به گزارش خبرگزاری فارس از اردبیل، ماه رمضان ندای اغفر لنا سردادند و زمینان را ندایی برای جلوس آسمانی مژده آمد که در جلیس رب ضیافت‌نشین حق باشند.
هلهله آسمانیان حلاوت حضور در ضیافت ملکوتیان و کروبیان را سر دادند و بنده تسلیم در تضرع خواهش درگاه الهی را به میهمانی عظیم دعوت کردند که شکر آن ناتمام و بهانه‌اش بی‌شماره است.
ماه رمضان در حالی از راه می‌رسد که خلوص بنده را خلود جاودانه می‌خواهد و همنشینی خالق یکتا را بنده متضرع تا بتواند ازتوشه یک ماه ره یک ساله برگیرد تا مرغ ملکوت را توان پرواز در عالم طیران باشد.
زمانی که پدر خسته از کار روزانه و با زبان روزه، قرآن را بر می‌داشت و لحظاتی مانده به افطار، با خواندن آیات قرآن، روح خسته خود را با کلام الهی نوازش می‌داد آن روزها جزو ماندگارترین خاطرات ایام زندگی‌مان بود خاطراتی که با عطر و بوی فرنی و مربای گل سرخ در هم آمیخته بود جنب و جوش کودکان کم سن و سال و مردان و زنان سالخورده به هنگام افطار و برای رسیدن بر سر سفره حال و هوای معنوی ویژه‌ای به شهر می‌داد.
مردم ایران با توجه به فرهنگ و پیشینه تاریخی بومی خویش مراسم فرهنگی، مذهبی و جشن‌های خاصی دارند و در این میان تنوع و رنگارنگی آیین‌های ویژه ماه مبارک رمضان که در منطقه اردبیل و آذربایجان « اوروشلوخ » گفته می‌شود نیز زیبایی‌های خاص خود را دارد.
شنیدن آیین و سنن و مراسمات ویژه ماه مبارک رمضان در اردبیل از زبان مادربزرگ‌ها حکایتی شیرین دارد که ما نیز پای صحبتهایش می‌نشینیم و وی سخن خود را چنین آغاز می‌کند:
* آرد برنج خانگی برای تهیه فرنی
از چند روز مانده به آغاز اولین افطاری، زنان خانه‌دار در تلاش و تکاپو برای آماده‌سازی اقلام مورد نیاز این ماه می باشند که نظیر آن را می‌توان آرد برنج برای تهیه فرنی، مربای گل سرخ که در زبان محلی به " قیزیل گول " معروف است در این ماه زینت‌بخش سفره رنگین افطاری اردبیلی‌هاست.
سنت تهیه آرد برنج خانگی که زنان خانه‌دار از چند روز قبل برنج آن را خیس میکنند تا نرم شده و به راحتی آرد گردد هنوز هم پا برجا است و همچنان بوی آرد برنج خانگی از کوچه‌ها و محله‌های قدیمی اردبیل به مشام می‌رسد.
* پیشواز( قاباقاگئتمک )
به گزارش خبرگزاری فارس از اردبیل، در واپسین روزهای شعبان بوی رمضان به مشام می‌رسد و مومنان خود را نزدیک‌تراز دیگر ماه‌ها به خدامی‌بینید ماه شعبان فرصتی است تا فضای روزه برجای مانده ادا شده و جبران مافات شود.
از قدیم‌الایام دینداری و اعتقادات مردم اردبیل بین عام و خاص زبانزد بوده و هست چنانچه در اردبیل همانند برخی دیگر از استانها که به پیشواز رمضان می‌روند اهالی از چند روز مانده به رمضان مخصوصاً سه روز آخر شعبان روزه می‌گیرند تا هم از ثواب دنیوی و اخروی این ماه معظم برخوردار شوند و هم ادای فرضیه کرده باشند.
* سفره افطار اردبیلی‌ها مزین به آش نسترن ( گیلدیک )
پهن کردن سفره افطاری در اردبیل برعهده دختران جوان خانه است و دختران جوان تمامی ذوق و سلیقه خود را هنگام پهن کردن سفره به خرج می‌دهند تا سفره افطار هر چه زیباتر و رنگین تر جلوه کند.
سفره افطار در اردبیل از نان داغ به ویژه سنگک و یا فطیرهای روغنی محلی که در برخی مناطق شهر مغزدار آن که مخصوص اردبیل است و به آن ایچلی فطیر می‌گویند پخته می‌شود همراه با عسل دامنه‌های سبلان و سرشیر تازه محلی، آش دوغ محلی و در برخی مناطق آش نسترن ( آش گیلدیک ) جزلاینفک سفره افطاری است.
برخی از خانوادههای اردبیلی تمام غذاهای تهیه شده برای افطار را به طور یکجا در افطار صرف میکنند اما بعضی دیگر چای شیرین و فرنی و غذاهای کمکی را در افطار صرف کرده و پس از گذشت ساعاتی سفره غذای اصلی را پهن میکنند.
آش نسترن آشی است که از گلهای وحشی نسترن سفید رنگ که میوه آن فصل پاییز از راه می‌رسد می‌پزند که زنان در جمع‌آوری این محصول و خشک کردن آن برای پخت آش ساعی به نظر می‌رسند.
* غذاهای سنتی نقش بند سفره‌های افطاری
به گزارش خبرگزاری فارس از اردبیل، در زمانهای گذشته که چون زمان حال وسایل آسایش و راحتی فراهم نبود و در اکثر خانه ها فقط علاالدین و یا چراغ خوراک‌پزی برای طبخ غذا وجود داشت مادران و زنان خانه‌دار از صبح مقدمات افطار را آماده می‌کردند.
به دلیل در دسترس نبودن برخی اقلام مصرفی مردم در هفته تنها یک یا دو نوبت از برنج استفاده می‌کردند و عمده غذای اصلی آنها را آبگوشت، کوفته مخصوص اردبیل، شوربا، کتلت تشکیل می‌داد اما امروز با تغییر ذائقه افراد و نیز افزایش مواد و اقلام غذایی متنوع سلیقه‌ها نیز تغییر کرده و مردم بیشتر غذاهای رسمی که با برنج سرو می‌شود را تهیه و برای افطار آماده میکنند.
از جمله غذاهای اصلی و محلی اردبیل که در ماه مبارک بیشتر و متداول‌تر می‌باشد و بدون استثنا کدبانوها برای پذیرایی از مهمان افطاری خود آن را طبخ میکنند پیچاق قیمه، چلوکباب از غذاهای مشهور اردبیل، کوکوی گوشت با تزئین خلال بادام، کتلت یا شامی و قورمه‌سبزی است.
گز لقمه‌ای پهن شده و پشمک در این ماه بازار داغی را برای خود در اردبیل برپا می‌کند به طوری که اغلب خانواده‌ها از این شیرینی در سفرهای خود و مهمانی‌ها استفاده میکنند.
* صدای ملکوتی موذن‌زاده جام الست روزه‌داران را سیراب می‌کند
در زمانهای گذشته که وسایل ارتباط جمعی فراهم نبود در اردبیل هنگام افطار توپی بزرگ در وسط شهر که به آن " قلعه گاباغی " می‌گفتند و اکنون به پارک ملت تبدیل شده است وجود داشت که با شلیک این توپ شنیدن صدای توپ توسط روزه‌داران ، آنها درمی‌یافتند که زمان افطار فرارسیده است.
اما امروز با گسترش وسایل ارتباط جمعی بحث اطلاع‌رسانی برای سحری و افطار حال و هوایی متفاوت پیدا کرده به طوری که اردبیلی‌ها به دلیل علاقه‌ای که به صدای روحانی موذن‌زاده دارند بسیار علاقه‌مند هستند سحر و افطار خود را با ندای اذان موذن‌زاده به عنوان شاهکار اذان جهان اسلام عجین کنند.
بسته شدن مغازه‌ها و محل کسب و کار در هنگام افطار از دیگر رسومی است که هنوز در اردبیل به تاریخ نپیوسته است و در این ماه تمامی مغازه‌ها به غیر از غذاخوری‌ها هنگام افطار بسته می‌شود حتی اگر کسی زمان نزدیکی افطار را نداند از حرکت و جنب و جوش عظیم بین مردم و بسته شدن مغازه‌ها متوجه رسیدن زمان افطار می‌شود.
زمانی که محسن قرائتی سفری به شهر اردبیل داشت اظهار داشت: من به بیشتر شهرهای ایران سفر کرده‌ام ولی در هیچ نقطه ایران مثل اردبیل ندیدم که در زمان افطار کل شهر تعطیل شود که این واقعاً سنت خوبی است.
رسم دیگر در اردبیل مجلس یاد بود است که دومین شب رمضان برای اشخاصی که بعد از رمضان سال قبل در گذشته‌اند در مساجد و یا منازل مراسم یادبودی باری این درگذشتگان برگزار میکنند.
در این ماه پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها نوه‌ها و افراد فامیل را که تازه به سن بلوغ رسیده‌اند و اولین بار است به مهمانی خداوند دعوت شده‌اند برای افطار دعوت میکنند و با دادن هدیه‌ای کوچک آنها را هرچه بیشتر با تکالیف شرعی خود آشنا میکنند.
از دیگر رسومات استان اردبیل و شهرهای اطراف دوختن « کیسه برکت» است که همزمان با آخرین جمعه ماه رمضان در مساجد شهرستان مشگین‌شهر برگزار می شود.
دوخت این کیسه‌ها که معمولاً با ختم 30 جزء قرآن کریم همراه است بر اساس یک باور دینی و مذهبی توسط زنان و دختران مشگین‌شهری انجام می‌شود.
این کیسه‌ها که در بین مردم به برکت توربافی معروف است از پارچه نذری تهیه می‌شود و پس از آماده شدن مقداری نمک و وجه نقد در آن قرار داده می‌شود که خانواده‌ها پس‌انداز خود را در طول سال داخل این کیسه قرارداده و در سفرهای زیارتی و کارهای عام المنفعه مورد استفاده قرار می‌دهند.
* سنت زیبای افطاری دادن
به گزارش خبرگزاری فارس از اردبیل، مردم هر منطقه از کشور دارای آداب، رسوم و عقایدی هستند که بارزترین عنصر هویت‌بخشی مردمان یک ناحیه به شمار می‌آید از این میان مردم آذربایجان آداب و رسوم خاصی دارند که ریشه در اعتقادات دینی مردم داشته و گاهی خاص یک منطقه است.
در آذربایجان سنت قاباخلاما با گذشت قرن‌ها همچنان پابرجاست و با جدیت اجرا می‌شود به طور کلی مردم آذربایجان از نیمه ماه شعبان خود را برای استقبال از ماه رمضان آماده میکنند.
از چند روز مانده به ماه مبارک رمضان به پیشواز این ماه می‌روند که در زبان محلی بدان « قاباخلاما » گویند.
قاباخلاما سنتی است که حتما باید پیش از ماه رمضان اجرا شود تا همه جا برای حضور در میهمانی بزرگ خداوند آماده و پاکیزه باشد.
* تسلیت به بازماندگان اموات
به گزارش خبرگزاری فارس از اردبیل، یکی از نخستین مراسم مورد توجه مردم آذربایجان در این ماه این است که افراد فامیل، دوستان و آشنایان به منزل خانواده های داغداری که بستگان خود را به تازگی از دست داده‌اند رفته و به آنها عرض تسلیت میکنند این امر نشان از این موضوع است که آذری‌ها ماه رمضان را عید می‌دانند زیرا سنت تسلیت به بازماندگان یک متوفی ویژه اعیاد است.
* احترام به بزرگترها
به گزارش خبرگزاری فارس از اردبیل، در شب دوم ماه رمضان نیز رسم بر این است که اعضای کوچک خانواده مانند پسرها و دخترها و عروس‌ها و دامادها به خانه بزرگترها رفته و افطار میکنند.
افطاری دادن یکی از رسوم ویژه این ماه در آذربایجان است که میهمانی افطار با دعوت قبلی است به طوریکه امروزه دعوت میهمانان از اواسط ماه شعبان آغاز می‌شود و در برخی از خانوادههای پرجمعیت وضعیت به گونه‌ای است که به غیر از یکی دو روز، اعضای یک خانواده تمام افطاری‌های ماه مبارک رمضان را در منازل دوست و فامیل مهمان هستند.
* تنوع غذا و آش‌های متنوع در آذربایجان
بانوان آذری همواره به کدبانویی شهره‌اند اما در ماه رمضان همه هنر آشپزی و سفره آرایی خود را به نمایش می‌گذارند و سوپ یا آش همواره یک پای ثابت غذاهای آذربایجان است.
سوپ عروس ویوتی آشی یک پای ثابت سفره‌های افطاری در آذربایجان است و از غذاهای اصلی و مرسوم در این ماه می‌توان به یورت قیقناقی، انواع دلمه از جمله دلمه فلفل، دلمه برگ مو، دلمه برگ کلم، کوکو و به عنوان پیش غذا شیربرنج اشاره کرد.
مردم آذربایجان علاقه خاصی به « احسان » در ماه مبارک رمضان دارند و پخش مواد غذایی به صورت غیرمستقیم، افطاری در محلات فقیرنشین، توزیع کفش و لباس در مدارس، افطاری به دانش‌آموزان فقیر به همراه اولیای آنها در مدارس از رسوم مردم آذربایجان در ماه مبارک رمضان است.
* آذری‌ها با نزیه به پیشواز رمضان می‌روند
مردم آذربایجان یکی دو روز مانده به آغاز ماه مبارک رمضان فطیری به نام «نزیه» درست میکنند که نزیه یک نوع نان محلی مغزدار است که روی آن با چنگال و ته استکان بزک می‌شود و از نان‌های مخصوص ماه رمضان در آذربایجان است.
کار و بار شیرینی‌فروش‌ها و مخصوصاً آن دسته از قنادی‌هایی که کلوچه‌ها و نان روغنی مخصوص و معروف خود را می‌پزند در این ایام سکه می‌شود و چند ساعت به افطار مانده می‌توان شور و حرارت و صف‌های طولانی در مقابل شیرینی‌فروش‌ها را مشاهده کرد.
* کیسه لعن ابن ملجم
به گزارش خبرگزاری فارس از اردبیل، رسم دیرین دیگر دیار آذربایجان رسم «کیسه‌دوزی» در 27 رمضان است که هنوز در این استان پابرجا است.
روز 27 ماه رمضان که معروف به شب قصاص ابن ملجم است زنان کیسه‌ای می‌دوزند که به کیسه لعن ابن ملجم یا کیسه مراد معروف است و با هر سوزنی که به این کیسه می‌زنند یک بار به ابن ملجم لعنت می‌فرستند.
از دیگر اعتقادات مردم آذربایجان این است که مادر خانواده کاسه‌ای را پر از گندم می‌کند و از بزرگ تا کوچک بر روی آن دست می‌زنند و در هنگام اعلام عید در خانه‌های خود می‌مانند تا فطریه‌شان به گردن کس دیگری نیفتد.
این رسم شیرین آذری‌ها در ضیافت الله است که تلاش میکنند بنده مخلصی بوده و با یک ماه تعبد و تسجد رسم میهمان‌نوازی را به جا آورده حرمت نگهدار عاشقان رب شکوه باشند.
انتهای پیام/غ10/پ3003
