بررسی سابقه تاریخی عزاداری در آمل / تکیه‌های 120 ساله مامن عزاداران
خبرگزاری فارس: بررسی سابقه عزاداری و آغاز ساخت بناها و اماکنی برای عزاداری امام حسین(ع) در شهرستان آمل، ما را به سمت تکایا و آیین‌هایی می‌برد که عزاداری برای امام حسین(ع) در آنها سابقه‌ای طولانی دارد.
به گزارش خبرگزاری فارس از آمل، از یک‌هزار و 400 سال پیش که حسین(ع) و یارانش واقعه کربلا را آفریدند، نماد مظلومیت و رستگاری در راه دین تنها به نام ایشان و یارانشان گره خورد.
از سالیان دراز چه در سال‌هایی که حکومت‌ها اجازه عزاداری نمی‌دادند و چه این سال‌ها که تمام شهرها و محلات رنگ و بوی عزای حسین دارد، این عشق و این حسرت همواره در میان قلب ایرانی‌هایی که اسلام را پذیرفته بودند، جای داشته است.
اگرچه انسجام و برنامه‌ریزی‌های امروز در 100 سال اخیر در عزاداری برای عاشوراییان چندان متدوال نبوده است اما بررسی گذشته این مردم به ویژه در استان مازندران نشان می‌دهد که ساخت بناها و اختصاص آن به ایام عزاداری و به نام سیدالشهدا(ع) وجود داشته است.
وجود طایفه‌ها در شهر آمل از نکات بازر زندگی اجتماعی در این شهر است.
مردم این شهر که به قولی به 10 یا کمتر و بیشتر طایفه و عشیره تقسیم شده‌اند، امروز در عزاداری امام حسین(ع) شور و شوق خاصی به این ایام می‌بخشند.
این طایفه‌ها در محلات قدیمی خود هر یک تکیه و حسینیه‌ای به نام طایفه خود دارند و با تکیه بر اصالت‌های گذشتگان خود مراسم عزاداری سالار شهیدان را برگزار می‌کنند.
نصرالله هومند از تاریخ‌پژوهان و نویسندگان آملی است.
وی در گفت‌وگو با فارس به سابقه تاریخی عزاداری در میان ایرانیان اشاره می‌کند و می‌گوید: ایرانیان پیش از آنکه حماسه‌ای به نام امام حسین(ع) داشته باشند حماسه و سوگ سیاوش داشتند و این سابقه تاریخی آنها را در باور آنچه در واقعه کربلا رخ داده مصمم‌تر کرده است.
وی می‌افزاید: مردمان مازندران در طبرستان قدیم نخستین مردمانی بودند که توانستند پایه‌گذار مذهب و حکومت علوی باشند.
هومند به این نکته تاکید می‌کند که تختگاه حکومت علوی در طبرستان آمل بوده است و سابقه عزاداری برای امام حسین نیز با این حکومت گره خورده است.
وی حضور مردم در مکانی که به نام شهر آمل شناخته می‌شود را به سال‌های دور می‌خواند که مردم به دلایلی از کوه‌های مختلف اطراف آمل به منطقه کوچ کردند.
وی می‌گوید: اینکه در آمل در هر بخشی یک طایفه سکنی گزیده است به این باز می‌گردد که همه این افراد از کوه‌های خود سرازیر شده و در پای همان کوه‌ها منزل کردند.
هومند می‌افزاید: نخستین اهالی آمل، مردم لیتکوه بودند که آنها به نام طایفه آملی می‌شناسیم و نخستین کسانی که پس از ویرانی آمل دوباره آن را ساخته و وارد این شهر شدند چلاوی‌ها بودند که از خاندان اسکندر چلاوی به شمار می‌رفتند.
وی می‌گوید: بهرستاقی‌ها یا همان طایفه ایرانی در آن سوی هراز کم‌کم به شهر آمدند.
هومند معتقد است زندگی طایفه‌ای یا عشیره‌ای به معنای زندگی گروهی این است که براساس یک سری قواعد اجتماعی و عدل و داد زندگی صورت می‌گیرد.
وی می‌گوید: این طایفه‌ها با هم اخوت دارند و بدون هیچگونه نزاعی به سر می‌بردند؛ این مردمان همان مردمان دیندار اثنی‌عشری هستند که نخستین حکومت علوی را پایه‌گذاری کردند.
این تاریخ پژوه آملی با تاکید برا ینکه در یک بررسی تاریخی علاوه بر بابل و ساری در شهر آمل نیز تکیه سرداریه اوجی‌آباد نخستین پایگاه مجتمع برای عزاداری امام حسین(ع) به شمار می‌رود، می‌گوید: سردار عباسقلی خان لاریجانی در کنار عباس میرزا تکیه اوجی آباد را ساختند.
وی می‌افزاید: نیاکی‌ها و اسکی‌ها که پایگاه‌های عزاداری برای شهیدان کربلا را پایه‌گذاری کردند همواره در کنار هم بودند و نسبت خویشی با یکدیگر داشتند.
هومند تصریح می‌کند: نیاکی‌ها خود را خاندان سادات می‌دانستند و با این روحیه کم‌کم شور سوگواری در زندگی این قوم شدت گرفت و برای بستن پیمان وفاداری به اجداد خود هزینه‌های زیادی کردند.
وی معتقد است بخشی از آیین‌های مذهبی که برای عزاداری امام حسین(ع) برقرار می‌شود در سراسر ایران دارای ریشه‌های مشترکی است مثلا خاک بر سر ریختن که در مشهد اردهال کاشان صورت می‌گیرد در میان طایفه‌های آملی نیز رواج دارد.
وی می‌گوید: تکیه اوجی‌آباد قدمت تاریخی 125 ساله دارد و دارای حسینیه‌ای بزرگ با چندین اتاق بوده است و در ایام محرم در تعزیه‌خوانی مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
* سابقه پیدایش علم و دسته
وی با بیان اینکه از زمان دیلیمان و مرعشیان علم و دسته به شکل فعلی رواج پیدا کرد، می‌گوید: نمونه‌های این علم و دسته در مقبره میربزرگ از رهبران مرعشیان در آمل وجود دارد که بر دیواره‌های آن نقاشی شده است.
هومند با تاکید بر اینکه طایفه‌های آملی برای مجالس سینه‌زنی و عزاداری اگرچه مستقلا عمل می‌کنند اما به دلیل توانایی مالی در هر طایفه این رسومات متفاوت است.
* نخل‌گردانی آیین ویژه روز نهم ماه محرم
آیین‌هایی که هر یک بازگوکننده نقلی و داستانی از واقعه عاشورا است بر پایه آیین‌ها و باورهای این منطقه در ابراز همدردی در واقعه عاشورا شکل گرفته است.
نخل‌گردانی در منطقه چلاو و اورتشت شهرستان آمل از بارزترین و پرشورترین آیین‌هایی است که در ایام محرم در این منطقه برگزار می‌شود.
این دو منطقه در شهرستان آمل هر ساله شاهد حضور هزاران عاشق دل سوخته‌ای هستندکه برای بازسازی و یادآوری واقعه کربلا به این مناطق گسیل می‌شوند.
درب خانه‌های روستاییان در این روز بر روی هزاران عزادار حسینی باز است و هر خانه‌ای به تنهایی به اطعام‌دهی مردم کمر همت می‌بندد.
برگزاری تعزیه در روستاهای شاخص این شهرستان نیز از دیگر ویژگی‌های منحصر به فرد این ایام در آمل است، این روستاها با دهه‌بندی هر یک سهمی در برگزاری عزاداری اباعبدالله الحسین(ع) بر عهده دارند.
=============
گزارش از الناز پاک‌نیا
=============
انتهای پیام/ج10
