به گزارش خبرگزاری فارس از قم با توجه به قرار گرفتن ایران در منطقه گرم و خشک، محدودیت منابع آبی و افزایش روزافزون جمعیت، کمبود آب به طور جدی بخش کشاورزی را تهدید می‌کند.
خشکسالی یکی از پدیده‌های جدایی‌ناپذیر تغییرات اقلیمی بوده و استفاده منطقی از آب در کشاورزی به منظور افزایش تولید محصول و تامین نیازهای اساسی مردم در راستای مقابله با تهدید خشکسالی باید جزو برنامه‌های اصلی توسعه کشاورزی و اساس پژوهش‌ها قرار گیرد.
در سال‌های اخیر موضوع توسعه سیستم‌های آبیاری پرفشار به عنوان سیستمی با ظرفیت و راندمان بالا در راستای استفاده بهینه از منابع آب مطرح شده است.
آبیاری بارانی یکی از روش‌های نوین آبیاری است که دارای قدمتی 100 ساله است.
راندمان آبیاری در کشور به صورت متوسط حدود 35 تا 40 درصد گزارش شده است و با توجه به مساحت مزارع زیر پوشش آبیاری که حدود 7.8 میلیون هکتار گزارش شده است، اهمیت افزایش راندمان به منظور تامین آب اضافی برای مزارع جدید مشخص می‌شود.
به کارگیری سیستم‌های آبیاری پرفشار سبب افزایش راندمان و کاهش مصرف آب به ازای هر هکتار و در نتیجه امکان زیر کشت آوردن زمین‌های بیشتر می‌شود.
از میان شیوه‌های مختلف آبیاری تکمیلی ساده‌ترین و اقتصادی‌ترین روشی که سرعت دستیابی به اهداف را افزایش داده و با اکثر شرایط جغرافیایی منطقه سازگاری دارد استفاده از دستگاه‌های آبیاری قرقره‌ای است. همچنین استفاده از این سیستم در مناطق با بارندگی محدود یکی از راهکارهای عملی مبارزه با بحران خشکسالی و راهی نویدبخش برای رسیدن به خودکفایی است.
*سیستم آبیاری قرقره‌ای
سیستم آبیاری قرقره‌ای(گان) نوعی از آبیاری بارانی متحرک است که مزرعه را به صورت نواری آبیاری می‌کند.
نحوه کار دستگاه به این طریق است که بعد از استقرار دستگاه در ابتدای نوار، ارابه که در بالای آن آبپاش یا فواره(گان) نصب شده توسط تراکتور به انتهای نوار حمل می‌شود.
پس از روشن شدن سیستم، آبپاش شروع به آبپاشی کرده و به سمت ابتدای نوار حرکت می‌کند. کار آبیاری به همین منوال تا انتهای مزرعه ادامه پیدا می‌کند تا یک دور آبیاری کامل شود به سبب قابلیت جابه‌جایی و تحرک بالای گان، این دستگاه کارایی بالایی در رابطه با آبیاری تکمیلی دیم‌زارها دارد. عمق آبیاری با سرعت حرکت دستگاه رابطه معکوس دارد بنابراین به راحتی می‌توان عمق آبیاری را تنظیم کرد.
از مزایای دیگر این دستگاه آبگیری از شیرهای هیدرانت یا از کانال است که به راحتی انجام می‌گیرد و برای آبیاری تکمیلی مناسب است و همچنین از مزایای اختصاصی آن هزینه اجرای کم آن بوده که نسبت به سیستم‌های آبیاری دیگر قابل توجه است.
*واردات دستگاه قرقره‌ای به کشور
در سال 1373 دستگاه آبیاری قرقره‌ای به صورت انبوه مورد استفاده کشاورزان ایران قرار گرفت اما بعد از گذشت چند سال تعداد زیادی از این دستگاه‌ها کنار گذاشته شد که از جمله دلایل کنار گذاشتن آن می‌توان فرسودگی قطعات و مدیریت غلط در بهره‌برداری را مورد توجه قرار داد.
دستگاه آبیاری قرقره‌ای (گان) به عنوان یک روش آبیاری تکمیلی در بیشتر کشورها مورد استفاده قرار می‌گیرد و این کشورها جزو مناطق پر باران هستند ولی در ایران به عنوان یک روش آبیاری کامل مورد استفاده قرار گرفته است و با توجه به اینکه اکثر مناطق کشورمان جزو مناطق گرم و خشک هستند این دستگاه با مشکلاتی روبه‌رو شده است.
*اختراع دستگاه ارابه عصمتیه
محمدمهدی دوست‌محمدی کارشناس آب و خاک سال گذشته تحقیقات و مطالعاتی بر روی قسمت‌های مختلف دستگاه آبیاری قرقره‌ای در یکی از بزرگترین مزارع زیر پوشش این دستگاه واقع در مزرعه عصمتیه از اراضی موقوفه حضرت معصومه(س) در بخش جعفرآباد قم انجام داد.
با انجام اندازه‌گیری و آزمایش‌های مختلف نتایجی حاصل شد که در قالب مقاله‌ای ارائه و سپس معایب دستگاه مورد بررسی قرار گرفت و بر روی ساخت ارابه‌ای با مشخصات مناطق ایران متمرکز شد و با استفاده از الگوبرداری از دستگاه‌های مختلف ارابه‌ای با خصوصیات جدید طراحی شد. به دلیل اینکه این دستگاه در مزرعه عصمتیه آستانه مقدسه حضرت معصومه(س) طراحی شده نام مزرعه بر روی آن گذاشته شد.
دستگاه ارابه عصمتیه از سوی سازمان بسیج علمی پژوهشی و فناوری استان قم حمایت شده است.
این مخترع به تعدادی از نواقص دستگاه آبیاری قرقره‌ای اشاره می‌کند و می‌گوید: زاویه پاشش آبپاش، زاویه چرخش آبپاش، فرسودگی قطعات و اتصالات آبپاش‌ها، تبخیر آب به دلیل ارتفاع گرفتن آب از سطح زمین و همچنین کوچک بودن ذرات آب، لرزش آبپاش هنگام چرخش و عدم یکنواختی پخش آن از جمله این نواقص محسوب می‌شود.
وی تصریح می‌کند: وجود بادهای فصلی در اکثر مناطق کشور سبب ناهمگونی پخش آب است که این عامل با ارتفاع و زاویه آبپاش رابطه مستقیم دارد.
دوست‌محمدی خاطر نشان می‌کند: بر اساس مطالعات صورت گرفته بر روی دستگاه قرقره‌ای، نوآوری بر روی ارابه این دستگاه صورت گرفت تا بتوان با بومی‌سازی این دستگاه ویژه مناطق گرم و خشک کشور استفاده بهینه‌تر از آن کرد.
وی با اشاره به ویژگی‌های ارابه جدید می‌گوید: در ارابه جدید دو بال طراحی شده است که بر روی هر بال یک آبپاش نصب می‌شود و طول هر بال قابل تنظیم بوده و در کمترین حالت 150 سانتیمتر و در حداکثر حالت 240 سانتیمتر است.
این مخترع ادامه می‌دهد: تنظیم بودن طول هر بال به ارابه این امکان را می‌دهد که در زمانی که نیاز به جابجایی دستگاه است طول بال‌ها کم شود و آسان‌تر انتقال پیدا کرده و همچنین در هنگام نگهداری در انبار جای کمتری را اشغال کند.
به گفته وی روی هر بال یک آبپاش نصب شده و ارتفاع آبپاش متناسب با نوع و ارتفاع محصول قابل تنظیم است. آبپاش در حالت‌های مختلف با سطح زمین حالت افقی خواهد داشت و همچنین از این ارابه می‌توان در کشت محصولات با ارتفاع زیاد مانند ذرت و نیشکر استفاده کرد.
کاهش مصرف انرژی، کاهش مقدار تبخیر آب، کاهش اثر کوبیده شدن سطح زمین بر اثر برخورد قطرات آب در هنگام آبیاری، یکنواختی پاشش آب بهتر و .... از جمله ویژگی‌های ارابه عصمتیه است.
این طرح مشابه خارجی ندارد و قابلیت نصب بر روی ارابه‌های موجود را دارد و دارای مکانیزمی است که آبپاش‌ها را در وضعیت‌های مختلف به صورت افقی تنطیم می‌کند که این عمل در یکنواختی پاشش آب بسیار مؤثر است. همچنین می‌توان با توجه به نوع منطقه، آبپاش مناسب آن منطقه را مورد استفاده قرار داد.
با توجه به اینکه بسیاری از اراضی کشاورزی ایران دارای وسعت کم و شکل نامنظم است. بومی‌سازی و برطرف کردن نواقص ارابه این دستگاه کمک زیادی به بهره‌برداری درست از منابع آب می‌کند.
دستگاه ارابه عصمتیه برای شرکت در جشنواره علم تا عمل 13 تا 16 شهریور به مصلای تهران منتقل می‌شود.
==================
گزارش: ایمن‌سادات موسوی‌نژاد
==================
انتهای پیام/و10/د1000
