محمدحسن الهی‌منش امروز در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در قم با بیان اینکه در ارتباط با موضوع ملی شدن صنعت نفت باید از دوران ابتدایی حکومت پهلوی این مسئله را بررسی کنیم، اظهار داشت: پس از آنکه حکومت قاجار از طریق کودتایی که سید ضیاء الدین طباطبایی با حمایت قزاق‌ها و انگلیس‌ها انجام داد، منقرض شد سلسله پهلوی با دیکتاتوری رضاخان آغاز شد.
وی با اشاره به اینکه رضاخان با حمایت انگلیسی‌ها به حکومت رسید، اما پس از سپری شدن 5 سال از حکومت خود به آلمان‌ها گرایش پیدا کرد، تصریح کرد: انگلیسی‌ها از این موضوع ناخشنود بودند و در جنگ جهانی هم رضاشاه از آلمانی‌ها حمایت کرد که همین اقدام زمینه اشغال ایران از جنوب توسط انگلیس‌ها و از شمال توسط روس‌ها را مهیا کرد و عاقبت رضاخان در شهریور 1320 برکنار شد.
این کارشناس مسائل سیاسی با تاکید بر اینکه بعد از برکناری رضاشاه فرزند 22 ساله وی یعنی محمدرضا پهلوی با حمایت انگلیس‌ها روی کارآمد افزود: در 5 سال ابتدایی حکومت محمدرضا شاه، دموکراسی نیم‌بند وجود داشت و زمینه فعالیت گروه‌های سیاسی مثل حزب توده فراهم شده بود.
الهی‌منش با بیان اینکه اقلیتی از درون مجلس به رهبری دکتر مصدق علیه سلطه انحصاری انگلیس بر نفت و اقتصاد ایران فعالیت‌هایی صورت می‌دادند اضافه کرد: طی دو دوره مجلس، مذاکرات، تلاش‌ها و فعالیت‌هایی که اقلیت خواهان ملی شدن صنعت نفت دنبال کردند بالاخره به نتیجه رسید.
وی با اشاره به اینکه در ابتدای ملی شدن صنعت نفت شاهد وحدت نظر و انسجام گروه‌های سیاسی و اجتماعی وقت به رهبری دکتر مصدق با افکار ناسیونالیستی و آیت‌الله کاشانی با ایدئولوژی اسلامی هستیم خاطر نشان کرد: هدف تمام گروه‌های سیاسی و اجتماعی وقت مبارزه با استبداد محمدرضا شاه و قطع ید انگلیس از صحنه نفتی ایران بود.
این کارشناس مسائل سیاسی با تاکید بر اینکه وحدت منسجم گروه‌های سیاسی و اجتماعی باعث این شد که محمدرضا پهلوی، مطرح شدن مسئله نخست وزیری و وزارت جنگ مصدق را بپذیرد گفت: محمدرضا پهلوی از این وحدت نظر بسیار نگران بود.
الهی‌منش با بیان اینکه در آن زمان رقابت شدیدی بین حکومت‌های مختلف برای مستعمره کردن کشورهای جهان سوم وجود داشت افزود: انگلستان مقاومت‌هایی برای پیشگیری از ملی شدن صنعت نفت انجام داد و سعی در ایجاد تفرقه بین نیروهای داخلی را داشت و از طرفی هم به پشتوانه قدرت در نظام بین‌الملل و دادگاه بین‌المللی لاهه تلاش‌هایی را صورت داد که بتواند اهداف گروه‌های ملی شدن نفت را به شکست وادار کند که موفق به انجام این کار نشد.
وی با اشاره به اینکه بعد از ملی شدن صنعت نفت ساختار نظام محمدرضا پهلوی رو به انحطاط پیش می‌رفت اظهار کرد: در این شرایط آمریکا طی دو سال جای انگلیس را گرفت و با توجه به رقابت بین شوروی و آمریکا شاهد کودتای 28 مرداد 1332 هستیم که بین نیروهای سیاسی اجتماعی وقت تفرقه‌ای به‌وجود آمد که حاصل آن پیروزی کودتا بود.
این کارشناس مسائل سیاسی کشور مهمترین دلایل پیروزی کودتای 28 مرداد و شکست نیروهای داخلی را کناره گرفتن آیت‌الله کاشانی و ترجیح دادن منافع شخصی بر منافع ملی و در نتیجه عدم وحدت نظری بین گروه‌های سیاسی دانست.
الهی‌منش با تاکید بر اینکه قبل از ملی شدن صنعت نفت، دولت انگلستان صددرصد نفت ایران را در اختیار داشت اظهار کرد: در ابتدای مذاکرات برای ملی شدن صنعت نفت پیشنهادی مطرح شد مبنی بر اینکه 50 درصد نفت ایران در اختیار انگلستان باشد و آنها نپذیرفتند اما پس از مشاهده جدی بودن تصمیم گروه‌های داخلی مبنی بر ملی شدن صنعت نفت حاضر شدند پیشنهاد 50 درصد را قبول کنند که در این زمان گروه‌های داخلی مخالفت کردند و دست انگلستان از صنعت نفت کوتاه شد.
وی با بیان اینکه انگلستان پس از ملی شدن صنعت نفت اقدامات خصمانه‌ای را علیه کشور آغاز کرد افزود: آنها فشارهای بین‌المللی به دولت مصدق را افزایش دادند اما به دلیل اینکه محمدرضا پهلوی در رأس قدرت بود دچار تناقض شدند، چون محمدرضا پهلوی مورد حمایت خود آنها بود.
این کارشناس مسائل سیاسی مهمترین عبرتی که می‌شود از ملی شدن صنعت نفت گرفت را وحدت گروه‌های سیاسی اجتماعی دانست و اضافه کرد: اگر احزاب جامعه دنبال اهداف کلی و عالی باشند و اهداف جزئی خود را کنار بگذارند و دنبال موقعیت‌سنجی، منافع شخصی، طایفه‌ای و حزبی خود نباشند و در راستای منافع ملی ملت حرکت کنند، می‌توانند وحدت داخلی را حفظ کرده و استبداد داخلی و خارجی را به شکست بکشانند.
انتهای پیام/ح20/د1000
