ارجحیت ایران در ارائه تحقیقات برنج کشورهای منطقه

به گزارش خبرگزاری فارس از رشت، برنج یکی از مهم‌ترین محصولات غذایی در منطقه آسیای مرکزی و غربی بوده و تقاضا برای این محصول روبه افزایش است.

با توجه به افزایش تولید برنج بر مبنای تن در هکتار در آسیای مرکزی و غربی، اما واردات برنج از 2 میلیون تن در سال 1980 به حدود 6 میلیون تن در سال 2009 رشد داشته است.

موسسه تحقیقات بین‌المللی برنج پیش‌بینی کرده است مصرف برنج در ناحیه مذکور از حدود 9 میلیون تن کنونی به میزان 12 میلیون تن در سال 2020 و 16.5 میلیون تن در سال 2035 افزایش می‌یابد.

آسیای مرکزی و غربی از جمله مناطقی هستند که تقاضا برای مصرف برنج در آن با سرعت بسیار روبه افزایش است و این رشد تقاضا در بین کشورهایی از خاورمیانه رخ می‌‌دهد که به تنهایی قادر به تولید برنج خود نبوده و به طور کامل وابسته به واردات برنج هستند.

به نظر می‌رسد دو کشور ایران و عراق حدود 50 درصد تقاضای برنج را در منطقه آسیای غربی در سال 2035 به خود اختصاص دهند.

میزان مصرف برنج در ایران اکنون حدود 3.4 میلیون تن است و پیش‌بینی می‌شود تا سال 2035 این میزان به 5.1 میلیون تن افزایش یابد ضمن اینکه انتظار می‌رود مصرف برنج در کشور عراق از حدود 1.2 میلیون تن در سال 2009 به میزان 2.7 میلیون تن افزایش یابد بنابراین به نظر می‌رسد تولید پایدار برنج در منطقه آسیای مرکزی و غربی به منظور رویارویی با تقاضای روزافزون این محصول راهبردی در آینده با توجه به تغییرات آب و هوایی نیازمند راهکار ایجاد مرکز آموزش و تحقیقات برنج منطقه‌ای باشد.

* برنج در آسیای مرکزی و غربی

رئیس موسسه تحقیقات برنج کشور در گفت‌وگو با خبرنگار فارس با اشاره به تولید برنج در آسیای مرکزی و غربی اظهار کرد: ایران 54 درصد از وسعت مجموع منطقه برنج‌خیز آسیای غربی را در بر می‌گیرد و حدود 61 درصد مجموع تولید منطقه مرکزی و غربی آسیا در ایران است ضمن اینکه تولید برنج در 10 سال گذشته از طریق افزایش عملکرد برنج در واحد سطح و همچنین توسعه مناطق زیر کشت به سرعت افزایش یافته است.

عباس شهدی کومله عملکرد برنج در ناحیه مرکزی و غربی آسیا را به شدت دستخوش نوسانات معناداری عنوان کرد و افزود: تولید سالانه محصول برنج متغیر است و بسیاری از نوسانات تولید به دلیل تغییرات اقلیمی و افزایش رقابت برای آب بوده زیرا سیستم‌های تولید برنج را نسبت به کمبود آب، شوری، گرما و دیگر تنش‌های محیطی آسیب‌پذیرتر کرده است.

وی ادامه داد: تلاش منطقه‌ای هماهنگ و مناسب با جامعه علمی جهانی برنج به منظور اطمینان از امنیت غذایی، افزایش درآمد حاصل از رشد بهره‌وری سیستم‌های کشت برنج و همچنین افزایش مقاومت گیاه در برابر تغییرات جهانی آب و هوا برای تحقیق و توسعه برنج در آسیای مرکزی و غربی نیاز است، زیرا کشورها به‌تنهایی قادر به پیشرفت علمی اساسی و مورد نیاز خود در آینده نیستند.

* مشارکت علمی برنج در دنیا

هماهنگ کننده مرکز منطقه‌ای تحقیقات و آموزش برنج کشورهای آسیای میانه و غربی با بیان اینکه تولید جهانی برنج در 5 دهه اخیر به دلیل انجام تحقیقات برنج در بخش‌های دولتی، تحقیقات کشاورزی ملی و سیستم‌های ترویج در کشورهای تولیدکننده برنج به طور قابل توجهی افزایش یافته است، بیان کرد: به منظور رویارویی با افزایش تقاضا، برقرار کردن امنیت غذایی و کاهش فقر به 25 درصد افزایش تولید برنج تا سال 2035 نیاز است.

این مسئول به نخستین مگاپروژه جدید تحقیقاتی در ژانویه 2011 اشاره کرد و گفت: برنامه "گریسپ" با مدیریت "ایری" رهبری می‌شود و به منظور افزایش سودمندی زارع و مصرف‌کننده تلاش می‌شود برای هماهنگ کردن سیاست‌های تحقیقاتی کشورها طبق ظرفیت‌های برنامه‌های عمده تحقیقاتی در تمام دنیا باشد.

شهدی کومله مگاپروژه جهانی "گریسپ" را بستری تازه برای تحقیقات موثرتر دانست و تصریح کرد: مگاپروژه جهانی برای دانشمندان این فرصت را ایجاد کرده تا به پیشرفت‌های علمی متعددی دست یابند که به سادگی تحت سیستم‌های رایج تحقیق و توسعه امکان‌پذیر نیست.

وی با تاکید براینکه شرکای راهبردی که مایل به ایفای نقش رهبری در تحقیقات مناطق عمده زیر کشت برنج هستند موفقیت مگاپروژه جهانی "گریسپ" را تضمین می‌کنند، خاطرنشان کرد: شرکت سازمان‌های تحقیقاتی در پروژه "گریسپ" توانایی نسبی تمام اعضا را افزایش داده است بنابراین قادر هستند در خارج از مرزهای کشورهای خود به فعالیت‌های علمی بپردازند.

رئیس موسسه تحقیقات برنج کشور مگاپروژه جهانی "گریسپ" را دارای 3 هدف اصلی خواند و ابراز کرد: افزایش بهره‌وری تولید برنج با در نظر داشتن ارزش اقتصادی آن برای فقرا و همچنین ارزیابی تغییرات جهانی آب و هوایی و تاثیر آن بر عملکرد برنج از طریق توسعه پرشتاب تقاضامحور برای ارقام اصلاح شده و دیگر فناوری‌ها در امتداد زنجیره ارزش اقتصادی نخستین هدف مگاپروژه جهانی است.

این مسئول گسترش سیستم‌های تولید پایدار بر پایه کشت برنج که از منابع طبیعی به طور کارآمدتری استفاده می‌کنند، به طوری که با تغییرات جوی سازگار، از لحاظ اکولوژیکی انعطاف‌پذیر و دارای اثرهای مضر محیطی کمتر باشند را هدف دوم مگاپروژه جهانی نامید و اظهار کرد: توسعه کارآیی متوازن در بخش برنج از طریق دسترسی به اطلاعات بهتر توسعه کشاورزی پیشرفته، اجرای سیاست‌های تحقیقاتی و خدمات‌رسانی قوی‌تر مکانیزاسیون هدف سوم پروژه مذکور است.

شهدی کومله مشارکت را محرک اصلی برای دستیابی به موفقیت‌های "گریسپ" نامید و اذعان کرد: "گریسپ" چتر تازه‌ای برای تقویت و توسعه مشارکت ایجاد کرده است و اکنون 6 مرکز بین‌المللی با حدود 900 بخش تحقیقات و توسعه در "گریسپ" وجود دارد.

وی موسسه‌های تحقیقاتی و تشکل‌های مردم‌نهاد را از دیگر شرکای مگاپروژه جهانی عنوان کرد و یادآور شد: جمهوری اسلامی ایران از لحاظ راهبردی موقعیت ممتازی برای انجام تحقیقات و آموزش در آسیای مرکزی و غربی دارد.

هماهنگ کننده مرکز منطقه‌ای تحقیقات و آموزش برنج کشورهای آسیای میانه و غربی با اشاره به تولیدکنندگان بزرگ در ایران، تصریح کرد: بازار مصرف در کشور از رونق ویژه‌ای برخوردار است ضمن اینکه ایران از مناطق عمده تولید محصول برنج در آسیای مرکزی و غربی است و می‌تواند به صورت موثر نقش رهبری برای حمایت تحقیق و توسعه برنج داشته باشد و کشورهای منطقه را به مگاپروژه جهانی "گریسپ" متصل کند.

* چشم‌انداز مرکز منطقه‌ای تحقیقات و آموزش برنج آسیای مرکزی و غربی

این مسئول بر فعالیت‌های علمی متمرکز تاکید کرد و افزود: با قاطعیت و یقین پیشنهاد می‌کنیم یک مرکز منطقه‌ای برای توسعه کشت برنج شامل تحقیقات و مرکز آموزش منطقه‌ای در موسسه تحقیقات برنج کشور واقع در کلانشهر رشت تاسیس شود تا بتواند مرکز ثقل هماهنگی سیاست‌های تحقیقاتی کشورهای تولیدکننده برنج منطقه مرکزی و غربی آسیا باشد.

شهدی کومله افغانستان، ایران، عراق، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکیه، ترکمنستان و ازبکستان را عضو مرکز منطقه‌ای تحقیقات و آموزش برنج کشورهای آسیای میانه و غربی عنوان کرد و گفت: دیگر کشورهای منطقه در صورت تمایل می‌توانند عضو مرکز مذکور باشند.

وی بسیاری از کشورها را عضو سازمان همکاری اقتصادی اکو دانست و خاطرنشان کرد: رسالت مرکز منطقه‌ای تحقیقات و آموزش برنج کشورهای آسیای میانه و غربی آموزش به محققان و کارورزان برنج در کشورهای عضو با تاکید بر فناوری‌های تولید جدید برای سازگاری سیستم‌های تولید برنج در نواحی با تغییرات شدید آب و هوایی مورد نیاز است.

رئیس موسسه تحقیقات برنج کشور افتتاح مرکز مذکور را در راستای پیشرفت تحقیقات در تولید محصول برنج، مدیریت منابع، تغییرات جهانی آب و هوایی و آموزش در حوزه کشورهای عضو مگاپروژه "گریسپ" خواند و ابراز کرد: رویکردهای جدید اصلاح مولکولی برای گسترش گونه‌های برنج مقاوم به تنش با سازگاری بهتر به تغییرات آب و هوایی، تاکید ویژه بر مقاومت به خشکی، گرما و شوری از اولویت‌های تحقیقاتی مرکز منطقه‌ای تحقیقات و آموزش برنج کشورهای آسیای میانه و غربی است.

این مسئول ایجاد بستر مناسب فنوتایپینگ پیشرفته برای بالا بردن سرعت کشف ژن‌ها و توسعه تحقیقاتی مختلف، شبکه‌های منطقه‌ای به منظور آزمون چندموقعیتی گونه‌ها و تقسیم ژرم پلاسم‌های جدید و پروژه‌های اصلاح بذر و فناوری‌های مدیریتی جدید برای افزایش راندمان مصرف آب و استفاده کارآمد از آب و عناصر غذایی در تولید برنج شامل کشاورزی دقیق، کشاورزی حفاظت شده و دیگر معیارها برای کاهش مصرف آب، کربن و انرژی بیش از حد در راستای پایداری تولید را از جمله اولویت‌های مرکز منطقه‌ای تحقیقات و آموزش برنج کشورهای آسیای میانه و غربی عنوان کرد.

شهدی کومله مرکز تحقیقاتی منطقه‌ای تغییرات آب و هوایی در سطح کلاس جهانی در موسسه تحقیقات برنج کشور واقع در کلانشهر رشت برای مطالعه تاثیر تغییرات آب و هوایی روی برنج و همچنین آزمون انطباق و گزینه‌های تعدیل و فعالیت‌های منطقه‌ای آموزش برنج به منظور بالا بردن ظرفیت علمی و ترویجی و ظرفیت‌سازی برای منطقه آسیای مرکزی و غربی را از دیگر اولویت‌های مرکز مذکور برشمرد.

* مزایای مرکز منطقه‌ای برای کشورهای آسیای مرکزی و غربی و جامعه جهانی

وی با اشاره به اینکه کشورهای شرکت کننده و اجتماع بین‌المللی تحقیقات برنج از رشد و توسعه دانش و فناوری‌های جدید حاصل از مراکز منطقه‌ای بهره‌مند می‌شوند، بیان کرد: با استقرار مرکز منطقه‌ای و شبکه پیشنهاد شده، پروژه‌های تحقیقاتی ملی برنج کشورهای آسیای مرکزی و غربی می‌توانند در آن شرکت کنند و از مزایای متعدد فعالیت‌های تحقیقاتی مگاپروژه "گریسپ" بهره‌مند شوند.

هماهنگ کننده مرکز منطقه‌ای تحقیقات و آموزش برنج کشورهای آسیای میانه و غربی کشف ژن‌های بزرگ توسط ژنوتیپ و فنوتیپ با توانمندی بالا، روش‌های جدید در اصلاح دقیق به کمک نشانگر، تلاش‌های جامع درباره انواع گیاهان که قابلیت عملکرد و کیفیت دانه بیشتری دارند، ژرم پلاسم‌های جدید به منظور برطرف کردن مدیریت محصولات جدید در برابر سیستم‌های با عملکرد بالا و مقاوم به تغییرات شدید آب و هوایی با راندمان بالا، آبیاری صرفه جویانه و دیگر فناوری‌های لازم برای افزایش عملکرد و کارآیی نهاده‌ها و مدیریت آفت‌ها و بیماری‌های گیاهی مناسب با محیط زیست تحت سیستم‌های استفاده بالا از نهاده‌ها را از مزایای مرکز منطقه‌ای تحقیقات و آموزش برنج کشورهای آسیای میانه و غربی اعلام کرد.

این مسئول راهبردهای کاهش و سازگاری با تغییرات آب و هوایی و آموزش ساختار ظرفیتی، مرکز منطقه‌ای نسلی نو از محققان و متخصصان جوان را که در آینده راهبران افزایش و توسعه صنعت برنج در منطقه می‌شوند، را از جمله مزایای مرکز منطقه‌ای برای کشورهای آسیای مرکزی و غربی ذکر کرد و یادآور شد: فعالیت‌های مرکز منطقه‌ای و همکاران ملی به‌خوبی با فعالیت‌های مگاپروژه "گریسپ" پیوند داشته و اطمینان از دسترسی به جامعه علمی جهانی و مشارکت با تحقیقات برنج در دنیا وجود دارد.

شهدی کومله اذعان کرد: مرکز آموزش و تحقیقات برنج منطقه آسیای مرکزی و غربی نقش بسیار مهمی به‌ویژه درباره تحقیق کشف ژن‌ها و کاربرد اصلاح ایفا می‌کند و این امر نیاز به درک بهتر اثرات متقابل ژنوتیپ و محیط و در نتیجه شبکه جهانی محیط‌های زیست دارد.

* ساختار مدیریتی مرکز منطقه‌ای

وی یادآور شد: طبق اجماع کامل نمایندگان تام‌الاختیار کشورهای عضو منطقه و نیز نمایندگان سازمان‌های بین‌المللی در قطعنامه بیستم شهریور سال گذشته، مرکز منطقه‌ای تحقیقات و آموزش برنج در موسسه تحقیقات برنج ایران واقع در شهر رشت تاسیس شد و این مهم به دلیل وجود زیرساخت‌های ژئوپلیتیکی این موسسه است.

رئیس موسسه تحقیقات برنج کشور با بیان اینکه این موسسه یکی از 24 موسسه تحقیقاتی ملی کشاورزی در ایران بوده که وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی کشور است، اظهار کرد: "آریو" بزرگ‌‌ترین سازمان دولتی ایران است که مسئولیت تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی در سطح کشور را به عهده دارد و دیگر موسسه‌های تحقیقاتی وابسته به آن مانند موسسه تحقیقات بیوتکنولوژی کشاورزی، موسسه تحقیقات خاک و آب و موسسه تحقیقات گیاه پزشکی نقش راهبردی را در مرکز منطقه‌ای ایفا می‌کنند.

این مسئول "آریو" را رهبری‌کننده شبکه مراکز آموزش و ترویج کشاورزی نامید و تصریح کرد: مرکز پیشرفته فناوری و ترویج هراز واقع در استان مازندران که پیشرفته‌ترین مرکز در مورد آموزش و ترویج برنج محسوب می‌شود، در اختیار مرکز مذکور است.

شهدی کومله به مشارکت "ایری" اشاره کرد و افزود: "ایری" پل ارتباطی موثر مرکز منطقه‌ای تحقیقات و آموزش برنج با مگاپروژه "گریسپ" و شبکه‌های تحقیقاتی ویژه مانند کنسرسیوم تحقیقات برنج معتدل و ... است.

* ساختار سازمانی و سرمایه‌گذاری مرکز

وی ساختار سازمانی مرکز منطقه‌ای تحقیقات و آموزش برنج را شامل کمیته مدیریت فنی، هماهنگ‌کننده و یک دفتر عنوان کرد و گفت: کمیته مدیریت فنی سالانه یک‌بار برای برنامه‌ریزی درباره فعالیت‌های مرکز ملاقات می‌کنند ضمن اینکه کمیته مدیریت فنی مسئول مدیریت تمام تحقیقات مرکز منطقه‌ای و موضوع‌های آموزشی است و رئیس کمیته مدیریت فنی بر مبنای سیستم چرخشی انتخاب می‌شود.

هماهنگ کننده مرکز منطقه‌ای تحقیقات و آموزش برنج کشورهای آسیای میانه و غربی، خاطرنشان کرد: هماهنگ کننده به عنوان دبیر "تی‌سی‌ام" خدمت می‌کند و هماهنگ کننده مرکز با نمایندگان کشورهای منطقه درباره پیشنهادهای برنامه‌های کاری سالانه طبق نیاز کشورها است.

* تامین مالی

این مسئول الزام‌های مالی را مربوط به اهداف و اولویت‌های تحقیقاتی موافقت شده توسط کمیته مدیریت فنی مرکز دانست و ابراز کرد: ارزیابی دقیق‌تر مالی و مدل کلی کسب و کار به‌زودی مشخص می‌شود.

شهدی کومله منابع مالی پیش‌بینی شده مرکز مذکور را شامل دولت جمهوری اسلامی ایران از طریق سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاوری و استانداری گیلان، موسسه تحقیقات بین‌المللی برنج از طریق "گریسپ"(فعالیت‌های تحقیقاتی، بودجه ظرفیت‌سازی و توسعه مشارکت گریسپ) و اهداکنندگان بین‌المللی و منطقه‌ای شامل کشورهای توسعه یافته، بانک توسعه اسلامی، اکو و ... و همچنین همکاری و کمک کشورهای عضو منطقه عنوان کرد.

* قطعنامه

وی با اشاره به قطعنامه کارگاه منطقه‌ای اولویت‌های تحقیقاتی و آموزشی برنج کشورهای آسیای مرکزی و غربی، بیان کرد: کشورهای آذربایجان، ترکیه، عراق، تاجیکستان، قزاقستان، قرقیزستان، جمهوری اسلامی ایران، موسسه بین‌المللی تحقیقات برنج، سازمان خواروبار کشاورزی، بانک توسعه اسلامی و اکو در قطعنامه مذکور با قدردانی از میزبانی جمهوری اسلامی ایران به دلیل برگزاری باشکوه کارگاه، خواستار ارتقای همکاری‌های منطقه‌ای تحقیقات برنج و توسعه امنیت غذایی برای نسل‌های کنونی و آینده کشورهای آسیای مرکزی و غربی شدند.

رئیس موسسه تحقیقات برنج کشور اذعان به افزایش پرشتاب مصرف برنج و نقش مهم این محصول برای امنیت غذایی مردم منطقه آسیای مرکزی و غربی و نیاز برای افزایش تولید و عملکرد برنج و پرداختن به مسایل غذایی مورد نیاز آینده منطقه، اعتقاد به وقوع تاثیر و تغییرات جهانی آب و هوایی، محدودیت زمین و منابع آبی و دیگر محدودیت‌های زیست‌محیطی موثر بر این محصول، تایید دوباره تلاش‌های هماهنگ منطقه‌ای مرتبط با جامعه جهانی علم برنج برای ضرورت و اهمیت افزایش تحقیق و توسعه در حوزه برنج کشورهای آسیای مرکزی و غربی را از جمله تاکیدات شرکت کنندگان در کارگاه منطقه‌ای تحقیقاتی و آموزشی برنج کشورهای آسیای مرکزی و غربی عنوان کرد.

این مسئول تاکید بر حمایت از مگاپروژه "مشارکت جهانی علم برنج" و ایجاد مرکز منطقه‌ای برای گسترش تولید برنج در منطقه و حمایت از تحقیقات و آموزش برنج طبق "گریسپ" و توجه به ضرورت همکاری‌های بین‌المللی و منطقه‌ای برنج با تاکید بر اولویت‌های تحقیق و توسعه در حوزه برنج را از دیگر تاکیدات کارگاه منطقه‌ای اولویت‌های تحقیقاتی و آموزشی برنج کشورهای آسیای مرکزی و غربی برشمرد.

شهدی کومله ترسیم افق‌های جدید برای تولید، کیفیت و سلامت برنج به منظور زیر کنترل درآوردن تنوع ژنتیکی، شتاب بخشیدن در حوزه‌های توسعه، پشتیبانی و سازگاری ارقام برنج اصلاح شده، مدیریت پایدار و محیط زیست سیستم‌های مبتنی بر تولید برنج و استخراج ارزش و مزیت بیشتر از محصول برنج برداشت شده از طریق اصلاح کیفیت، فرآیند تولید، سیستم بازار و تولید محصولات جدید از برنج را از اولویت‌های تحقیق و توسعه مرکز منطقه‌ای تحقیقات و آموزش برنج کشورهای آسیای مرکزی و غربی اعلام کرد.

وی ارزیابی‌های فناوری، هدف‌گذاری‌ها و گزینه‌های ذیربط بخش سیاست برای ارتقای اثرگذاری بیشتر در حوزه برنج، بهبود محصول و راهکارهای مدیریت محصول و انطباق با تغییرات جهانی آب و هوا به‌ویژه با آبیاری قابل دسترس کمتر، توسعه و گسترش حوزه برنج در مناطق با اقلیم‌های کشاورزی مختلف حوزه آسیای مرکزی و غربی با توجه به ضرورت تقویت و تشدید همکاری‌ها بین کشورهای شرکت‌کننده به منظور توسعه دانش و تخصیص تولید برنج و ارتقای توانمندی‌های منطقه‌ای را از دیگر تاکیدات مرکز مذکور دانست.

هماهنگ کننده مرکز منطقه‌ای تحقیقات و آموزش برنج کشورهای آسیای میانه و غربی تصریح کرد: نمایندگان تام‌الاختیار کشورهای آذربایجان، قرقیزستان، قزاقستان، ترکیه، عراق، جمهوری اسلامی ایران و ایری، فائو، اکو و آی‌دی‌بی با اجماع کامل به ایجاد مرکز منطقه‌ای تحقیقات و آموزش برنج برای آسیای مرکزی و غربی در جمهوری اسلامی ایران و شهر رشت در موسسه تحقیقات برنج کشور با هدف برگزاری دوره‌های آموزشی مبتنی بر تحقیقات برای کارشناسان و محققان کشورهای عضو و نیز انجام پروژه‌های تحقیقاتی در چارچوب مشارکت جهانی علم برنج تاکید کردند و برای این منظور موافقت شد که گام‌هایی برای تحقق اهداف این مرکز منطقه‌ای به نفع کشورهای عضو برداشته شود.

به گزارش فارس، گام‌های اساسی در عرصه تحقیقات کشاورزی در راستای اهداف چشم‌انداز افق سال 1404 برداشته شده و ارجحیت ایران بین 10 کشور عضو شناسایی شده است.

توانمندی ایران در زمینه تحقیقات برنج به اندازه‌ای ایده‌آل بوده که آموزش مبتنی بر تحقیقات برنج در صفحه 49 مگاپروژه ثبت شده و مشارکت برای برطرف کردن مسایل جهانی برنج در آن قید شده است و این امر نشان دهنده جایگاه نخست ایران در تحقیقات برنج بین کشورهای آسیای مرکزی و غربی است.

انتهای پیام/غ10