به گزارش خبرنگار خبرگزاری فارس از شهرستان ساری، مشارکت، همکاری و همیاری مفاهیمی هستند که از دیرباز همزمان با زندگی انسان‌ها به‌وجود آمده و به مرور گسترش یافته‌اند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که کاربست این مفاهیم مدیریتی به‌طور علمی و سازماندهی شده از انقلاب صنعتی آغاز شده و در جوامع مختلف با توجه به فرهنگ عمومی جنبه‌های کاربردی آن تقویت شده است. با توسعه و گسترش سازمان‌ها و مؤسسات اقتصادی و اجتماعی و ضرورت ارتقای بهره‌وری و افزایش راندمان تولید و همچنین تلاش برای کاهش هزینه‌ها، مشارکت کارکنان نیز به نحوی گسترده‌تر و تحت عنوان مدیریت مشارکتی و نظام پیشنهادات با هدف استفاده از قابلیت‌ها و ظرفیت‌های علمی، فنی و تخصصی کارکنان به منظور حصول اهداف عالیه توسعه وارد ادبیات مدیریتی شد و برای بهره‌وری بهینه از این راهکار نوین مدیریتی، شیوه‌ها و راهکارهایی متناسب با فضای جوامع تدوین شد.
تاریخچه نظام پیشنهادات در ایران و جهان
نظام پذیرش و بررسی پیشنهادها که اولین بار در سال 1867 میلادی توسط آلفرد کروپ در کارخانه فولادسازی آلمان در شهر آخن به اجرا گذاشته شد، در کمتر از 100 سال به یکی از محبوب‌ترین روش‌های مدیریتی در سطح جهان تبدیل شد و بعدها ژاپنی‌ها آن را با جدیت و حساسیت بیشتری در دستور کار قرار دادند و مدل‌های علمی‌تری از آن را طراحی و اجرا کردند.
در ایران در سال 1366 به دنبال بازدید گروهی از کارشناسان سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران از کشور ژاپن و آشنایی این گروه با سیستم پیشنهادگیری، در سال 1367 طرح مزبور در چهار شرکت صنعتی اجرا شد که با توجه به نتایج مثبت و دستاوردهای اقتصادی و سازمانی در سال‌های 1377 و 1379 بر اساس مصوبه شورای عالی اداری مقرر شد این نظام در وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی اجرا شود.
در عمل رویداد مبارکی را در این عرصه شاهد نبودیم و تنها برخی وزارتخانه‌ها و سازمان‌هایی نظیر وزارتخانه‌های نفت و نیرو و شرکت‌های گاز و پتروشیمی و چند مؤسسه بزرگ اقتصادی، سامانه‌هایی را برای اجرای این شیوه مدیریتی طراحی و اجرا کردند که بر اساس نتایج اعلام شده آثار بسیار مثبت و مؤثری را در پی داشته است.
مدیریت مشارکتی مبتنی بر ایدئولوژی اسلامی
رئیس منطقه سه دانشگاه آزاد اسلامی، مدیریت مشارکتی را مبتنی بر ایدئولوژی اسلامی دانست و گفت: نظام مدیریت مشارکتی در دانشگاه آزاد اسلامی بر افزایش بهداشت روانی کارکنان مؤثر است.
احمد شاهورانی در کارگاه آموزشی با عنوان مدیریت مشارکتی ویژه رؤسا و معاونان این منطقه در آمل با اشاره به این‌که برای نظام مدیریتی چهار دیدگاه فلسفی مورد اتفاق نظر دانشمندان است، خاطر نشان کرد: دیدگاه ایدئولوژیک، دیدگاه ابزاری، دیدگاه دموکراتیک و دیدگاه انسانی حداقل جزو چهار دیدگاه با نگرش فلسفی به موضوع مدیریت مشارکتی هستند.
شاهورانی گفت: از نظر فلسفی مدیریت از نگاه ایدئولوژیک در حقیقت موضوع مشارکت کارکنان و تصمیم‌گیری بیشتر مبتنی بر ایدئولوژی می‌شود که تفکر سرمایه‌داری و تفکر سوسیالیستی در جهان غرب با این دو دیدگاه به موضوع نگاه می‌کنند.
این مسئول اظهار داشت: ما در کنار نظریه غربی، ایدئولوژی اسلامی را مطرح می‌کنیم که بر اساس دستورات پیامبر و ائمه اظهار مسئله مدیریت مشارکتی در آن تجلی دارد.
وی یکی از ویژگی‌های بسیار مهم در اسلام را مسئله مشورت دانست و گفت: از نظر اسلام در مدیریت بحث سلطه‌طلبی وجود ندارد بلکه بحث هدایت مطرح است و به همین خاطر حتی پیامبر هم هدایت کننده امت است.
رئیس منطقه سه دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به الگو بودن سیره پیامبر و منشور حکومتی حضرت علی (ع) در مدیریت تصریح کرد: نظریه اسلامی می‌گوید مدیریت سیطره‌ای نداشته باشیم و باید به سمت مدیریت مشورتی حرکت کنیم.
شاهورانی در قسمت دیگری از سخنانش از نگاه دیدگاه ابزاری مشارکت را روشی برای کاهش هزینه و رشد یک سیستم دانست و افزود: از نظر دیدگاه دموکراتیک نیز هدف از مشارکت، هدف پرورش شهروندی است که نسبت به سرنوشت و کار و آینده خود احساس مسئولیت می‌کند.
وی چهارمین نگرش فلسفی را دیدگاه انسانی دانست و گفت: مشارکت از نظر این دیدگاه برای پرورش انسان و برای رشد ارزش‌های انسانی است.
این مسئول با تأکید بر این‌که از نگاه عرفانی ارزش‌های انسانی با اومانیسم متفاوت است، اظهار داشت: انسانی که در غرب انسان مادی است، اما انسان در اسلام فردی است که متجلی کننده ارزش‌ها است.
رئیس منطقه سه دانشگاه آزاد اسلامی تأکید کرد: در مدیریت اسلامی هدف این است که انسان‌های دیگر قبل از این‌که کارمند ما باشند، وظیفه خود بدانیم، کاری کنیم که آن‌ها ارتقا پیدا کنند.
وی افزایش سطح انگیزش شغلی، افزایش سطح خلاقیت و نوآوری، افزایش سطح اطلاعات و آموزش مستمر خود جوش و افزایش سطح بهداشت روانی را از مهم‌ترین نتایج مطلوب نظام مشارکتی دانست.
شاهورانی با اشاره به تأثیر نظام مدیریت مشارکتی بر افزایش بهداشت روانی کارکنان متذکر شد: چون نظام مدیریت مشارکتی باعث پویایی و تحرک مستمر سازمان می‌شود در نتیجه روابط اساسی مطلوب که از ویژگی‌های سازمان‌های پویا است وجود دارد و در این محیط میزان تنش و فشار روانی کمتر است.
نظام پیشنهادات ابزاری برای بهبود
مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر مازندران نیز در گفت‌وگو با فارس گفت: سیستم ارائه پیشنهادات یکی از متداول‌ترین سیستم‌های مدیریتی و از جمله موفق‌ترین سیستم‌هایی است که در چند دهه اخیر در سازمان‌های توسعه یافته به کار گرفته شده است.
مهدی ولی‌پور افزود: روش کار در این سیستم بدین صورت است که تمامی کارکنان از طریق ارائه پیشنهادهای گوناگون به همفکری و مشارکت با مدیریت و مسئولان سازمان می‌پردازند و تأثیر آن نیز در ازدیاد بهره‌وری، تقلیل هزینه‌ها، بهبود طرح‌ها و برنامه‌ها، بهبود شرایط کاری، جلب رضایت مخاطبان و ... چشمگیر بوده است.
وی بهبود روابط انسانی بین مدیریت و کارکنان، بروز خلاقیت و نوآوری، کاهش بوروکراسی و دیوان‌سالاری، افزایش احساس تعلق سازمانی در کارکنان و همسویی در اهداف، ارتقای مسئولیت‌پذیری در اجرای تصمیمات و احساس کرامت و ارزش در کارکنان را از دیگر مزایای نهادینه ساختن فرهنگ نظام پیشنهادات دانست و تصریح کرد: مدیریت مشارکتی، تبلور تلاش جمعی برای دستیابی به موفقیت است.
ولی‌پور افزود: مشارکت دادن کارکنان یک سازمان در اظهار نظر، تصمیم‌گیری و اجرای نظرات آن‌ها فضایی را در سازمان به‌وجود می‌آورد که موجب توسعه نیروی انسانی می‌شود، امروزه سازمان‌ها برای ایجاد هرگونه توسعه‌ای اعم از فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی نخست به توسعه نیروی انسانی نیازمند هستند.
مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر مازندران تصریح کرد: در سازمانی که در سال صدها پیشنهاد از طرف کارکنان ارائه می‌شود و مورد بررسی کارشناسی قرار گرفته و درصدی از آن‌ها نیز به اجرا در می‌آید، این امر موجب توسعه خودجوش کارکنان خواهد شد، چرا که برای انجام این فعالیت‌ها نیاز به مطالعه، مشورت با متخصصان، مراجعه به مدیران فنی سازمان، بررسی مکانیزم دستگاه‌ها و ... است که این امر موجب افزایش مستمر اطلاعات و کیفیت نیروی انسانی شده و پایه‌های توسعه سازمان را محکم می‌کند.
از این‌رو می‌توان گفت: نظام پیشنهادات یکی از ابزارهای کارآمد در پرورش مغزها است که در فرآیند بهبود مستمر نقش مؤثری دارد.
با این وجود، کارشناسان معتقد هستند که تقویت و اجرایی کردن این سیستم با توجه به وجود چالش‌های پیدا و پنهان در سطوح مختلف مدیریتی و تصمیم‌سازی در اداره‌ها و سازمان‌های دولتی استان مازندران می‌تواند به رهیافت‌های مثبت و مؤثری در حل مشکلات منتهی شود.
در چنین شرایطی مشاهده می‌شود در بیشتر اداره‌ها و سازمان‌های دولتی استان اتاقی قفل شده با برچسب واحد اجرایی نظام پیشنهادات وجود دارد که عملاً فاقد هرگونه کارآیی و تأثیر مثبت است. بنابراین ضروری است به منظور فعال‌سازی این فرآیند مراحل بعدی ارائه طرح یا پیشنهاد که همان پرداخت مشوق‌های مالی و اداری به پیشنهادات برتر و کاربردی است، در دستور کار قرار گیرد تا انگیزه مشارکت در کارمندان یک سازمان ارتقا یابد.
همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد یکی از موانع موجود در اجرای نظام پیشنهادات در دستگاه‌های دولتی، مدیرانی هستند که اعتقادی به این امر ندارند و بعضاً این روش را دخالت کارکنان و مجموعه‌های زیردست در فرآیند سیاست‌گذاری و تصمیم‌سازی می‌دانند و عمدتاً به اعمال سیاست‌های گذشته و سنتی رغبت بیشتری نشان می‌دهند که توجیه یا جابه‌جایی این دسته از مدیران نیز باید مد نظر قرار گیرد.
برای یک مدیر یک ترکیب صحیح و هماهنگ که مبتنی بر خرد جمعی و همگرایی مؤثر باشد، تضمین‌کننده پبروزی و منافع سازمانی خواهد بود که این امر مستلزم به مشارکت گرفتن آرا و اندیشه‌های همه مجموعه‌ای است که قرار است تحت نام یک سازمان، خدمتی را ارائه دهند و از آثار مثبت آن هم خود و هم جامعه نفع ببرند.
خلاصه کلام این‌که تفکر مدیریت مشارکتی و نظام پیشنهادات که اتفاقاً ریشه در زیرساخت‌های فرهنگی و اعتقادی جامعه ما دارد، نخست باید در عالی‌ترین سطوح مدیریت استان و به عنوان نمونه در استانداری و سایر سطوح مدیریتی به منزله یک روش کم‌هزینه، کارآمد و پرفایده مد نظر قرار گیرد و پیشنهادگیری به‌عنوان یک فرهنگ مدیریتی در ساختار تمامی دستگاه‌های دولتی نهادینه شود. ضرورتی که به نظر می‌رسد هم‌اکنون یکی از حلقه‌های مفقوده مدیریتی در بیشتر سازمان‌ها و دستگاه‌های اجرایی استان است.
===================
گزارش از کوروش غفاری‌چراتی
===================
انتهای پیام/2296/م40/د1000
