قندی که شیرینی ندارد/ تلخ مثل دیابت

به گزارش خبرگزاری فارس از اهواز، بنا بر اعلام انجمن دیابت ایران، در هر10 ثانیه در جهان یک نفر به دلیل دیابت فوت می‌کند و دو نفر نیز به دیابت مبتلا می‌شوند.
هر سال 7 میلیون نفر در جهان به جمعیت دیابتی‌ها افزوده می‌شود، به طوری که نسل بعدی 350 میلیون نفر دیابتی را در خود جای خواهد داد، به خصوص در قاره آسیا، در سال 2025، 80 درصد مبتلایان به دیابت متعلق به کشورهایی هستند که وضع اقتصادی متوسط رو به پایین دارند.
شعار سازمان بهداشت برای روز دیابت، «آموزش پیشگیری از دیابت» است و این همان مقوله‌ای است که اسلام بیش از 1400 سال پیش به تمام انسان‌ها توصیه کرده است.
فدراسیون بین‌المللی دیابت و سازمان جهانی بهداشت، روز 14 نوامبر را به عنوان روز جهانی دیابت به جهانیان معرفی کردند. این روز، روز تولد فردریک بانتینگ،‌ دانشمندی است که کمک زیادی به کشف انسولین کرد. شعار فوق با توجه به اهمیت آموزش و پیشگیری از دیابت در سال 2009 برای پنج سال متوالی انتخاب شده و تا سال 2014 نیز همین خواهد بود. روز جهانی دیابت در تقویم‌ها ثبت شده که به ما هشدار بدهد، لازم است اصول زندگی سالم را یاد بگیریم تا به این بیماری دچار نشویم و اگر شده‌ایم، با آموزش روش درست زندگی (تغذیه مناسب، ورزش و کنترل منظم قند خون)، بیماری را تحت کنترل درآوریم تا عوارض آن بر مشکلات‌مان اضافه نشود.  
مجمع عمومی سازمان ملل نیز در 20 دسامبر 2006 قطعنامه‌ای منحصر به فرد مبنی بر مزمن و ناتوان‌کننده بودن بیماری دیابت تصویب کرد که نشان از اهمیت این بیماری در جهان دارد.
 
* انواع دیابت
متخصصان دیابت را در چهار گروه نوع یک، نوع 2، دیابت حاملگی و دیابت به دلایل متفرقه تقسیم‌بندی و تعریف می‌کنند، در دیابت نوع یک که بین 10 تا 15 درصد موارد را تشکیل می‌دهد، تولید انسولین از پانکراس (لوزالمعده) به دلیل از بین رفتن سلول های سازنده انسولین، متوقف می شود به همین خاطر افراد مبتلا به این نوع دیابت از بدو تشخیص، انسولین مورد نیاز بدن را به صورت تزریقات روزانه تامین می‌کنند.
دیابت نوع یک اغلب در سنین زیر 30 سال به وجود می آید، معمولا شروع پر سر و صدایی دارد و با علائمی چون تشنگی، پرادراری، پرنوشی، کاهش وزن، گرسنگی و خستگی شدید تظاهر پیدا می‌کند.
در دیابت نوع 2 که بیشتر در افراد بالای 30 سال و چاق دیـده می‌شـود و بیـن 85 تـا 90 درصـد مـوارد ابتلا به این بیماری را شامل می شود، انسولین تولید شده از پانکراس به خوبی عمل نمی‌کند، در واقع یا پانکراس به اندازه کافی انسولین ترشح نمی‌کند و یا اینکه انسولین ترشح شده به دلیل وجود مقاومت به انسولین مخصوصا در افراد چاق، فاقد کارآیی لازم است.
دیابت نوع 2 شروع خیلی آهسته‌تری دارد و شایع‌ترین علامت اولیه آن در واقع "بی علامتی" است. درصد قابل توجهی از مبتلایان به دیابت نوع 2 (تقریبا 50 درصد) از بیماری خود اطلاعی ندارند و تنها با انجام آزمایش قند خون می توان آنها را شناسایی کرد با این وجود در صورت عدم کنترل مطلوب ممکن است علائمی مشابه با دیابت نوع یک نیز بروز کند.
از دیگر علائم دیابت نوع 2 می‌توان به عفونت‌های مـکـرر مخصـوصـا در دستـگـاه ادراری و پـوست، تـاری دیـد، بهبـودی دیـررس زخم‌هـا و احسـاس سـوزش و بـی‌حسی در انگشتان پاها اشاره کرد.
تمام افراد بالای 40 سال در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع 2 هستند و باید هر 3 سال یک بار تحت آزمایش قند خون قرار بگیرند. افراد دچار اضافه وزن نیز در معرض ابتلا به دیابت نوع 2 هستند و انجام آزمایشات مکرر قند خون در آنها باید در سنین زیر 40 سال یا با فواصل کوتاه تر (هر یک تا دو سال) انجام شود.
دیابت حاملگی؛ دیابت حاملگی به نوعی از دیابت گفته می‌شود که برای نخستین بار در طول حاملگی تشخیص داده شود، این نوع دیابت معمولا گذرا است و بعد از دوران حاملگی بهبود می‌یابد، خانم‌های مبتلا به دیابت حاملگی بعدا در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع 2 هستند.
البته جراحی، داروها (مثل کورتیکواستروئیدها)، سو تغذیه و عفونت نیز از دلایل متفرقه دیابت به شمار می‌روند با این وجود، شانس ابتلای افراد با سابقه دیابت در والدین و خواهر و برادر، بیش از افرادی است که سابقه خانوادگی از ایـن بیمـاری ندارنـد، زیـرا، افزایـش ایـن خطـر، احتمـالا بـه انتقال بعضی از ژن‌های عامل بیماری مربوط می‌شود.
متخصصان علم پزشکی بر این باروند که هنوز درمان قطعی برای دیابت پیدا نشده است، حتی روش‌های جدیدی مثل پیوند سلول‌های بتا به افراد مبتلا به دیابت نوع یک نیز به دلیل ضرورت مصرف داروی ضد درد پیوند به صورت مادام‌العمر و عوارض احتمالی ناشی از آنها برای اکثر افراد مناسب نیست، با این وجود رعایت پنج اصل کنترل دیابت، باعث می‌شود تا افراد دیابتی بتوانند یک زندگی سالم با افراد غیر دیابتی داشته باشند و از پیدایش عوارض دیابت جلوگیری کنند، آموزش، کنترل روزانه، تغذیه صحیح، فعالیت جسمانی و مصرف منظم داروها (قرص یا انسولین) در صورتی که  هر یک از این پایه‌ها سست باشد تعادل و در واقع کنترل دیابت بر هم خواهد خورد.
 
* پایتخت دیابت جهان
چین، بیشترین آمار مبتلایان به دیابت را دارد، در چین بیش از 92 میلیون نفر مبتلا به دیابت هستند، به عبارتی از هر 10 نفر،‌ یک نفر مبتلا به دیابت است، در حال حاضر تعداد دیابتیک‌ها در چین، بسیار بیشتر از کشوری مانند هند است که حدود 50 میلیون نفر دیابتی دارد، اکنون دیابت تبدیل به معضلی برای سلامتی افراد در چین شده است و از مهم‌ترین علل مرگ و میر به حساب می‌آید، به تازگی اعلام شده که تا سال 2050 از هر 3 نفر آمریکایی، یک نفر مبتلا به دیابت خواهد بود. در حال‌حاضر از هر 10 نفر یک نفر دیابت دارد اما در صورت ادامه روند کنونی، این تعداد یک به 5 یا حتی یک به 3 خواهد شد، تعداد مبتلایان به این بیماری در آمریکا حدود 24 میلیون نفر است اما مشکل در اینجاست که عده زیادی مبتلا هستند ولی از بیماری خود آگاهی ندارند.
 
* رشد دیابت در ایران
دیابت یک اختلال در سوخت و ساز (متابولیسم) بدن است که در آن یا انسولین به میزان کافی در بدن وجود ندارد و یا انسولین موجود قادر نیست وظیفه خود را به درستی انجام دهد و در نتیجه به دلیل وجود مقاومت در برابر آن، قند خون بالا می‌رود. انسولین، هورمونی است که وظیفه اصلی آن کاهش قند خون است، زیرا، بالا بودن قند خون در دراز مدت باعث بروز عوارض در سیستم قلب و عروق، کلیه‌ها، چشم و سلسله اعصاب می‌شود، دیابت بیماری است که روی تک تک سلول‌های بدن تاثیر منفی می‌گذارد.
شهرنشینی، فعالیت بدنی کم، استفاده از غذاهای ناسالم و پر حجم و افزایش طول عمر سبب شده تا افزایش غیر قابل کنترل شیوع دیابت در جهان را شاهد باشیم، هم اکنون ۲۸۵ میلیون فرد مبتلا به دیابت در سراسر جهان زندگی می‌کنند و پیش‌بینی می‌شود رقم کلی مبتلایان تا سال ۲۰۳۰ به بیش از ۴۳۵ میلیون نفر برسد. دیابت بیماری خطرناک و جدی است که در صورت عدم توجه می‌تواند تاثیرات نامطلوبی روی زندگی فرد داشته باشد؛ در این شرایط تعجبی ندارد که سازمان ملل روزی را برای مبارزه با این بیماری اختصاص داده است و سعی در افزایش آگاهی و اطلاع رسانی درباره این بیماری دارد.
رشد فزاینده این بیماری در ایران به دلیل روش ناصحیح زندگی کنونی و کم تحرکی و ماشینی شدن زندگی، روند رو به بالا و چشمگیرتری نسبت به دیگر کشورهای درحال توسعه دارد. بیشتر دیابتی‌ها در کشورمان به دیابت نوع دو مبتلا هستند که متخصصان این نوع از دیابت را اپیدمی (همه گیری) قرن نامیده‌اند.
دیابت را می‌توان از جمله علل عمده نابینایی، نارسایی کلیوی و قطع عضو بدن در سراسر جهان دانست، طوری که بیش از 90 درصد بیماران دیابتی از عوارض چشمی، کلیوی و عصبی رنج می برند. دیابت در ایران به عنوان شایع‌ترین دلیل نابینایی محسوب می‌شود.
 
* ‏‏8.6 ‏‎درصد خوزستانی‌ها دیابتی‌اند
«دیابت یک بیماری خاموش است و بسیاری از بیماران از بیماری خود اطلاعی ندارند.» این جمله‌ای است که ‏رئیس مرکز بهداشت خوزستان می‌گوید.
شهرام رفیع تغذیه نامناسب، کم تحرکی و ماشینی شدن زندگی را از جمله دلیل ابتلا به بیماری دیابت عنوان می‌کند و می‌گوید: به طور میانگین 9.8درصد آقایان و 7.1 درصد خانم‌ها در خوزستان مبتلا به دیابت هستند؛ بین 30 تا 35 درصد افراد دارای سن بالای 30 سال نیز در معرض خطر ابتلا به این بیماری‌اند. ‏‏
وی بر انجام آزمایش قند خون و پروفایل چربی در افراد بالای 30 سال تاکید می‌کند و می‌گوید: افرادی که در خانواده فرد مبتلا به دیابت دارند، اشخاص دارای اضافه وزن، خانم‌هایی که در بارداری‌های پیشین خود سابقه بیماری دیابت حاملگی داشته‌اند و یا بچه‌هایی با وزن بیش از 4.5 کیلوگرم به دنیا آورده‌اند مستعد ابتلا به دیابتند.‏ ‏
به گفته این مقام مسئول، معادل 5.2  تا 15 درصد از بودجه‌های بهداشتی دنیا برای درمان مستقیم بیماری دیابت هزینه می‌شود؛ در حالی که هزینه‌های غیر مستقیم این بیماری بر جوامع بیش از این آمار است. ‏ ‏
رفیع به عوارض بالا بودن قند خون اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: دیابت بر دستگاه قلب و عروق، کلیه و مغز اثرات منفی می‌گذارد و باعث سکته‌های قلبی و مغزی و در مواردی هم منجر به نابینایی فرد بیمار می‌شود. ‏ ‏
رئیس مرکز بهداشت خوزستان می‌افزاید: در آزمایش‌هایی که افراد انجام می‌دهند اگر میزان قند خون از 100 واحد کمتر باشد تا سه سال بعد از آزمایش نیازی به تکرار آزمایش قند خون نیست، افرادی که قند خون آنها بین 100 تا 125 واحد است در معرض ابتلا به دیابت قرار دارند و باید هر سال آزمایش قند خون و پروفایل چربی را تکرار کنند.
وی با بیان اینکه پای بیماران دیابتی می‌تواند مشکلات فراوانی را برای آنها ایجاد کند، می‌گوید: افراد دیابتی با رعایت چند نکته ساده می‌توانند حدود 50 درصد از جراحی‌های مربوط به پای خود را کاهش دهند، این افراد باید هر روز پای خود را معاینه کنند تا زخم یا تاول زدگی نداشته باشد، هر روز پاهای خود را با آب و صابون شست وشو دهند و با یک حوله تمیز پاهای خود را خشک کنند. آنها در منزل هم نباید با پای برهنه راه بروند و پنج روز هفته در هر روز حداقل 30 دقیقه ورزش کنند. ‏ ‏
رفیع ادامه می‌دهد: معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز در نظر دارد واحد دیابت را در سطح استان راه اندازی کند، در این صورت هر 20 هزار نفر شهروند خوزستانی زیر نظر یک واحد دیابتی قرار می‌گیرند. در این واحدها شهروندان معاینه می‌شوند و افراد در معرض خطر شناسایی شده و اقدامات لازم در این زمینه انجام می‌شود. ‏ ‏
او بیان می‌کند: با اجرای طرح پزشک خانواده شهری، افراد دیابتی سریع‌تر شناسایی شده و تحت درمان قرار می‌گیرند، در این طرح حتی اگر بیمار برای درمان مراجعه نکند، سیستم بیمار را شناسایی کرده و برای انجام آزمایش‌های مربوطه وی را حاضر می‌کند.
 
* کاهش 50 درصدی دیابت با ورزش
ورزش در درمان دیابت بسیار موثر است، زیرا نه تنها باعث پایین آوردن قند خون و کاهش مقاومت بدن به انسولین می‌شود، بلکه خطر بیماری‌های قلبی عروقی و نیاز به دارو در دیابت نوع 2(دیابت غیر وابسته به انسولین)را کاهش می‌دهد، هنگامی که یک فرد غیر دیابتی ورزش می‌کند، سطح انسولین خون، تحت تأثیر افزایش هورمون‌های ضدانسولین (خصوصاً گلوکاگون) کاهش می‌یابد، به این ترتیب، افزایش مصرف گلوکز توسط ماهیچه، با افزایش تولید گلوکز توسط کبد مطابقت می‌یابد.
رئیس مرکز تحقیقات دیابت خوزستان ورزش کردن را از موثرترین عوامل کاهش ابتلا به دیابت عنوان می‌کند و می‌گوید: ورزش 50 درصد احتمال ابتلا به دیابت را در فرد کاهش می‌دهد و روزانه 30 دقیقه ورزش و استفاده از مواد غذایی سالم بهترین روش پیشگیری از ابتلا به دیابت است.
حاجیه شهبازیان می‌افزاید: آمار ابتلا به دیابت روز به روز افزایش می‌یابد و طبق پیش‌بینی انجام گرفته تا 15 سال آینده مبتلایان به دیابت دو برابر می‌شوند، نمی‌توان آمار بیماران دیابتی را کاهش داد اما می‌توان با تلاش و اطلاع‌رسانی صحیح در این زمینه به مردم از افزایش آمار بیماران دیابتی جلوگیری کرد، پیشگیری از این بیماری برای هر فرد هزینه زیادی ندارد.
او می‌گوید: حدود 10 سال است که در بیمارستان گلستان اهواز کلینیک تخصصی برای بیماری دیابت فعالیت می‌کند و در حال حاضر 3 هزار پرونده مربوط بیماران دیابتی اهوازی در این کلینیک وجود دارد.
شهبازیان ادامه می‌دهد: کنترل وزن در حد نرمال، تحرک و ورزش کردن از جمله کارهای بسیاری مؤثر در این زمینه است که می‌تواند از پیشرفت این بیماری جلوگیری کند و روند افزایش بیماران دیابتی را کاهش دهد.
فوق تخصص غدد بیمارستان گلستان اهواز با اشاره به اهمیت ورزش در کاهش بیماری دیابت می‌گوید: در حال حاضر معضل اصلی شهرنشینان، کم‌تحرکی است که از عوامل مهم بروز دیابت است و در کنار این موضوع دسترسی زیاد به غذا و اضافه وزن که هم اکنون 44 درصد از جامعه معضل چاقی مبتلا هستند در پیشرفت بیماری دیابت در جامعه نقش مهمی دارد.
او افزود: پیش از این شیوع بیماری میان خانم‌ها و آقایان برابر بود اما در حال حاضر میزان این بیماری در خانم‌ها به دلیل چاقی و کم تحرکی رو به افزایش است، سن ابتلا به دیابت نوع 2  نیز کاهش یافته و در جوانان  زیر 20 سال هم مشاهده می‌شود. در حالی که پیش از این دیابت در افراد بالای 30 سال مشاهده می‌شد، علاوه بر این، احتمال بروز دیابت نوع یک در کودکان هم رو به افزایش است، کودکانی که از شیرخشک استفاده می‌کنند نسبت به کودکان که از شیر مادر استفاده می‌کنند بیشتر در معرض ابتلا به دیابت قرار دارند.
شهبازیان به سوابق خانوادگی و موروثی این بیماری اشاره می‌کند و  توضیح می‌دهد: در مواردی که بیماری دیابت به طور ارثی در خانواده انتقال می‌یابد، فرد 30 درصد اختلال سوزاندن قند را در بدن دارد و اگر پدر و مادر هر دو به این بیماری مبتلا باشند فرزند آنها تا 50 درصد احتمال مبتلا شدن به بیماری دیابت را دارد.
افرادی که به طور موروثی بیماری دیابت را در بستگان خود دارند باید خیلی بیشتر از سایر افراد عادی وزن خود را متعادل نگاه دارند و به تحرک و ورزش مشغول باشند.  
این مقام مسئول یادآور می‌شود: مادرانی که کودکانی با وزن بیش از چهار کیلوگرم را به دنیا می‌آورند دچار اختلالات قندی در دوران بارداری بوده‌اند که فرزندان این مادران تا 20 درصد احتمال ابتلا به دیابت دارند البته این‌گونه مادران نیز مستعد ابتلا به دیابت هستند.
 
* قندی که اصلا شیرین هم نیست
هرچند که در فرهنگ عامه به دیابت، مرض قند می‌گویند، اما این بیماری نه تنها طعم قند و شیرینی ندارد، بلکه اگر با این بیماری با اصول درست توجه به رژیم تغذیه و سبک زندگی سالم برخورد نشود، تلخی‌اش بیشتر هم می‌شود.
در واقع بسیاری از مبتلایان به این بیماری تصور می‌کنند، همین که به پزشک مراجعه و داروهای تجویز شده را مصرف کنند، کافی است، اما عوارض دیابت به‌مراتب بدتر از آن چیزی است که با سهل‌انگاری، درمان شود.
نیمی از عوارض دیابت، نوروپاتی یعنی اختلال اعصاب محیطی در دیابت است، در واقع فرد مبتلا به عوارض عصبی دیابت متوجه درد نشده و حس گرما و سرما در اندام‌هایش کاهش می‌یابد، پا از جمله اعضای مهمی است که تحت تاثیر این عوارض قرار می‌گیرد و عنوان «زخم پای دیابتی» نیز از همین مشکل گرفته شده است، زخم پای دیابتی عارضه ای طولانی مدت است و مراقبت درست و دقیقی می طلبد تا به قطع پا منجر نشود.
امروز در دنیا جمعیتی حدود 350 میلیون نفر دیابتی وجود دارد؛ جمعیتی که نسبت به 30 سال قبل دو برابر شده است و به کارشناسان هشدار می‌دهد به زودی دیابت کام جهان را تلخ خواهد کرد.
دیابت یکی از بیماری‌های غیر واگیر است که با تغییر شیوه زندگی، تغذیه مناسب، تحرک بدنی و ورزش قابل پیشگیری و کنترل است و به عبارتی دیگر گره کور این بیماری به دست افراد باز می‌شود، دیابت یک مشکل سلامتی بزرگ در سراسر جهان است که سالانه هزینه‌های بسیار هنگفتی را به سازمان‌های ارائه دهنده خدمات سلامت و بیماران تحمیل می‌کند و هزینه‌های هنگفتی نیز صرف پژوهش در زمینه درمان و پیشگیری از عوارض بیماری می‌شود شاید به زودی درمان‌های پیشنهادی امروزی مانند پیوند غده لوزالمعده و یا استفاده از سلول‌های بنیادی کابوس این بیماری را از اندیشه مبتلایان به آن بردارد.
.........................
گزارش: ایناس عبدالخانی
.........................
انتهای پیام/غ10