به گزارش خبرگزاری فارس از قزوین، صدای هیاهوی کودکان به گوش می‌رسد، از لا به لای جمعیت حرکت می‌کنند، چین دامن دختربچه و کت و شلوار اتو کشیده پسر بچه نشان می‌دهد که عید است.
کودکی از دیواره سنگ‌نوردی بالا می‌رود، کودکی که صورتش شبیه پروانه گریم شده است با تن‌پوش خرگوش دست می‌‌زند و صدای خنده‌اش بلند می‌شود، برای مادرش تعریف می‌کند که آقا خرگوشه گفت: پروانه خانم، چقدر تو خوشگلی.
اینجا بزرگترین کاروانسرای درون شهری خاورمیانه است، محل برگزاری دومین نمایشگاه ملی بازی و اسباب‌بازی کودکان دیروز و امروز.
با ورود به حیاط نگارالسلطنه، تابلوی سردر غرفه‌ای در سمت راست حیاط جلب توجه می‌کند: زندگی کودکان در گذرگاه تاریخ.
به هنگام ورود، گهواره‌ای به چشم می‌خورد که با تنه درخت ساخته شده و متعلق به شهر اندیمشک از استان خوزستان است.
در کنار آن اسباب‌بازی‌هایی قرار گرفته‌اند که مجسمه‌هایی از کودکان سوار بر آنها هستند.
کودکان با دیدن آنها با صدای بلند می‌گویند: « إ ... اسکوتر... » در حالی که اسکوتر این کودکان، همان روروئک چوبی پدران، پدربزرگ‌ها و حتی نسل‌های پیش از آنان است.
پدران و مادرانی که کودکانشان را با خود به نمایشگاه آورده‌اند با افتخار برای کودکانشان از اسباب‌بازی‌های قدیمی خود تعریف می‌کنند.
هنگامی که نمونه اسباب‌بازی قدیمی خود را در این غرفه می‌بینند چهره‌هایشان از شادمانی گشاده‌تر می‌شود.
آن طرف‌تر که می‌رویم عروسک‌های زیبایی می‌بینیم که از نقاط مختلف ایران جمع‌آوری شده و به نمایش درآمده‌اند.
یکی از این عروسک‌ها که لباس محلی زیبایی بر تن دارد "لیلی" است.
لیلی دختری از اهالی چهارمحال و بختیاری است و نخی دارد که با کشیدن آن دستانش تکان می‌خورند.
مسئول غرفه می‌گوید: معمولا نام عروسک‌ها برگرفته از نام سازنده آن و یا شخصیتی است که بر اساس داستان وی، آن عروسک ساخته شده است مثل کودکی که در حوض آب غرق شده و مادرش به دلیل ناراحتی‌های روحی عروسکی با نام همان کودک می‌سازد و پیش از مرگش آن را به دختر دیگرش می‌سپارد.
شاید نام لیلی هم بر پایه چنین دلایلی انتخاب شده باشد.
در کنار اینها، تیله‌های سنگی قرار دارد که به گفته کارشناس حاضر در غرفه این تیله‌ها که از اسباب‌بازی‌های بومی قزوین هستند و در جاهای دیگر دیده نشده‌اند، در همین نمایشگاه از سوی تعدادی از کودکان دیروز قزوینی به این غرفه اهدا شده‌اند.
کارشناس می‌گوید: کودکان با پیدا کردن سنگ‌های نسبتا گردتر از رودخانه، همیشه آنها را به همراه یک سوپاپ ماشین در جیبشان داشته و در اوقات بیکاری آنها را گرد می‌کرده‌اند که این کار معمولا سه تا چهار هفته به طول می‌انجامیده و پس از آن نیز یک هفته آن را سمباده می‌زدند.
به این ترتیب برای ساخت هر تیله سنگی به طور متوسط یک ماه زمان صرف می‌شده و مسلما نتیجه کار نیز برایشان بسیار ارزشمند بوده است که همه اینها نشان می‌دهد کودکان قزوینی با خلاقیتی که داشتند به تنهایی می‌توانستند برای خود اسباب‌بازی بسازند در حالی که در نقاط دیگر کشور معمولا بزرگترها یا صنعتگران به آنها کمک می‌کرده‌اند.
تماشای هزار قطعه اسباب‌بازی، عکس، کتاب درسی و خواندنی، تن‌پوش، پاپوش و سرپوش، کلاه و بخشی از مجموعه یک کودکستان قدیمی برای همه جذاب است اما جذابیت آن زمانی بیشتر می‌شود که پنج کارشناس حوزه کودک و چهار غرفه‌دار حاضر در آن، پیرامون پیشینه این اسباب‌بازی‌ها توضیح می‌دهند.
علت جذابیت بیشتر آن، وجود اسباب‌بازی‌هایی از نقاط مختلف کشور است.
در این غرفه اسباب‌بازی‌هایی از روستای میمند کرمان، روستایی در گرگان، روستای گازرخان الموت قزوین، تهران، اصفهان، شهر ری، تبریز، یزد، زابل، خوزستان، چهارمحال و بختیاری و استان قزوین و عکس‌هایی از استان‌های مختلف از جمله بوشهر نمایش داده می‌شوند.
آن طرف‌تر در داخل یک قفسه، اسباب‌بازی‌های حلبی به شکل ماشین دودی‌های قدیمی و ماشین‌های اسباب‌بازی به چشم می‌خورند که به گفته کارشناس غرفه، این اسباب‌بازی‌ها، بازسازی شده ماشین‌های یک شاگرد حلبی‌ساز از اهالی شهر ری بوده‌اند.
این شاگرد با خرده‌های حلبی اسباب‌بازی می‌ساخته و در شب‌های جمعه به همراه برادرش در مجاورت ماشین دودی و در حرم شاه عبدالعظیم به زائران می‌فروخته است.
در کنار این اسباب‌بازی‌ها قارقارک قرار گرفته که با یک تکه چوب، موی دم اسب و آویزی بر آن ساخته شده است و با مرطوب کردن یک قسمت از چوب و چرخاندن آویز به شکل فرفره، صدای قارقار می‌دهد.
کارشناس می‌گوید: چه در قزوین و چه در جاهای دیگر، هیچکس علت به صدا درآمدن قارقارک را نمی‌داند در صورتی که در کمال تعجب دیدیم که یک بانوی مسن قزوینی با دیدن قارقارک دلیل آن را برای خانواده‌اش توضیح می‌داد و این مایه شگفتی همه شده بود.
وق وق ساهاب و طبلک‌ها هم که بیشتر برای نوزادان استفاده می‌شده‌اند در بخش دیگری از این قفسه هستند.
از دیگر موارد حیرت‌انگیز این غرفه، وجود نمونه اصلی اسباب‌بازی‌های مردم‌ساز با قدمت 100 تا 150 سال و متعلق به دوران مشروطه و دوران قاجار است.
پرده قرمز خیمه شب‌بازی در بخش دیگر این غرفه خودنمایی می‌کند.
این خیمه متعلق به آقای بهروز قریب‌پور است که با بیش از 30 عروسک حدود 70 سال سابقه دارد.
شخصیت اصلی آن مبارک است و نمایش‌های آن با محوریت شخصیت شاه سلیم و با همین عنوان اجرا می‌شوند.
به گفته مسئول غرفه، رطوبت زیاد و نامناسب بودن فضای اختصاص یافته به این غرفه، موجب جمع‌آوری بعضی از عروسک‌ها و کتاب‌های چاپ سنگی این مجموعه و انتقال آنها به بخش دیگری از سرای سعدالسلطنه شده است.
در قسمت دیگر غرفه، افسانه درخت آسوریگ، کهن‌ترین متن ادبی کودکان ایران و از شاهکارهای هنر و ادب ایرانیان باستان، روی پلات‌های رنگی بر دیوارها نصب شده و پس از بیان داستان آن توسط غرفه‌داران، افراد علاقه‌مند برای خرید کتاب بازآفرینی شده آن در بخش فروشگاهی غرفه، راهنمایی می‌شوند.
پس از آن قاب عکس‌هایی از کودکان ایرانی مربوط به دوران قاجار و پس از آن، به ترتیب تاریخ عکس‌ها روی دیوارها نصب شده‌اند که از جمله آنها عکسی مربوط به کودکان یک خانواده بالادست در زمان قاجار است.
هرچه پیشتر می‌رویم مشاهده می‌شود که پوشش کودکان دیروز به مرور زمان تغییر می‌کند.
عکس‌هایی از معلم یک کلاس با تمام شاگردانش در سال 1320، گواهی‌های تحصیل در دهه‌های آغازین 1300، بخشی از مجموعه یک کودکستان، مداد تراش‌های قدیمی و نمونه اصلی لباس‌هایی از کودکان متعلق به همین سال‌ها در قسمت دیگری از این غرفه قرار گرفته است.
به جایی می‌رسیم که در آن تابلوهایی از تصویر کودکان در آثار نقاشان ایران قرار دارند و کتاب زندگی جبار باغچه‌بان و عکس‌هایی از وی و خانواده‌اش، اشعاری از شاعران حوزه کودک کشور به همراه معرفی بخشی از زندگینامه آنان هم برای کودکان دیروز و امروز جذاب است.
به هنگام توضیحات کارشناس غرفه، بانویی از قزوین به وی مراجعه کرده و با در دست داشتن عروسکی به شکل یک دختربچه که ظرافت انگشتان و لنگه کفش زرد رنگ کنده شده آن جلب توجه می‌کند، می‌گوید: این عروسک متعلق به عمه من و ساخته خود او است که آن را به من هدیه کرده و دست کم 70 سال قدمت دارد.
این بانو عروسکش را برای نشان دادن به کارشناسان و بهره‌گیری آنان از این اسباب‌بازی قدیمی برای کودکان امروز به این غرفه آورده و ادامه می‌دهد: لباس‌های این عروسک با گذشت زمان کثیف شده‌اند و اطرافیان می‌خواهند لباس آن را عوض کنم.
این بانو خواستار شنیدن نظرات این کارشناس در خصوص نگهداری عروسک است.
کارشناس هم در پاسخ از وی می‌خواهد در لباس قدیمی عروسک تغییری ایجاد نکند و به منظور نگهداری بهتر از آن، عروسک را لای یک پارچه سفید استفاده شده بپیچد.
بازدیدکنندگان دیگری نیز به همین منظور به غرفه می‌آیند و کارشناس غرفه نیز از ذوق آنان اظهار خوشحالی می‌کند.
وجود نمونه‌های بازسازی شده اسباب‌بازی‌های دوران باستان مانند اشتروک، شترو، لاک پشت سفالی و پیکرک‌های گلی انسانی و جانوری از نکات جذاب این غرفه است.
=============
گزارش از آسیه بهرامی
=============
انتهای پیام/س10/پ3003
