به گزارش خبرگزاری فارس از بیرجند، یلدا ریشه در تاریخ جهان دارد. شب یلدا زادروز مهر یا میتراست. خداى پیمان و عهد و ایزدى. میترائیسم یکى از تأثیرگذارترین مذاهبى است که نخست در شرق و بعدها در غرب و در دین مسیحیت ردپاى بسیارى از خود به جاى گذاشت.
این شب را از دیرباز نزد مردم جهان شبى مقدس مى‌دانستند. یلدا از نظر معنى معادل با کلمه نوئل از ریشه ناتالیس رومى به معنى تولد است و نوئل از ریشه یلدا است. واژه یلدا سریانى و به معنى ولادت است، به معنی ولادت خورشید مهر و میترا است.
یلدا یا به زبان بیرجندی (چله) جشن خانوادگى است و شاید یکى از دلایل ماندگارى‌اش همین است، چرا که هنوز در ایران خانواده رکن اصلى جامعه است. هر چند که جامعه ایرانى در حال گذار از سنت به مدرنیسم است، اما شب یلدا یا شوچله خراسانی‌ها هر سال به خانه‌هاى ایرانیان سرک مى‌کشد. سالیان سال یلدا مهمان خانه ایرانیان است. هر چند که شاید چند سالى در این اواخر حضورش کمرنگ شده بود. چرا که مردمان ما روزهاى سختى را پشت سر گذاشته اند. آن چه بر یلدا گذشته سرنوشتى بود که زمانه و روزگار بر آن تحمیل کرد. سال‌هاى پس از انقلاب اسلامى یلدا مانند دیگر جشن‌هاى کهن ایرانى نشانه طاغوت شناخته و به کنارى گذاشته شد، بدون آنکه کسى بگوید یلدا نه در پهلوى و سلطه شاهان، بلکه در تاریخ این مرز و بوم ریشه داشته است.
اجداد ما این شب را تا به صبح به جشن و پایکوبی به گرد آتش می‌پرداختند اما چند سالی است که شب یلدا با ماه محرم و صفر همزمان شده است، اجداد ما در زیر کرسی برقی و برخوانی الوان از میوه‌هایی چون هندوانه، خربزه، انار، سیب، خرمالو و به می‌نشستند. این میوه‌ها هریک بار معنایی نمادین با خود دارد، هندوانه که قاچ‌های مدور می‌خورد چون خورشید، یادآور گرمای تابستان و فرونشاندن عطش است.
انار صندوقچه دانه‌های مروارید سرخ که خود نماد تناسل نسل و زایش است و شب چره‌هایی که با شکستن آن شادی را با خود به همراه می‌آورد و دمی همه را از حرف زدن باز می‌دارد.
پایان فصل خزان و فرارسیدن سرما و دگرگونی رنگ زمین از زردی خزان به سفیدی عشق و محبت را ایرانیان از دیرباز در شبی بلند و مهربان گرامی می‌دارند.
جای جای ایران زمین به عنوان سرزمینی کهن با کوله باری مملو از آیین‌های هزاران ساله، "یلدا " بلندترین شب سال را به گونه‌ای خاص و برگرفته از آیین‌ها و سنت‌های بومی منطقه به صبح می‌رسانند.
*یلدا ایرانی و شوچله خراسانی‌ها
مردم خراسان‌جنوبی در حالی شب یلدا را گرامی می‌دارند که در گاه شماری سنتی استان فصل زمستان شامل چله بزرگ به مدت 40 روز و چله کوچک، به مدت 20 روز معرفی می‌شود.
اما در زمینه آداب و رسوم شب یلدا در منطقه خراسان‌جنوبی اظهارات مختلفی می‌شود که در ادامه به گفت‌وگو با مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان‌جنوبی پرداخته‌ایم.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان‌جنوبی در این باره می‌گوید: در این شب خانواده‌ها در خانه بزرگ فامیل گرد هم آمده و تا پاسی از شب را در کنار یکدیگر با شادی و سرور سپری می‌کنند.
محمدرضا رضایی ادامه داد: برای برگزاری این جشن خانواده‌ها سعی می‌کنند تا حد امکان انواع میوه و آجیل محلی از جمله عناب، سنجد، توت خشک، برگه هلو، برگه زردآلو، تخمه، هندوانه، خربزه و انار را آماده و از مهمانان پذیرایی کنند.
وی شب چله را شب وداع با میوه‌ها دانست و تصریح کرد: این نام به خاطر پایان فصل میوه‌ها گذاشته شده است که همه مردم به خاطر اینکه پایان فصل میوه‌ها است این میوه‌ها را خریداری کرده و در جمع خانواده می‌خورند.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان‌جنوبی برگزاری مراسم کف‌زنی را از مراسم خاص مردم خراسان‌جنوبی در شب یلدا دانست و افزود: در شب چله علاوه بر تهیه کف که نوعی شیرینی است، برنامه کف‌زنی با مراسم شادی برگزار می‌شود.
رضایی ادامه داد: در این مراسم مقادیری ریشه گیاه تلخ شیرین بیان یا (بیخ) را چندین بار در آب جوشانده و آب بی‌طعمی را آماده می‌کنند و سپس این آب را در ظرف سفالی بزرگی که تقار گفته می‌شود می‌ریزند و با دسته گز به هم می‌زنند.
وی می‌گوید: بهم زدن آب بیخ آن قدر ادامه می‌یابد تا آب کف کند و سفت شود و آنگاه مقداری شکر در آن می‌ریزند و هم می‌زنند تا شکر با کف مخلوط شود.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان‌جنوبی افزود: از کف تهیه شده در قدیم برای دوستان و آشنایان نیز می‌بردند و در سال‌هاى دور نیاکانمان علاوه بر چراغ‌هایى که با آن هر شب خانه‌شان را روشن مى‌کردند در این شب آتشى مضاعف مى‌افروختند چرا که مى‌خواستند تولد خورشید را جشن بگیرند. مى‌گفتند شگون دارد.
آن سال‌هاى نه چندان دور، یلدا معنی دور هم جمع شدن در خانه پدر بزرگ و مادر بزرگ می‌داد، اما اکنون وضع تغییر کرده و این مادر بزرگ‌ها و پدر بزرگ‌ها هستند که مهمان فرزندان هستند. سال‌هاست که نه تنها برف بلکه باران نیز غایب بزرگ شب‌هاى یلدا خراسان‌جنوبی شده است، حالا هر سال که مى‌گذرد تعداد غایبان این شب نیز بیشتر مى‌شوند.
سال‌ها پیش دور سفره شب یلدا مادربزرگى مى‌نشست که تمام رویاى کودکى ما را در خانه‌اش جاى مى‌داد. دستان مهربانش و لبخندى که بچگى تو را پر مى‌کرد. همان لبخندى که اجازه تمام شیطنت‌هاى کودکانه و ناخنک زدن به خوراکى‌هاى یلدا را مى‌داد.
---
گزارش از عادل اربابی
---
انتهای پیام/69005/ش/ض1002
