عباس حسینی امروز در گفت‌و‌گوی تفصیلی با خبرنگار فارس در نهبندان به شرح جاذبه‌های زیست محیطی نهبندان پرداخت.
* فارس: در مورد تالاب کجی نمکزار نهبندان توضیح دهید؟
حسینی: تالاب کجی نمکزار نهبندان یکی از پدیده‌های بی‌نظیر و منحصر به فرد شرق کشور محسوب می‌شود.
تالاب کجی نمکزار نهبندان با دارا بودن مناظر زیبای طبیعی و ویژگی‌های خاص، مهم‌ترین و بهترین جاذبه زیست‌محیطی و گردشگری این شهرستان به حساب می‌آید.
تالاب طبیعی و زیبای کجی نمکزار در 75 کیلومتری شمال شهر نهبندان و در حاشیه محور نهبندان به بیرجند قرار دارد و بیش از 22 هزار هکتار وسعت دارد که با توجه به خشکسالی‌های چندین ساله اما همچنان زنده و چشم‌نواز است.
* فارس: ویژگی منحصر به فرد این تالاب چیست؟
حسینی: در 2 هزار کیلومتر مرزهای شرق کشور همچین جاذبه زیست محیطی منحصر به فردی وجود ندارد، این تالاب تنها آبگیری است که به رودخانه و حتی آبراهه‌ها وصل نمی‌شود و در تابستان خشک و در زمستان با جوشیدن آب آبگیری و پذیرای پرندگان و حیوانات مختلف و متعددی است.
این تالاب شوره‌زاری وسیع است و این پدیده با توجه به شوری بیش از حد خاک آن به دریاچه نمکی تبدیل شده و محل زندگی پرندگان و حیوانات فراوانی است.
با توجه به اینکه در فصل‌های پاییز و زمستان تالاب کجی نمکزار نهبندان دارای آب است، این تالاب محل امنی برای پرندگان آبزی و کنار آبزی محسوب می‌شود و هر ساله تعداد زیادی از پرندگان مهاجر در آن مامن و سکنا می‌کنند.
این تالاب با برخورداری از برآمدگی‌های خشکی همراه با پوشش گیاهی مناسب برای تخمگذاری پرندگان محسوب می‌شود.
* فارس: پوشش گیاهی این تالاب از چه نوعی است؟
حسینی: پوشش گیاهی عمده تالاب کجی نمکزار نهبندان تاغ، قیچ و گز است که این گیاهان از پوشش نسبتا خوبی در این منطقه برخوردار هستند.
به دلیل بارندگی‌های اخیر در شهرستان این تالاب هم‌اکنون آبگیری شده که در کنار آن بوته‌های فراوان گز، هالوکنموم، آتریپلکس و نی رشد کرده و به چشم می‌خورد.
* فارس: چند گونه پرنده در این تالاب یافت می‌شود؟
حسینی: بیش از 14 گونه پرنده اعم از گونه‌های مهاجر آبزی و کنار آبزی در این تالاب یافت می‌شوند که شامل بلدرچین معمولی، زاغ نوک قرمز، زاغی، عقاب طلایی، زاغ‌بور، دال، چکاوک کاکلی، هوبره، سبزه قبا، جغد کوچک، گنجشک درختی، دم جنبانک، ابلق، هدهد و پرستو هستند.
14 گونه پستاندار نظیر خرگوش، خارپشت، پامسواکی بزرگ، گرگ، روباه، تشی، کفتار و پایکا در تالاب کجی نمکزار نهبندان زندگی می‌کنند.
10 گونه خزنده نیز شامل قیطانی، دشتی، جعفری، پلنگی و بزمجه بیابانی در این تالاب زیست می‌کنند.
طبق آمار سالانه بیش از 5 هزار پرنده مهاجر را در این تالاب مشاهده می‌شوند که در این میان پرنده‌ای به نام زاغ بور که گونه‌ای نادر در جهان است و فقط آن را در حاشیه کویرهای ایران در استان‌های سمنان، یزد و خراسان جنوبی می‌توان یافت، به این تالاب مهاجرت می‌کند.
* فارس: در مورد رود شور نهبندان توضیح دهید؟
حسینی: رود شور نهبندان تنها رودخانه دارای بستر سنگی در سطح استان خراسان جنوبی است که در فاصله 10 کیلومتری این شهر واقع شده است.
این رود مهم‌ترین رودخانه دائمی شهرستان نهبندان محسوب می‌شود و عمده ویژگی زیست محیطی این رودخانه نیز دارا بودن بستر سنگی است که همیشه برخی از مسیرهای این رودخانه به دلیل سنگی بودن بستر آن همچون استخرهای آب نمایان است.
آب این رودخانه از ذوان‌آب‌های مجاور آن تامین می‌شود و از ویژگی‌های بیولوژیکی و اکولوژیکی این رود می‌توان به وجود تعداد زیادی از گونه‌های مختلف جانور شامل عقاب طلایی، کرکس، شاهین، پیغوی کوچک و سایر پرندگان شکاری اشاره کرد.
در فصول پاییز و زمستان پرندگان مهاجر به تعداد فراوان از قبیل گونه اردک حنایی یافت می‌شوند.
آب این رودخانه در برخی از نقاط آن به بیش از سه متر هم می‌رسد که بعدها استخرهای آب فراوانی در بستر این رودخانه مشاهده می‌شود.
* فارس: در مورد رود شور قله‌ریگ توضیح دهید؟
رود شور قله‌ریگ نهبندان یکی از جاذبه‌های زیبا و منحصر به فرد واقع در حاشیه کویر مرکزی ایران(دهسلم) است.
علاوه بر گونه‌های جانوری بومی این منطقه نظیر جبیر، عقاب طلایی، زاغ‌بور، هوبره، شغال، روباه، گرگ و انواع مارها نیز دارای پرندگان آبزی و کنار آبزی در فصل‌های زمستان و پاییز از قبیل مرغابی سرسبز و سلیم طوطی است.
این رود هم یکی دیگر از رودخانه‌های دائمی نهبندان است و از روانآبهای مناطق معدن قلعه زری، بصیران و دهسلم شکل می‌گیرد و همراه سایر روانآبهای مجاور طی کیلومترها جاری و به زمین فرو رفته و از کویر زنگی احمد سیستان و بلوچستان و در نهایت به دریاچه هامون می‌ریزد.
تمامی آب‌های رودخانه‌های قله‌ریگ و رود شور نهبندان در نهایت به دریاچه هامون ختم می‌شوند.
* فارس: در مورد هوبره پرنده منحصر به فرد زیستگاه‌های نهبندان توضیحی بفرمایید؟
حسینی: هوبره یکی از پرندگان زیبای زیستگاه‌های طبیعی شهرستان نهبندان و کویرهای ایران به شمار می‌رود.
هوبره از حدود 60 سانتی‌متر طول برخوردار است و این پرنده تقریبا هم اندازه میش‌مرغ و از زنگله بال بسیار بزرگتر است.
این پرنده از نظر ظاهری شبیه بوقلمون است و به طور کلی پر و بال قهوه‌ای، زیر تنه خاکستری و دسته پرهایش سیاه و سفید بلند که از دو طرف گردنش آویزان و حالت دامن مانندی دارد.
زیستگاه اصلی این پرنده در مناطق دشتی، بیابان‌ها، تپه‌ماهورها، ریگزارها و نواحی کویری با بوته‌های پراکنده یا علف‌های کوتاه و حاشیه گند مزارع است.
حدود ۳۲ نوع پرنده هوبره در دنیا وجود دارد، هوبره نر و ماده شبیه یکدیگرند اما پرنده نر در حدود 10 درصد از پرنده ماده بزرگتر است.
هوبره به تنهایی زیست کرده و گاهی هم در مجموعه‌های کوچکی زندگی می‌کند ولی هنگام جفت‌گیری این پرنده‌ها به صورت جفت جفت دیده می‌شوند و در مسافت‌هایی تا حدود پنج کیلومتر پراکنده می‌شوند.
این پرنده‌ها در در شب پرواز می‌کنند و نیاز زیادی به آب نداشته ولی در بعدازظهرها در مناطقی که آب وجود دارد مانند آبدان‌ها و حوضچه‌های آبی به وضوح مشاهده می‌شوند.
* فارس: در مورد زاغ‌بور توضیح دهید؟
حسینی: زاغ‌بور منحصر به فردترین و پرنده آندومیک ایران و جهان به شمار می‌رود که تالاب کجی نمکزار نهبندان زیستگاه این پرنده زیبا است.
زاغ‌بور جزو آن دسته از پرندگانی است که فقط در ایران و آن هم در استان‌های سمنان و یزد و به تعداد بسیار زیاد در خراسان جنوبی و آن هم در شهرستان نهبندان زندگی می‌کند همچنین زاغ‌بور گونه پرنده آندمیک ایران است به این معنا که تنها در ایران یافت شده و در هیچ جای جهان وجود ندارد.
از زاغ‌بور به عنوان جواهر کمیاب و نادر کویر یاد می‌کنند، این پرنده با زیبایی‌های خاص خود یکی از قابلیت‌های گردشگری کشور و شهرستان نهبندان محسوب می‌شود که سالیانه تعداد کثیری از گردشگران داخلی و خارجی برای دیدین این پرنده به تالاب کجی نمکزار نهبندان سفر می‌کنند.
این پرنده 24 سانتی‌متر طول دارد و شبیه هدهد اما بدون تاج سر است.
زاغ‌بور دارای دم و منقار سیاه و بلند با اندکی خمیدگی به پایین و بال‌های پهن است، رنگ پر و بال آن نخودی مایل به قهوه‌ای، صورت کمرنگ‌تر و از قاعده منقار تا چشم‌ها لکه سیاه‌رگه مانند و نیز لکه سیاه بزرگی در بالای سینه‌اش مشاهده می‌شود.
پاهای زاغ‌بور بلند و سیاه است و برای دویدن در بیابان تکامل یافته و در حقیقت بیشتر به هدهد و چکاوک هدهدی شبیه است.
به طور تصادفی بالای قیچ‌ها نشسته و دمش را اندکی به صورت پره‌مانند نگه می‌دارد همچنین زاغ‌بور بیشتر روی زمین راه رفته و به سرعت می‌دود تا از مقابل دیدگان پنهان شود.
زیستگاه زاغ‌بور در مناطق بیابانی، استپی و بیابان‌های ماسه‌ای با گیاهان پراکنده و دشت‌های پوشیده از گیاه قیچ است.
این پرنده در میان بوته‌های مختلف نظیر قیچ آشیانه می‌سازد و در اردیبهشت ماه حدود چهار تا شش تخم می‌گذارد.
این پرنده از حشره‌ها و دانه‌های گیاهان تغذیه می‌کند و صدایی دلنشین و شیوا دارد.
گسترش فعالیت‌های کشاورزی، قطع درختان و بوته‌ها، حضور دام و چرای بی‌رویه از عوامل تهدید کننده زیستگاه این پرنده نادر ایران و جهان محسوب می‌شود.
زاغ‌بور نیازمند مراقبت و حفاظت ویژه است و از آن می‌توان به عنوان استعداد بالقوه گردشگری در کشور و این شهرستان یاد کرد.
* فارس: در مورد کلوت‌های شهرستان توضیح دهید؟
حسینی: کلوت‌های نهبندان(تپه‌های مارنی) از زیباترین و شگفت‌انگیزترین مناطق دیدنی و طبیعی شرق ایران است.
کلوت‌ها نام عوارض طبیعی و جغرافیایی خاصی در بیابان‌های لوت محسوب می‌شود.
کلوت‌ها در اثر ساز و کار شگفت‌انگیز آب، باد و فرسایش زمین پدید آمدند و از جمله شگفت‌انگیزترین، زیباترین و با شکوه‌ترین مناطق دیدنی و طبیعی جهان به شمار می‌روند.
کلوت‌های نهبندان در طی فرسایش چندین میلیون سال در حاشیه کویر لوت ایران به وجود آمدند، این پدیده طبیعی از مهم‌ترین جاذبه‌های طبیعی و شگفت‌انگیز عوارض بیابانی جهان محسوب می‌شود و سالیانه گردشگران و طبیعت‌دوستان زیادی را به نهبندان می‌کشاند.
کلوت‌های نهبندان از حیث وجود گونه‌های جانوری و گیاهی در جهان بی‌نظیر و از تنوع زیستی نسبتا بالایی برخوردار است رنگ های متنوع و شکل مخروطی بسیار زیبا، نظر بسیاری از طبیعت‌گردان را از دیگر نقاط جهان به خود جلب کرده است.
وجود گونه‌های جانوری منحصر به فرد با شهرت جهانی از قبیل زاغ بور و هوبره در حاشیه تپه‌های مارنی نهبندان از ویژگی‌های خاص زیست محیطی این منطقه است، افزود: پستاندارانی چون گرگ، شغال، روباه، روباه شنی، موش بزرگ، قوچ وحشی، جبیر، خرگوش، خارپشت و خفاش بال سفید و پرندگانی نظیر گنجشک خانگی، سهره معمولی، دم جنبانک، عقاب طلایی، جغد کوچک، کبوتر چاهی، قمری معمولی، شاه بوف، کرکس، چکاوک کاکلی و کبک در این منطقه زندگی می‌کنند.
این کلوت‌ها مامن و زیستگاه انواع خزنده از قبیل مار شتری، مار جعفری، تیرمار بیابانی، مار کبری، مار زنگی، قیطانی، مار دشتی، مار خالدار، بزمچه بیابانی، انواع مارمولک، سوسمار دم دراز ایرانی، آگامای صخره‌ای سیاه، آگامای دم تیغی ایرانی است.
انواع درمنه، قیچ، تاغ، شور، چیپ چاپ، سبط، پیچک بیابانی، گون، اسکنبل، سنبه‌ای سه رگ، ارمک از گونه‌های گیاهی این کلوت‌ها است.
این منطقه در سال‌های گذشته مورد حفاظت و حراست قرار نگرفته و در سال جاری اقداماتی در راستای حفاظت از این جاذبه زیست محیطی انجام شده است.
هم اکنون این منطقه به منظور ارتقا سطح به عنوان اثر طبیعی ملی به مسئولان مربوطه پیشنهاد شده است.
این منطقه در جنوب خراسان جنوبی و در غرب نهبندان در حاشیه محور نهبندان به کرمان و در فاصله شش کیلومتری شهر نهبندان واقع شده و با ارتفاع یک‌هزار و 86 متر از سطح دریا قرار دارد.
کلوت‌های شهرستان دارای یک‌هزار و 134 هکتار وسعت است، این پدیده طبیعی موجود در شهرستان جز تنهاترین کلوت‌های ایران است که دارای پوشش گیاهی و گونه‌های جانوری است.
انتهای پیام/غ10/پ3003
