به گزارش خبرگزاری فارس از قم اول دی یک انقلاب زمستانی است که خورشید از جنوب شرقی‌ترین حالت ممکن طلوع می‌کند، در جنوب غربی‌ترین حالت ممکن غروب می‌کند و طول روز هم به کمترین مقدار خود می‌رسد. در ظهر اول دی ماه، ارتفاع خورشید در آسمان به کمترین مقدار خود می‌رسد. در این زمان، زمین کمترین مقدار نور و گرما را از خورشید دریافت می‌کند. این آغاز فصل زمستان در نیمکره شمالی است و چون خورشید کوتاه‌ترین مسیر را بر فراز افق طی می‌کند، بنابراین در این شب که شب انقلاب زمستانی است، طول شب به بیشترین مقدار خود می‌رسد و طولانی‌ترین شب سال خواهد بود.
این سخنی است که منجمان درباره یلدا می‌گویند. شبی که برای ما ایرانی‌ها معنای خاصی دارد و همین طور برای بسیاری از اقوام دیگر. می‌گویند یلدا تنها یک دقیقه از شب پیش و پس خود بلندتر است اما وقتی در عمق این معنای زیبا دقیق می‌شوی می‌بینی هیچ چشم‌اندازی زیباتر از لحظه‌هایی نیست که عناصر طبیعت در حرکت محض خود زندگی می‌آفرینند و وجود انسان را از عشق به بودن لبریز می‌کنند. یلدا یک سفر است از انتهای تاریکی تا ابتدای نور. فرصتی برای مرور خوشی‌های ساده زندگی. در این شب است که زندگی انسان با حرکت ماه و خورشید و ستارگان پیوند می‌خورد تا انتظاری شکل بگیرد برای سپری شدن ثانیه‌ها و رسیدن به آینده‌ای روشن از پس سیاهی پرده‌های بلندترین شب سال.
*یلدا تولد خورشید است
ایرانیان نزدیک به چند هزار سال است که شب یلدا، آخرین شب پاییز را که درازترین و تاریک‌ترین شب در طول سال است تا سپیده دم بیدار می‌مانند و به حافظ‌خوانی، شاهنامه‌خوانی، فال سوزن، دیدار بزرگترها، شب زنده‌داری و خوردن تنقلات سرگرم می‌شوند تا اندوه غیبت خورشید و تاریکی و سردی روحیه آنان را تضعیف نکند.
یلدا به معنای ولادت است؛ ولادت خورشید. شبی که از گذشته‌های بسیار دور برای ما ایرانی‌ها نماد گذر است. گذر از ظلمت تا نور، از سختی تا گشایش. مردم در عصری که روزگار خود را از راه کشاورزی و دامداری می‌گذراندند، خورشید را نماد زندگی می‌دانستند و بلندی روزها که از شب یلدا آغاز می‌شود، برای آن‌ها نویددهنده شور و شوق زندگی بوده است. یلدا شبی است برای کسانی که دل به پائیز نسپرده‌اند و می‌خواهند مسیر چند ساعته پاییز تا زمستان را با آجیل و میوه و خوش و بش‌های خانوادگی کوتاه‌تر کنند.
محمدرضا ضمیری استاد دانشگاه، با اشاره به اینکه مردم روزگار قدیم یلدا را به دلیل طولانی شدن روزها پس از گذر از آن گرامی می‌داشتند، می‌گوید: حتی در برخی از فرهنگ‌ها این روز را به عنوان آغاز سال انتخاب کرده‌اند. ایرانی‌های باستان این شب را تا صبح بیدار می‌نشستند و منتظر می‌شدند تا خورشید متولد شود. برخی کتب تاریخی این شب را خرم شب نامیده‌اند.
به گفته ضمیری این شب در اقوام مختلف مورد توجه بوده و مصری‌های باستان در این زمان 12 روز را به عنوان نماد 12 ماه سال جشن می‌گرفتند.
به گفته این استاد دانشگاه شاهان باستان در این روزها با مردم رفتار بهتری داشته و برده‌ها را آزاد می‌کردند. میوه‌هایی مانند هندوانه و انار که انبار شده بود در این شب بسیار گرامی داشته می‌شد. شاهنامه‌خوانی و حافظ‌خوانی این شب را با ادبیات اصیل فارسی پیوند داده بود.
*یلدا همدم مهربان تنهایی‌ها
سال‌هاست یلدا بهانه‌ای شده برای اینکه خانواده‌ها ساعت‌هایی را کنار هم گذرانده و از گیر و دار کارهای روزانه در سایه مهربانی‌های عزیزانشان بیاسایند. کوچک و بزرگ در این شب گرد هم می‌آیند و با هم زبانی‌ها و همدلی‌ها شب را شیرین می‌کنند و لحظه‌ها را رویایی.
به گفته ضمیری، این شب فرصتی برای دور ریختن کدورت‌ها، کینه‌ها و دلخوری‌هایی است که اعضای یک خانواده و فامیل از یکدیگر دارند.
ضمیری می‌گوید: سنت‌های شب یلدا هیچ گونه منافاتی با معارف دینی ما ندارد و حتی ما می‌توانیم از فرصت این شب برای عمق‌بخشی به برخی رفتارهای دینی مانند صله ارحام استفاده کنیم تا ارزش‌های دینی زنده شود.
وی شکاف میان نسل‌ها را یکی از بزرگ‌ترین مشکلات دنیای مدرن می‌داند و از نقش‌آفرینی یلدا در این عرصه خبر می‌دهد. در این شب کوچک‌ترها و بزرگترها با هم هم‌صحبت می‌شوند و خاطرات و عبرت‌ها را مرور می‌کنند. متل‌گویی یکی از مراسم‌هایی است که در این شب رواج داشته و فرصت خوبی است تا این شکاف بین نسل‌ها به حداقل رسیده و پیرها فرصت کنند تا تجربیات خود را در اختیار جوان‌ترها بگذارند. برقراری ارتباط کلامی کوچک‌ترها و بزرگترها در هیاهوی مدرنیسم خود موفقیت بزرگی است که یلدا به آن تحقق می‌بخشد.
*سینه یلدا قبرستان غم‌هاست
هر کس یلدا را به صورتی گرامی می‌دارد. مادربزرگ و پدربزرگ‌ها این شب را دوست دارند چون فرصتی فراهم می‌شود تا فرزندانشان را دور از اضطراب کارهای روزانه، در کنار هم ببینند. انگار سردی زمستان در یلدا رنگی دیگر می‌گیرد و با طراوت بهار گره می‌خورد.
یلدا برای عده‌ای هم حال و هوایی متفاوت دارد. امیرحسن و مریم دو فرزند شهید ابراهیم سعادت هستند که شب‌های یلدا را در گلزار لاله‌ها می‌گذرانند و گرمای این جمع خانوادگی را با سردی سنگ مزار پدر همراه می‌کنند. عده‌ای هم در این شب سری به بیمارستان‌ها و یا آسایشگاه سالمندان می‌زنند تا کسانی که از خوشی‌های روزمره زندگی کمتر بهره برده‌اند را در بهروزی‌های خود شریک کنند.
توجه به نیازمندان نیز می‌تواند یکی از کارهای پسندیده در این شب باشد. به گفته ضمیری زیبایی‌های شب یلدا را می‌توان با بخشندگی به نیازمندان کامل کرد. هر کس می‌تواند در این شب همسایه و یا خویشاوند نیازمندش را در سبد میوه و ظرف آجیل خود شریک کند تا یلدا بشود بهانه‌ای برای گسترش خوبی و تقسیم مهربانی‌ها.
*سوز گرانی در سرمای یلدا
اگر این روزها سری به بازار میوه و خشکبار بزنی، از شور و اشتیاق مردم برای گرامی داشتن این سنت زیبای ایرانی با خبر می‌شوی. مادربزرگی زنبیل حصیری به دست گرفته و با پاهایی که حالا در این سرمای آستانه زمستان دردناک‌تر هم شده، مغازه‌ها را یکی یکی زیر پا می‌گذارد تا آجیل و میوه خشک شب یلدا را برای پذیرایی از بچه‌ها و نوه‌هایش فراهم کند اما از گرانی قیمت‌ها گله‌مند است و می‌گوید نتوانسته آن طور که دلش می‌خواهد میوه و آجیل این شب را فراهم کند.
جوان‌ترها هم زیاد در شلوغی بازار به چشم می‌خورند اما بسیاری از این مغازه به آن مغازه می‌روند و چیزی نمی‌خرند. مسعود کوثری که ساعتی در بازار برای پیدا کردن آجیل با قیمت مناسب تلاش کرده در این زمینه می‌گوید: قیمت‌ها بالاتر از چیزی است که قشر متوسط جامعه را با دست‌های پر راهی خانه کند. دیگر شهروند قمی با اشاره به اینکه در 20 روز گذشته به ناگاه انار از چرخه کار میوه فروشان حذف شد، از احتمال احتکار این میوه برای بازار گرمی در شب اول زمستان می‌گوید.
این گرانی موجب شده بازاری که این روزها از نوسانات نرخ ارز و هزار و یک تغییر اقتصادی و اجتماعی در تب بود، در آستانه یلدا به اغما نزدیک شده و روسای اتحادیه‌های میوه و خشکبار قم از سردی بازار نخستین شب زمستان به نسبت سال‌های گذشته صحبت می‌کنند.
زن و شوهر جوانی که از بازارگردی در آستانه شب یلدا ناامید شده‌اند، می‌گویند: با وجود هندوانه کیلویی 3 هزار تومان و پسته کیلویی 38 هزار تومان به این نتیجه رسیده‌ایم که یلدای امسال را با خوراکی‌های ساده خودمان سر کنیم و به فال حافظ و دیدار اعضای خانواده دلخوش باشیم.
*مدیریت بازار شب یلدا در دست مردم یا دلالان؟
در این میان مسئولان سازمان صنعت، معدن و تجارت استان قم گویا اقدامات و نظارت‌های جدی در زمینه تنظیم بازار شب یلدا را اقدامی غیر لازم برای خود تعریف کرده‌اند و در جواب پیگیری‌های خبرنگار فارس در این زمینه ادعا می‌کنند که مردم خود قادر به تنظیم بازار هستند. با این وجود مشاهده وضعیت بازار این روزها نشان می‌دهد تنظیم این بازار بیش از آنکه در دست مردم باشد، به دست دلالان صورت می‌گیرد و قیمت میوه‌هایی مانند انار و هندوانه و انواع آجیل‌ها در روزهای اخیر افزایش قابل توجهی داشته است. البته محمدحسین فیروز علیزاده، رئیس اتحادیه میوه فروشان گرانی هندوانه در این شب‌ها را با یلدا و آداب آن بی‌ربط می‌داند و از مشکلات کاشت و برداشت هندوانه در سال جاری سخن می‌گوید. رئیس اتحادیه خشکبار نیز گرانی را به گردنی نرخ ارز و صادرات می‌اندازد. با این حال به نظر می‌رسد بهتر بود برای اینکه این آیین باستانی در کام مردم تلخ نشود و سوز گرانی سرمای یلدا را سخت‌تر نکند، مسئولان برای تنظیم بازار در آستانه این شب فکری می‌کردند.
=============
گزارش: زینب آخوندی
=============
انتهای پیام/78006/ش/چ3000
