مانده است. من تا حالا نمونه‌ای از نزدیک ندیده‌ام و امیدوارم بتوانم روزی یکی از این آثار را تهیه و به عنوان افتخار استان در منزل نگاه دارم.
این شهروند ادامه داد: اگر اشتباه نگویم سفال کلپورگان را از تلویزیون دیده‌ام ولی اگر شرایط ارائه آن و اطلاع رسانی مکان عرضه در همه شهر‌های استان فراهم شود می‌توان از این غنیمت تاریخی در معرفی استان و قابلیت‌های آن استفاده کرد.
سفال کلپورگان نخستین موزه زنده دنیا
رئیس میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان سراوان با بیان اینکه سفال کلپورگان یک هنر 7 هزار ساله است، در مورد ویژگی‌های این صنعت اظهار داشت: این هنر بجا مانده از گذشته‌های بسیار دور بوده که در طول تاریخ بدون هیچ تغییری در شیوه ساخت و نوع مواد اولیه سینه به سینه به نسل‌های بعد منتقل شده است، سفالگران به همان شیوه سنتی قدیمی آثار هنری خلق می‌کنند، معدن خاک آن در طول هزاران سال بدون تغییر و در محلی به نام «مشکوک» قرار داشته که اکنون هم با همان ساختار، مورد استفاده هنرمندان استان قرار دارد.
محمد صدیق دهواری افزود: یکی از ویژگی‌های این سفال، تولید سفال‌ها بدون استفاده از تجهیزات مربوطه و چرخ‌های گردان ساخت سفال است که از همان 7 هزار سال قبل تاکنون با استفاده از وسایل بسیار ابتدایی در شرایطی که هنرمند بر روی زمین نشسته و با کمک از دست و یک تکه چوب، اشیا خارق‌العاده‌ای خلق می‌کنند این آثار در زندگی روستایی و عشایری گذشته کاربرد‌های فراوانی داشته ولی امروز با توجه به خودنمایی انواع ظروف نو، کاربرد این اشیاء به عنوان ظرف کمتر مورد استفاده است، با همه این اوصاف، کاسه، بشقاب، لیوان، پارچ و وسایل تزئینی در حال حاضر هم مورد استفاده قرار می‌گیرند.
وی یکی از علل ماندگاری و تداوم این سفال در عصر حاضر را ساخت کارگاه سفال در سال 1354 عنوان کرد و در این مورد گفت: سازمان صنایع دستی وقت ایران با استخدام 2 نفر و گماشتن آنها در کارگاه برای تکمیل مراحل ساخت و پختن محصولات تولید شده توسط هنرمندان گام نخست را برداشت، این سازمان موظف به خرید آثار تولید شده در سراوان بود و پس از خریداری آنها را به بازار‌های هدف منتقل می‌کرد، این روند تا دهه 70 ادامه داشته و پس از فوت شدن یکی از کارگران فعال در کارگاه و بازنشسته شدن دیگری، به نوعی کارگاه تعطیل شد، در همان دهه با روی کار آمدن عبدالسلام بزرگ‌زاده مدیرکل وقت صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان، یک تحول در این هنر پویای ایران به وجود آمد، وی با تأسیس شرکت تعاونی سفالگران به تداوم این هنر ادامه بخشید، در ابتدای کار جمعیت زیادی از بانوان مسن به این کار مشغول بودند.
رئیس میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان سراوان ادامه داد: در سال 81 هنر سفالگری به عنوان نخستین موزه زنده سفال در فهرست میراث فرهنگی کشور قرار گرفت، در سال 88 هم کارگاه سفالگری با عنوان موزه خاک به بهره‌برداری رسیده و مقداری خدمات رفاهی برای بازدید‌کنندگان و هنرمندان در آن ارائه شد در مجموع هم‌اکنون اهالی روستای کلپورگان که انحصار ساخت این نوع سفال را در اختیار دارند با رغبت خود این هنر را دنبال کرده و توانسته‌اند این سنت آبا و اجدادی را از سالهای بسیار حفظ کنند.
دهواری با بیان اینکه در سال 89 برای اولین بار از این هنرمندان استان تجلیل شد، به مستمری صنعتگران از کار افتاده که در حال حاضر به 20 نفر از صنعتگران از کار افتاده مستمری ماهیانه پرداخت می‌شود، اشاره کرد و بیان داشت: این هنر در فهرست آثار معنوی کشور به عنوان موزه زنده سفال ایران به ثبت رسیده همچنین دارای مهر اصالت یونسکو نیز می‌باشد. از آنجایی که برای ثبت شدن در لیست آثار جهانی هر اثری باید در کشور مبدأ به ثبت برسد که این کار انجام شده و تثبیت در آثار جهانی هم یکی از برنامه‌های اداره کل است.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: برای معرفی این گنجینه فرهنگی فیلم‌های مستند فراوانی از شبکه‌های مختلف سیما به نمایش درآمده، سفالگران به نمایشگاه‌های مختلف صنایع دستی و گردشگری اعزام شده و آثار خود را در معرض دید هزاران ایرانی اقصی نقاط کشور قرار داده‌اند، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور به طور تقریبی هر ماهه یک نمایشگاه صنایع دستی در یکی از استان‌های کشور برگزار کرده که همواره سفالگران سنتی سیستان و بلوچستان شرکت کرده و این توانمندی را به منصه ظهور گذاشته‌اند، آثار ساخته شده هنرمندان به نقاط مختلفی در سطح کشور روانه شده که از مهم‌ترین آن می‌توان به فروشگاه شهرداری تهران اشاره کرد که همواره تولیدات این سفال تاریخی در آنجا عرضه می‌شود.
سوخت و بیمه مشکل سفالگران
دهواری افزایش هزینه‌ها را به معنی افزایش قیمت سفال عنوان کرد و این موضوع را خواست هنرمندان ندانست و گفت: یکی از مشکلاتی که سفالگران ما با آن دست به گریبان هستند بالا رفتن هزینه‌ها و به تبع آن افزایش قیمت سفال است که موجب کاهش اقبال مشتری برای خرید می‌شود، افرادی که به عنوان یک اثر هنری برای این سفال هزینه می‌پردازند تا یک حدی می‌توانند پرداخت داشته باشند ولی وقتی قیمت آن افزایش یابد، کاهش فروش را هم تجربه می‌کنند، پس باید تدبیری برای ارائه سوخت یارانه‌ای در نظر گرفت یا بسته‌های حمایتی در اختیارشان قرار داد تا این سنت و هنر دیرینه تداوم داشته باشد.
وی اضافه کرد: شرکت تعاونی به صورتی نیست که درآمد زیادی داشته و یا به تعبیری مدرن باشد، اینها خود سفالگران هستند که آنجا کار می‌کنند و در واقع آن فردی که به عنوان مسئول شرکت تعاونی فعالیت میکند، وظیفه تأمین سوخت، خاک، انرژی، پخت، بازاریابی و فروش و هزینه‌های جانبی را داشته و در برابر این همکاری 50 درصد قیمت فروش کالا را دریافت میکند، یکی دیگر از مشکلات صنعتگران موضوع بیمه آنهاست، در سالهای گذشته بیمه صنعتگران مطرح شد که طی آن هر صنعتگر حدود 23 هزار تومان برای حق بیمه به سازمان تأمین اجتماعی واریز می‌کرد ولی آنچه در مورد این هنرمندان استان مطرح است و بارها به آن اشاره شده، ضعف در پرداخت حق بیمه توسط این قشر است آنها همواره می‌گویند «ما توانایی این پرداخت را نداریم» در این راستا مکاتبات بسیاری برای تأمین این مبلغ، از طریق سازمان‌های تأمین اجتماعی و میراث فرهنگی و گردشگری با مسئولان صورت گرفته که هنرمندان سختکوش را بیمه کنیم.
رئیس میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان سراوان با تأکید بر اینکه سوخت و بیمه مهم‌ترین مشکل سفالگران سراوانی است، تصریح کرد: سوخت و بیمه مهم‌ترین درخواست هنرمندان از ماست در ابتدای هدفمند شدن یارانه‌ها، سوخت با قیمت هر لیتر 150 تومان به کارگاه داده می‌شد ولی پس از مدت کوتاهی گفتند «این سهمیه خاص استانداری بوده و الآن هم تمام شده» البته پیگیری‌های زیادی صورت گرفته ولی نتیجه‌ای در بر نداشته است.
این کارشناس فرهنگی، سفال کلپورگان را منحصر به روستایی به این نام خواند و در مورد افراد فعال در این عرصه اظهار داشت: این سفال به انحصار متعلق به ساکنان روستای کلپورگان سراوان بوده که تعداد 57 نفر سفالگر مشغول به کار هستند سفال‌ها در منزل افراد ساخته شده و سپس به کارگاه برای پخت ارسال می‌شود.
گزارش از: محمد فرتوت عنایت
انتهای پیام/75002/ر/گ1003
