به گزارش خبرگزاری فارس از اصفهان، تلاش برای حفظ آثار تاریخی و میراث فرهنگی در گام نخست و معرفی آن به دیگران به ویژه در عرصه بین‌الملل نیز از وظایفی است که هرچند ساختارهای اداری و نظام‌های بوروکراتیک بر عهده دولت‌ها گذاشته‌اند، اما وجود علاقه فردی در مدیران، مهم‌ترین انگیزه و اهرمی است که در نحوه مدیریت خود آن را اعمال کنند.
چه بسا مدیرانی که با دور زدن قانونی قانون این پدیده‌های متفکرانه را نادیده گرفته و آنها را به مسلخ مدرنیته و معماری غیربومی برده و چه بسا مدیرانی که برای حفظ تنها یک بخش کوچکی از اثری بزرگ از لابلای ماده‌های قانونی راهکار بیرون می‌کشند.
هرچند در کنار برخی از این ادارات دولتی، سازمان‌های مردم نهاد و افراد تأثیرگذار می‌توانند، تأثیری ژرف بر اثری مهم و تاریخی بگذارند، اما آن هم در گام نخست نیاز به چراغ سبز مدیرانی دارد که به وجود مؤثر این سازمان‌ها و یا این کارشناسان ایمان آورده‌اند.
علیرضا ذاکر اصفهانی، استاندار اصفهان هرچند که معتقد است در دوران کاری خود کار شاخص فرهنگی انجام نداده، اما توانسته رضایت میراث یاران این استان را که بیش از 20 هزار اثر تاریخی ثبت شده دارد تا حدودی جلب کند.
ثبت جهانی سه اثر از این استان در زمان مدیریت وی و اختصاص 25 درصد از آثار ثبت جهانی شده کشور استان اصفهان، پیگیری معضل ساختمان جهان‌نما و رفع تهدیدهای بین‌المللی که در اثر ساخت این ساختمان برای میدان نقش جهان اصفهان به وجود آمده بود، برگزاری هفته‌های فرهنگی اصفهان در شهرهای سیلانگور مالزی، الجزیره الجزایر، سن پترزبورگ روسیه از مهم‌ترین اقدامات وی در زمان استانداری اصفهان است، اقداماتی که هر چند پرطمطراق و دهان پرکن است، اما همچنان به اندازه نام پرآوازه اصفهان و کشوری دارای تاریخ و تمدن چند هزار ساله نیست.
وی معتقد است برای کار میراثی اعم از حفظ، گسترش و معرفی آن به دنیا، باید دیدگاه میراثی داشت و این دیدگاه نیز به آسانی به دست نمی‌آید؛ مگر با شناخت ارزش‌های مادی و معنوی این آثار و مناسبات زمان احداث آنها و در همین راستا در زیر گفتوگوی خبرگزاری فارس اصفهان با ذاکراصفهانی را از نظر می‌گذرانیم.
فارس: بسیاری معتقدند آنقدر که در زمان مدیریت شما در اصفهان موضوع میراث فرهنگی و گردشگری مورد توجه قرار گرفت، دیگر مسایل مورد توجه نبوده، تحلیل خودتان در این زمینه چیست؟
خوب، البته مسایل دیگر استان نیز مورد توجه بود، نه اینکه همه مسایل رها شود و فقط مسایل میراثی مورد توجه قرار گیرد، اما شاید دلیل اینکه این موضوع بیش از پیش به چشم آمد به علت شناخت میراث فرهنگی و اهمیت آن از نظر تئوریک در دنیای مدرن بود و اینکه قبلاً اینچنین به مسایل میراثی نگاه نشده بود.
فارس: مگر چه تفاوتی بین دنیای مدرن و دنیای سنتی از نظر میراث فرهنگی وجود دارد؟
امروز دنیا هم به این موضوع پی برده که باید مباحث کلان کشورها را در حوزه نرم دنبال کند و مسایل بین کشورها در این حوزه قابل تفسیر و مدیریت است، غرب هم به این نتیجه رسیده که با جنگ، جنگ‌افزار و قدرت سخت نمی‌تواند مدیریت مورد نظر خود را در جهان پیاده کند، اتفاقات اواخر قرن 20 و اوایل قرن 21 نیز این موضوع را به خوبی تبیین کرد، نظمی که غرب به عنوان نظم نوین جهانی دنبال آن بود یک تئوری شکست خورده است که علت شکست آن نیز عدم شناخت مؤثر از ابزارهای نرم مدیریتی به ویژه خاورمیانه و ایران بود.
فارس: یعنی شما بناهای میراثی را جزئی از ابزارهای جنگ نرم می‌دانید؟
در این میان جنگ مهم نیست، این بناها همراه با میراث معنوی، مراسم آیینی، فرهنگ‌ها و خرده‌فرهنگ‌ها بخش مهمی از ابزار قدرت نرم تلقی می‌شوند که در زمان جنگ نرم کاربرد خود را دارند و در زمانی هم که جنگی نیست، سبب قدرت کشورها می‌شوند.
شما ببینید آمریکایی‌ها در حوزه‌های مختلفی از جمله تغییر سبک زندگی بشر هم تلاش‌هایی کردند، مهم‌ترین تئوری‌های آنان در این راستا نیز طرح‌هایی مانند «خاورمیانه بزرگ، جدید» و یا عناوینی از این دست بود، حتی در اتفاقاتی که به «بیداری اسلامی» و یا بهار عربی به تعبیر غربی‌ها معروف شد، آمریکایی‌ها پیش‌بینی‌هایی داشتند، اما اکنون می‌بینیم که تحرکات از شاخ آفریقا تا حاشیه خلیج فارس اتفاق افتاده، اما آن نگاه متجددانه و تجددی که غرب دنبال آن بود صورت نگرفت، عمده علت این موضوع رجوع کشورهای اسلامی بعد از انقلاب‌هایشان به اصول فرهنگی بود که بخش زیادی از آن همان اصول دین مبین اسلام است.
فارس: اهمیت میراث فرهنگی در قدرت‌های نرم را در کدام دسته تقسیم بندی می‌کنید؟
میراث فرهنگی مادی و معنوی به حوزه فرهنگی و اجتماعی بازمی‌گردند و اهمیت بسیار بالایی هم دارند، چراکه با وجود این میراث، هیچ نگاه متجددانه غیراصیل و غیربومی نمی‌تواند جایگزین این میراث شود، البته این به معنای تجدد در نگاه واقعی نیست، بلکه تأکید می‌کنم که نگاه‌های به ظاهر متجددانه و غیربومی؛ مثلاً شما افغانستان و عراق را ببینید، با اینکه آمریکا و غرب از قدرت سخت و قوی نظامی علیه آنها استفاده کردند، اما نتوانستند سبک زندگی مردم این کشورها را تغییر دهند، چراکه آنها هم دارای میراثی بودند که با تکیه بر آن این گفتمان‌ها را رد کردند.
فارس: یعنی شما معتقدید آمریکا به لحاظ اعتقادی در کشورهای جهان سوم متحمل شکست شده است؟
بله، قطعاً همین طور است و بخش عمده آن نیز مدیون میراث فرهنگی است، چراکه این میراث که غالباً میراثی تاریخی با عقبه فکری شریعت پناه است، توانسته مانند سد محکمی در برابر جریانات سکولار آمریکایی بایستد و حتی غرب را با بحران هویت مواجه کند، البته تحرکات اخیر غربی‌ها نشان می‌دهد که آنها به این نتیجه رسیده‌اند که اهداف خود را در بستر نرم دنبال کنند.
فارس: پس از نظر شما همه اتفاقاتی که اکنون در حال رخ دادن است به نوعی ریشه در مناسبات فرهنگی و اجتماعی دارد، در ایران هم به همین نحو است؟
بله، جامعه بشری امروز در سطح خرد و بین‌الملل تغییرات زیادی را به خود می‌بیند و به همین نسبت نیز پیچیدگی‌ها و مطالب زیادی ایجاد می‌شود که مدیریت جدیدی را هم طلب می‌کند، در ایران نیز این تحولات سرعت زیادی به خود گرفته است و این مسئله توانسته رسانه‌ها را نیز به شدت به خود درگیر کند.
فارس: پس با این حساب قدرت سخت در دنیای امروزی کارکرد خود را از دست داده است؟
دقیقاً درست است، امروزه نیازهای بشری حول موضوعات اجتماعی و فرهنگی می‌چرخد، مثلا شما ترکیه چند هفته قبل و تونس در اوج انقلاب را ببینید، تونس زمان بن علی از شاخص‌های اقتصادی بالایی برخوردار بود، اما آنچه که محور جنبش شد، خواست اجتماعی مردم بود، در ترکیه نیز همین اتفاق در حال رخ دادن است. این بحران‌های منطقه‌ای نشان می‌دهد که خواست مردم اقتصادی نیست و مسایل اجتماعی اولویت بیشتری دارد، البته در همه انقلاب‌ها مولفه‌هایی مانند اشتغال، مسکن و اقتصاد تاثیر دارند، این مولفه‌ها حتی در انقلاب اسلامی ایران که انقلاب کبیر و ایدئولوژیک بود هم وجود داشت، اما اولویت اول نبود، در اصل کشورهای عربی خواستند با بهبود وضعیت اقتصادی بمب اقتصای زیر پای خودشان را خنثی کنند، اما غافل از اینکه چاشنی این بمب مسایل اجتماعی و فرهنگی است.
فارس: در ایران وضعیت چطور تبیین می‌شود؟
خوب، در ایران هم این مسایل وجود دارد و باید برای ساخت زیربنای مسایل اجتماعی چاره‌اندیشی کنیم، ما اکنون موضوعات بسیار زیاد اجتماعی را در کشور داریم که تمامی آنها پاسخ می‌خواهند، ما باید برای همه این موضوعات در دهه جدید که اتفاقاً مقام معظم رهبری هم از آن به عنوان «دهه تمدن ساز» یاد کردند پاسخ داشته باشیم تا تمدن‌سازی صورت بگیرد.
فارس: این تمدن‌سازی با انگاره‌ها و اِلِمان‌های غربی در کشور ایران که خود مبدع سبکی از معماری دنیاست مغایرت دارد، برای این موضوع چه کار باید کرد؟
اولاً تمدن‌سازی باید با الهام غنای فکری و فرهنگی ایرانی اسلامی صورت بگیرد، یعنی اگر قرار است تمدن نوین را پایه‌گذاری کنیم، باید در همه سطوح به طور خاص مدیریت شهری این موضوع را رقم بزند، اما متأسفانه باید بگویم با این مدیریت، با این راهبرد و با این مهندسی، هرگز نمی‌توانیم چنین کار مهمی را رقم بزنیم، یعنی اگر قرار است معماری اسلامی – ایرانی داشته باشیم نمی‌توانیم در هاله‌ای از ابهام و صرفا با شعار آن را اجرایی کنیم، بلکه باید در مقام اجرا نیز تاثر آن را به وضوح ببینیم.
فارس: آقای ذاکر شما تاکید زیادی هم روی مهر اصالت صنایع دستی اصفهان داشتید و توانستید زمینه‌ای فراهم سازید که بیش از 104 اثر از صنایع دستی استان ممهور به مهر اصالت شود، آیا این موضوع کمکی هم به استقبال از این آثار و صنایع کرد؟
مهر اصالت همانطور که نامش روی آن است، نشان از اصالت یک شی دارد، به نوعی مهر اصالت شناسنامه یک اثر است و نشان می‌دهد آن را چه کسی، در چه زمانی و در چه مکانی ساخته است و حوزه تمدنی آن را مشخص می‌کند، ما مواد غذایی که می‌خریم را کلی زیر و رو می‌کنیم تا ببینیم از کدام برند است، تاریخ مصرف دارد یا خیر؟ و حالا این آثار هم غذای روح ما هستند و ما آنها را می‌خریم برای دیدن و لذت بردن، آیا نباید این اثر هویت و اصالت داشته باشد؟ به نوعی مهر اصالت مشخص می‌کند که این اثر فرزند کیست و پدر و مادرش چه کسانی هستند؟
فارس: در زمانی که شما به اصفهان آمدید اصفهان تنها یک اثر جهانی داشت که همان میدان نقش جهان یا امام بود، اما اکنون چهار اثر میدان نقش جهان، مسجد جامع، باغ فین و باغ چهلستون ثبت جهانی شده‌اند، به نظر شما این ثبت جهانی چقدر می‌تواند در معرفی ایران مؤثر باشد؟
اولاً که ثبت جهانی وقتی صورت می‌گیرد که اثری ارزش ثبت شدن را داشته باشد، پس نکته اول این است که من در ثبت این آثار کمترین نقش را داشتم که همان پیگیری مستمر بود و بیشترین نقش را آنهایی داشتند که این آثار را خلق کردند که هرکدام از این آثار دارای عقبه فکری فرهنگی غنی است، نکته دوم این است که مهم نیست این آثار در زمان چه کسی ثبت جهانی شد، بلکه مهم این است که حالا از این فرصت به دست آمده نهایت استفاده را ببریم و حالا که به سبب این جهانی شدن یک نگاه بین‌المللی به این شهر و آثار فرهنگی و تمدنی آن می‌شود، بتوانیم اصفهان و ایران را همراه با فرهنگ غنی ایرانی اسلامی آن به جهانیان بشناسانیم، اکنون دنیا و بشریت در مسایلی مانند تخریب لایه ازن، وجود گازهای گلخانه‌ای، تکنو پلی شدن دنیای مدرن و توسعه صنعت دست و پا می‌زنند و دوست دارند اوقات فراغت خود را به شناخت دنیایی بگذرانند که عاری از این معضلات بوده و ایران می‌تواند یکی از خواستگاه‌های این افراد باشد.
فارس: یعنی با این ثبت جهانی فرش قرمزی برای گردشگران خارجی پهن می‌کنیم؟
البته ساختمان و بنا بخشی از این موضوع را تشکیل می‌دهد و تفکری که پشت این بناهاست بیشتر برای گردشگران مورد توجه و اهمیت است.
فارس: وقتی که شما به اصفهان آمدید با یک موضوعی مواجه شدید به نام ساختمان جهان نما، ساختمانی که توسط شهرداری ساخته شد و به علت ارتفاع زیاد داشت نام میدان نقش جهان را از لیست یونسکو خارج می‌کرد، موضع شما در این باره چه بود؟
پیش از این برخی از آثار تاریخی دستخوش سوءمدیریت‌ها شده و یا در برخی از نقاط استان به دلیل بی‌توجهی و فقدان حس تاریخی از میان رفته است، اما اکنون یک حس تاریخی برای جلوگیری از تخریب آثار فرهنگی در میان خود مردم پیدا شده است که می‌تواند زمینه‌ساز صیانت از این آثار باشد، این حس در زمان ورود من به اصفهان مشخص بود و افراد زیادی از من می‌خواستند تا برابر این موضوع اقدام موثری صورت دهم، آن زمان تصور من این بود که می‌توانم کارهای بزرگی در حوزه فرهنگ و هنر انجام دهم، اما موانعی سبب شد که قضایا مطابق تصور من پیش نرود، استانداری اصفهان به شکل مداوم قضیه خروج جهان‌نما از لیست یونسکو را تعقیب می‌کرد به گونه‌ای که از بدو ورود به استانداری کشاکش با شهرداری برای تعدیل طبقات برج جهان نما انرژی بسیاری از من گرفت و این موضوع در ابتدا به سوء تفاهم تبدیل و در مراحل بعدی به دلایلی که یکی از مهم‌ترین آنها القائات رسانه‌ای بود این مسئله بعد سیاسی پیدا کرد.
برای تعدیل این برج و جلوگیری از خروج میدان از فهرست آثار یونسکو تمام تلاش خود را کردم و در این راستا طرف مقابل نیز از تمام اهرم‌های حقوقی و غیرحقوقی علیه من استفاده کرد، در این راستا متحمل توهین‌های بسیاری شدم، یکی از بهانه‌های شهرداری هزینه‌ای بود که از استانداری برای تخریب برج طلب می‌کردند که در این راستا برای پرداخت این هزینه بارها معاون برنامه ریزی استانداری برای تبادل موافقتنامه به شهرداری اصفهان تماس گرفت، اما شهرداری به این مسئله ترتیب اثر نمی‌داد.
فارس: موضوع دیگری که مطرح است اینکه در زمان مدیریت شما آب زاینده‌رود تنها زمانی باز می‌شد که قرار بود یکی از مسئولان کشوری و یا مقامات رده بالای دیگر کشورها به اصفهان سفر کنند، آیا این موضوع را قبول دارید؟
این هم یکی از شایعاتی بود که برخی درست کرده بودند، در حالی که بازگشایی آب رودخانه بر اساس چند مولفه از جمله میزان ذخیره پشت سد و در کمیته‌ای متشکل از کارشناسان و نماینده کشاورزان صورت می‌گرفت، آب هم برای کشت پاییزه یا بهاره کشاورزان در رودخانه جاری می‌شد، پس نتیجه آن به وضوح قابل لمس است، البته اصفهان یک استان گردشگرپذیر است که بیشتر سران دیگر کشورها مایل بودند بعد از یک سفر سیاسی به ایران از این شهر هم بازدید کنند، حالا اگر سفر آنها زمانی رخ می‌داد که رودخانه پر آب بود، از این امر استفاده بهینه‌ای می‌شد.
انتهای پیام/63001/ذ40/ژ1001
