به گزارش خبرگزاری فارس از قم، استان قم یک میلیون و 123 هزار و 800 هکتار مساحت دارد که 81 درصد این مساحت را عرصههای منابع طبیعی تشکیل میدهند، هدف از ذکر این ارقام نشان دادن اهمیت این بخش در استان قم است.
منابع طبیعی اما با وجود نقش حیاتی که در تامین غذا بازی میکنند و از اجزاء اصلی محیط زیست به شمار میروند، هیچ گاه از توجهی که در خور اهمیت آنها است، برخوردار نبوده و بهره برداریهای بی رویه و شتابزده موجب تخریب کیفیت و گاه نابودی کامل آن شده است.
اما آنچه نگارنده در این نوشتار مد نظر قرار داده این است که برای حفاظت از عرصههای منابع طبیعی راهی جز جلب مشارکت مردمی نداریم. 81 درصد از مساحت قم را عرصههای منابع طبیعی تشکیل میدهند و این مهم به روشنی حکایت از این دارد که مدیریت منابع طبیعی کاری نیست که از عهده نظام اداری با نیروی انسانی محدود برآید.
باید دیدگاهی در حوزه منابع طبیعی حکمفرما شود که دقیقا مبتنی بر موازین مدیریت رفتاری باشد که این دیدگاه توجه به مخاطبین و بهرهبرداران را امری اجتناب ناپذیر، بلکه موکد میداند.
اما یکی از پیش شرطهای یاری مردم، سپردن تصمیمگیری به خود آنهاست . البته این کار آسانی نیست و غالبا به این دلیل که زمان و هزینه زیادی به همراه دارد ناگزیر به تعریفی لفظی از آرمان مشارکت اکتفا میگردد و به جای تصمیمگیری با مردم، برای مردم تصمیمگیری و برنامهریزی میشود.
در برخی از موارد نیز مشاهده شده است که به دلیل بعضی تصمیم سازیهای نادرست در ادارات مسئول در خصوص نحوه حفاظت از منابع طبیعی و برخورد قهری در قالب قانون با مردم، به جای اینکه مردم را در حفظ و حفاظت از عرصههای منابع طبیعی با خود همراه کنند، آنان را در مقابل خود قرار دادهاند.
مسئولین مربوطه باید بدانند، مردمی که همواره در دل کویر و جوار مراتع و سایر منابع طبیعی زندگی کرده، با آن خو گرفته و رشد کرده و از این امکانات گسترده ارتزاق کردهاند، کسانی نیستند که نسبت به این منابع چندان بیتوجه باشند.
اما سئوال اصلی در این رابطه اینست که چرا روز به روز عرصه منابع طبیعی محدودتر و گستره بیابانها وسیعتر میشوند. چرا این همه مراقبت و دقت نظرهای کارشناسی در کاهش روال تخریب نقش محسوسی ندارد.
بنا به گفته مسئولین 470 هزار هکتار از اراضی استان قم مستعد بیابانی شدن است که از این میزان حدود 98 هزار هکتار را عرصههای بحرانی تشکیل میدهند. طی سالیان گذشته به رغم اینکه پروژههای بسیار زیادی در این حوزه اجرا شده، اما نتوانسته است جلوی پیش روی بیابان را در استان قم بگیرد.
این نکات نه در شهر ما بلکه در سایر شهرها و حتی کشورهای جهان نیز کم و بیش مطرح است، ولی علت اصلی در کنترل عوامل تخریب و تشویق عوامل سازنده فقط در دیدگاههای فنی و طرحهای کارشناسی نهفته نیست بلکه عمدتا در رفتار اجتماعی مردم بهره بردار است که در قالب مشارکت به خوبی خود را نشان میدهد و قادر است نقش حیاتی در احیای منابع طبیعی ایفا کند.
به نظر میرسد در شرایط فعلی اجرای طرحهای کاربردی برای گسترش مشارکت همگانی، ترویج نظام عدم تمرکز و تقویت نظام اداری محلی ابزاری موثر به شمار آید و دخالت مردم و نهادهای محلی از جمله شوراها در طرحها، جلب توجه و حمایت آنها و بسیج منابع محلی برای اجرای طرحهای منابع طبیعی ضرورتی اجتنابناپذیر است که مسئولین مربوطه باید هر چه سریعتر نسبت به برنامهریزی در این خصوص اقدام کنند.
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، مشارکت مردمی یکی از مهمترین اصول در احیاء و نگهداری منابع طبعیی در کشور و به دنبال آن استان قم است که میتواند موجبات رونق این منابع خدادادی را فراهم کند.
15 تا 21 اسفندماه به عنوان هفته منابع طبیعی نامگذاری شده است. اگرچه نقش و اهمیت منابع طبیعی از طریق رسانههای دیداری و نوشتاری کمتر به سمع و نظر مردم میرسد اما همین مراسم یک هفتهای هم که اغلب با حضور مقامات و مسئولین برگزار میشود، غنیمت است.
=================
یادداشت: جواد قاسمی ورجانی
=================
انتهای پیام/ی10