خبرگزاری فارس: همه ما هر روز در معابر و خیابانها شاهد حضور کودکانی هستیم که در خیابان آواره شده‌اند، خیابانها برای این سرمایه‌های ملی به مانند دانشگاهی است که آزمون ورودی آن سرقت، وقاحت و سماجت است و دوران تخصصی آن در مراکز کانون اصلاح و تربیت و نهایتا زندانهاست.
به گزارش خبرگزاری فارس از شهرکرد، همه ما هر روز در معابر و خیابانها شاهد حضور کودکانی هستیم که با ظاهری ژولیده و غبارآلود به دست فروشی؛ تکدی و... مشغولند، سماجت آنها در تحریک احساسات ما آنقدر آزار دهنده است که مظلومیتشان را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
این عارضه شوم منحصر به کشور ما نیست، از کوچه‌های غبار آلود افغانستان تا خیابان‌های پرزرق و برق نیویورک این پدیده شوم در سراسر پهنه گیتی به نام کودک خیابانی شناخته شده است و معمول‌ترین آسیب اجتماعی است که تقریبا نتایج یکسان و دقیقا مشابهی دارد.
فقر والدین؛ طلاق، مرگ و اعتیادشان بستر آشکار ساز این آسیب است و خیابانها برای این سرمایه‌های ملی به مانند دانشگاهی است که آزمون ورودی آن سرقت وقاحت و سماجت است و دوران تخصصی آن در مراکز کانون اصلاح و تربیت و نهایتا زندانهاست.
بی‌شک اندیشه مطالعه و بررسی کودکان خیابانی در سال‌های گذشته اذهان کارشناسان مسائل اجتماعی را مشغول کرده است، کودکان فقیر دارای خانواده یا بدون خانواده که در خیابانها، ایستگاه‌های راه‌آهن، و سایر مراکز تجاری زندگی می‌کنند، بخشی از جامعه بشری هستند که پرداختن به آن، جلوگیری از شروع آسیب‌های اجتماعی است.
درب ورودی اتاق‌های دادگاه کودکان خیابانی را می‌بینید که به جرم‌های پیش پا افتادهای چون خربزه دزدی؛ کف‌زنی و همانند آنها دستبند به دست و ردیف به ردیف نشسته‌اند و منتظر ورود به ندامتگاه‌ها هستند، نوجوانان مجرمی که محرومیت توام با بی عدالتی و نبود دنیای امید بخش آنان را به انجام جرم‌هایی چه بسا غیر هوشمندانه کشانده است.
*مجرم امروز؛ جنایتکار فردا
آگاهی جامعه نسبت به پدیده کودک خیابانی امری لازم است چراکه موج کودکان خیابانی به‌زودی از حالت کودکی خارج شده و تبدیل به جوان خیابانی شده و جوان خیابانی به مانند بمب است.
کودک خیابانی به‌عنوان گروهی از کودکان جامعه است که با توجه به شرایط خاص سنی خود در حال گذراندن دوران بلوغ و بحران هستند، اینان نیازمند حمایت جدی بیشتر والدین هستند ولی از آنجا که به دلایل گوناگون از حمایت والدین محروم هستند در خیابانها رها شده و آمادگی لازم برای کسب هر نوع آسیب پذیری را دارند.
وجود این کودکان در جامعه ما نشان از آسیب‌هایی دارد که معمولا در خانواده شکل گرفته و به تدریج وضعیتی را سبب می‌شود که کودکانی که در این سن نیاز به بهره‌مندی از امکانات رفاهی و آموزشی مربوط به خود را دارند دچار مشکلات مختلفی می‌شوند.
از جمله انجام کارهای سخت و زیان آور یا دوری از خانواده و محروم بودن از مهر و محبت خانواده، بازماندن از تحصیل، بیماری‌های جسمی و مشکلات بیشمار دیگری که در برخی موارد با افتادن در دام گروه‌های سازمان یافته تبهکاری به مراتب تبعات بدتر و بیشتری گریبانگیر آنان می‌شود.
*کودکان کار رها در خیابان‌های چهارمحال و بختیاری
معاون امور اجتماعی و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی چهارمحال و بختیاری در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در شهرکرد، اظهار داشت: کودکان خیابانی یا کودکان طرد شده اجتماعی نمادی از گستره انواع مختلف از اختلالات و به هم پاشیدگی در سطح نخست، خانواده و سپس نظام حمایت خویشاوندی و در نهایت سطوح مختلف اجتماعی است.
سیاوش احمدی افزود: آمارهای کشوری و جهانی بیان‌گر این واقعیت است که پدیده کودکان خیابانی با گسترش روزافزون خود توانسته است از طرفی بسیاری از کودکان این جامعه را که سکان‌دار آینده کشور هستند را از روند رشد و شکوفایی باز دارد و از سوی دیگر در سال‌های آتی زمینه ایجاد آسیب‌های اجتماعی را فراهم می‌آورد.
احمدی ادامه داد: به‌منظور حمایت از کودکان خیابانی، تغییر نگرش نسبت به پدیده کودکان خیابانی، فراهم آوردن زمینه رشد این قشر از جامعه در کاهش روند این معضل اجتماعی بسیار تاثیرگذار است.
وی با بیان اینکه بهزیستی تنها مسئول ساماندهی کودکان خیابانی نیست، ابراز داشت: تمامی دستگاه‌های فرهنگی و اقتصادی ذیربط باید با اقدام به ریشه‌یابی این آسیب اجتماعی در بهبود شرایط زندگی کودکان خیابانی تلاش کنند.
احمدی با ابراز خرسندی از اینکه پدیده کودکان خیابانی در این استان به گونه‌ای که در سطح کشور به‌ویژه در کلان‌شهرها بارز است؛ مشهود نیست، گفت: کودکان خیابانی این استان اغلب از گروه کودکان خیابانی کار هستند، چراکه در فصول اوقات فراغت از تحصیل و به منظور اشتغال فصلی، مساعدت و کمک به درآمد خانواده و سپری کردن اوقات فراغت در سطح شهر و خیابانها مشاهده می‌شوند.
* 85 درصد کودکان خیابانی حمایت می‌شوند
معاون امور اجتماعی و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه در راستای حمایت از کودکان خیابانی و خانواده‌های آنان از سال 81 اقدامات گسترده‌ای در این استان صورت گرفته است، گفت: ارجاع بیش از 284 کودک به پزشک، 59 مورد ارائه خدمات روان‌پزشکی و 157 مورد ارجاع به مشاوره از جمله این اقدامات در زمینه خدمات تخصصی به کودکان خیابانی است.
احمدی خاطرنشان کرد: همچنین ارائه 91 مورد حمایت تحصیلی، 59 مورد حمایت درمانی، 103 مورد حمایت خدمات اوقات فراغت، 42 مورد حمایت تامین لوازم زندگی، 495 مورد حمایت نوشت‌افزاری (لوازم‌التحریر)، 879 مورد حمایت تغذیه‌ای و 298 مورد حمایت از سوی مشارکت‌های مردمی از دیگر این اقدامات به‌شمار می‌رود.
احمدی تصریح کرد: طبق ماده 19 بند یک پیمان‌نامه حقوق کودک، کشورهای عضو پیمان‌نامه جهانی حقوق کودک به منظور حمایت از کودکان در برابر خشونت‌های جسمی و روانی هرگونه آزار، بی‌توجهی و سهل‌انگاری باید اقدامات قانونی، اجتماعی و آموزش لازم را به عمل آورند.
وی همچنین با اشاره به ماده 39 پیمان‌نامه حقوق کودک، گفت: باید به کودکانی که مورد بی‌توجهی، استثمار و سوء استفاده قرار گرفته‌اند بستر کمک و مساعدت را فراهم کرد تا با اعتماد به نفس و احترام به آغوش جامعه باز گردند.
*ساماندهی 30 کودک خیابانی در چهارمحال و بختیاری
مدیرکل دفتر امور اجتماعی استانداری چهارمحال و بختیاری نیز در ادامه گفت‌وگو با خبرنگار فارس اظهار داشت: پدیده کودکان خیابانی یک آسیب اجتماعی و یک واقعیت تلخی است که در سطح جامعه وجود دارد.
علیرضا اکبرپور تعداد کودکان خیابانی شناسایی شده در این استان را از ابتدای امسال تاکنون، بیش از 40 کودک عنوان کرد و افزود: از این تعداد بیش از 30 کودک خیابانی از سوی دستگاه‌های اجرایی ذیربط این استان حمایت و ساماندهی شدند.
اکبرپور خاطرنشان کرد: درحال حاضر در کشور ما سازمان بهزیستی مسئول ساماندهی و نظارت بر کودکان خیابانی است که با همکاری و تعامل سایر نهادها و ارگان‌ها از جمله نیروی انتظامی، شهرداری، استانداری، دادگستری، آموزش و پرورش، دانشگاه علوم‌پزشکی، مرکز خدمات بهداشتی و درمانی و هلال‌احمر این وظیفه و مسئولیت را انجام می‌دهد.
وی آگاهی‌بخشی خانواده‌ها را ابزار مهمی به منظور کاهش آسیب اجتماعی پدیده کودکان خیابانی دانست و افزود: تغییر نگرش افراد از لحاظ فرهنگی و عدم پرداخت کمک‌های نقدی به این‌گونه افراد می‌تواند از ورود این قشر از جامعه به مشاغل کاذب و ناسالم جلوگیری کند.
* 5 درصد کودکان خیابانی چهارمحال و بختیاری تبعه پاکستان هستند
مدیرکل دفتر امور اجتماعی استانداری چهارمحال و بختیاری اضافه کرد: اکثر جمعیت کودکان خیابانی این استان از طایفه فیوک (کولی‌ها) هستند که معمولا در نیمه نخست هر سال به این استان مهاجرت می‌کنند.
وی تعداد کودکان خیابانی شناسایی شده در این استان را در سال گذشته 70 کودک خیابانی برشمرد و ابراز داشت: بیش از 85 درصد این کودکان از سوی دستگاه‌های اجرایی ذیربط حمایت و ساماندهی شدند.
این مسئول میزان اعتبارات تخصیص یافته به منظور ساماندهی کودکان خیابانی این استان را در سال گذشته بیش از 90 میلیون ریال عنوان اعلام کرد و افزود: این میزان اعتبار از محل اعتبارات ملی تخصیص یافته است.
وی خاطرنشان کرد: همچنین در سال گذشته دستگاه‌های اجرایی مرتبط اعتبارات استانی جداگانه‌ای را در راستای ساماندهی کودکان خیابانی به این استان تخصیص دادند.
*ایجاد مراکز نگهداری کودکان آسیب‌دیده ضروری است
اکبرپور عدم وجود مرکز نگهداری کودکان آسیب‌دیده اجتماعی در این استان را یکی از دغدغه‌های مسئولان اجرایی ذیربط اعتبارات استانی جداگانه‌ای را در راستای ساماندهی کودکان این استان تخصیص دادند.
اکبرپور عدم وجود مرکز نگهداری کودکان آسیب‌دیده اجتماعی در این استان را یکی از دغدغه‌های مسئولان اجرایی ذیربط دانست و افزود: راه‌اندازی مرکز نگهداری کودکان آسیب‌دیده اجتماعی مستلزم تعامل و همکاری همه‌جانبه دستگاه‌های مرتبط است.
*16-9 سال میانگین سنی کودکان خیابانی این مسئول با اشاره به میانگین سنی کودکان خیابانی این استان گفت: اکثر کودکان خیابانی این استان از لحاظ جنسیتی پسر و در سنین نه سال 16 سال شانزده سال هستند.
اکبرپور با بیان اینکه آمار کودکان خیابانی بومی این استان بسیار پایین است، گفت: اکثر کودکان خیابانی بومی این استان در خانواده‌های نابسامان، بدسرپرست و بی‌سرپرست به سر می‌برند.
وی اضافه کرد: بیگانه شدن و طرد شدن کودکان خیابانی از نظام و ساختارهای معلول اجتماعی، ترس از بازداشت، زندانی و خشونت معضلی است که همواره همراه کودکان خیابانی است.
*سه چهارم کودکان خیابانی مهاجر هستند
پژوهشگر مسائل اجتماعی و مدرس جامعه‌شناسی دانشگاه پیام نور شهرکرد پایبندی به خرده فرهنگ درون گروهی را از ویژگی‌های مشترک کودکان خیابانی برشمرد و افزود: سپری کردن اوقات زندگی در خیابان، امرار معاش از طریق خیابان‌گردی، عدم نگهداری از سوی والدین از دیگر این ویژگی‌های مشترک است.
اکبر شفیعی از عامل مهاجرت به عنوان یکی از مولفه‌های مهم گرایش به پدیده کودکان خیابانی نام برد و ابراز داشت: بیش از سه چهارم کودکان خیابانی را مهاجران تشکیل می‌دهند.
وی اضافه کرد: کودکان خیابانی اغلب در خیابانها، پارک‌ها و ایستگاه‌های راه‌آهن زندگی می‌کنند و به انجام کارهای سخت و زیان‌آور رو آورده و در برخی موارد با گرفتار شدن در گروه‌های تبهکاری تبعات بدی گریبانگیر این کودکان می‌شود.
*حمایت از کودکان نیازمند تدوین قوانین حمایتی است
این پژوهشگر عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، فردی را به عنوان مولفه‌های مهم، ایجاد پدیده کودکان خیابانی نام برد و افزود: فقر، بیکاری، فاصله طبقاتی، مهاجرت، حاشیه‌نشینی از مهم‌ترین عوامل اقتصادی ایجاد کننده پدیده کودکان خیابانی است.
وی با اشاره به عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر در بروز این پدیده، گفت: بروز مشکلات تحصیلی، ترک تحصیل، مهاجرت، فاصله بین نسل‌ها، اغفال توسط هم‌سالان، کم‌سوادی و بی‌سوادی والدین و خود کودکان، ازدیاد جمعیت، بهره‌کشی و سوء استفاده اقتصادی و جنسی از کودکان از جمله این عوامل است.
به گفته شفیعی از هم‌گسیختگی خانواده، اعتیاد والدین، طلاق، بدسرپرستی، تک‌والدی، وجود نگرش تبعیض‌آمیز بین فرزندان، خشونت علیه کودکان در خانواده و جامعه از عوامل خانوادگی تشکیل دهنده پدیده کودکان خیابانی به شمار می‌رود.
وی با اشاره به عوامل فردی ایجاد کننده پدیده کودکان خیابانی گفت: بیماری‌های روانی و جسمی، بهره هوشی پایین، کم‌سوادی و بی‌سوادی، ویژگی شخصیتی کودکان و ظرفیت آنان در برخورد با مشکلات از جمله این عوامل هستند.
*اعتیاد و قاچاق رهاورد خیابان زیستی برای کودکان است
این استاد جامعه‌شناس با بیان اینکه پدیده کودکان خیابانی پیامدهای منفی اقتصادی، اجتماعی، روان‌شناختی و بهداشتی را به همراه دارد، افزود: سوء استفاده در قاچاق مواد مخدر، تکدی‌گری، دست‌فروشی، رشد مشاغل کاذب از جمله پیامدهای منفی اقتصادی پدیده کودکان خیابانی است.
شفیعی با اشاره به پیامدهای منفی اجتماعی پدیده کودکان خیابانی، گفت: پرخاشگری علیه دیگران، بزهکاری و بحران هویت از جمله این پیامدها به شمار می‌رود.
به گفته وی، سوء تغذیه، ابتلا به بیماری‌های جسمی، ایدز و اعتیاد از پیامدهای منفی بهداشتی پدیده کودکان خیابانی است.
وی پذیرش واقعیت کودکان خیابانی و تلاش در راستای تدوین برنامه‌های جامع برای کاهش چشم‌گیر پدیده کودکان خیابانی را از راهکارهای اصولی این معضل برشمرد و گفت: حمایت اقتصادی و اجتماعی از کودکان خیابانی توسط دستگاه‌های اجرایی ذیربط، شناسایی و تشدید حمایت از خانواده‌های بی‌بضاعت در معرض اجتماعی، فراهم آوردن پناهگاه برای کودکان خیابانی از دیگر این راهکارها است.
شفیعی اضافه کرد: تدوین قوانین حمایتی لازم از این کودکان، نظارت بر اجرای پیمان‌نامه‌ها برای این کودکان، فعال کردن نظام مددکاری و مشاوره در مدارس و سطح جامعه، معرفی کودکان خیابانی به مراکز فنی و حرفه‌ای به منظور آموزش مهارت و ارتباط و تعامل با خانواده‌هایی که دارای کودکان خیابانی هستند از دیگر این راهکارها به‌شمار می‌رود.
* کودکان خیابانی قربانی آسیب‌های اجتماعی هستند
کارشناس ارشد روانشناسی از کودکان خیابانی به عنوان قربانیان آسیب‌های اجتماعی یک جامعه نام برد و افزود: کودکان خیابانی از طبیعی‌ترین حقوق خود نظیر امنیت، مسکن، تغذیه، بهداشت، درمان، تحصیل و تفریح بی‌بهره هستند.
فرزاد رحیمی اظهار داشت: کودکان خیابانی کودکانی هستند که ناخواسته کانون خانواده و محیط مدرسه را ترک کرده و در محیط ناامنی همچون خیابان زندگی پرمخاطره را سپری می‌کنند.
وی با بیان اینکه کودکان خیابانی بهترین سال‌های عمر خود را در خیابانها سپری می‌کنند، گفت: کودکان خیابانی سال‌هایی از عمر خود را که باید به تحصیل بپردازند در خیابانها سپری کرده و با عقده‌های روانی رشد می‌کنند چرا که در حاشیه همین خیابانها تبعیض را احساس کرده و با بی‌مهری، کدورت‌ها و بی‌تفاوتی‌ها بزرگ می‌شوند.
این استاد روانشناسی خاطرنشان کرد: آموزش و تحصیل در سنین کودکی و پایه، تامین امنیت روانی توام با محبت والدین، بازی کردن و لذت بردن از دوران کودکی و از همه مهم‌تر دغدغه تامین معیشت در دوران کودکی از اساسی‌ترین حقوق هر کودک به شمار می‌روند که باید در مورد این قشر از جامعه رعایت شود.
وی با اشاره به انواع کودکان خیابانی در کشور، گفت: هم‌اکنون در کشور ما کودکانی که در خیابان حضور دارند به صورت کودکان بدسرپرست، کودکان بی‌سرپرست، کودکان بزهکار، کودکان کار و کودکان معلول دستهبندی می‌شوند.
*صیانت از حقوق کودکان بدون حمایت از خانواده‌ها امکان‌پذیر نیست کارشناس ارشد روانشناسی توانمندسازی کودکان را از راهکارهای مهم در راستای کاهش مشکلات و آسیب‌های اجتماعی کودکان برشمرد و افزود: توانمندسازی کودکان جامعه بر پایه سه محور اساسی آموزش، حمایت و مشارکت پایه‌ریزی می‌شود.
وی با بیان اینکه خانواده جایگاه امن رشد برای کودکان است، گفت: چنانچه آموزش‌های لازم از سوی متخصصان در خانواده‌ها ارائه شود شاهد فرهنگ‌سازی مناسب و کاهش آسیب‌های اجتماعی خواهیم بود.
این روان‌شناس ابراز داشت: تلاش در راستای تحقق حقوق اساسی کودکان و حمایت از کودکان بدون حمایت خانواده امکان‌پذیر نیست، بر همین اساس خانواده به عنوان نخستین نهاد رشد و زندگی کودکان باید مورد حمایت دولت‌ها قرار گیرند.
رحیمی با بیان اینکه آموزش و حمایت از کودکان و خانواده نیازمند مشارکت همگانی است گفت: بدون تردید نقش دولت‌ها در تحقق حقوق کودکان بسیار مهم است و در پیمان‌نامه‌های حقوق کودک بر این مهم تاکید شده است.
*پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی مقدم بر درمان است
رحیمی تصریح کرد: درصد بالایی از کودکان خیابانی در سنین 13 تا 16 سال هستند و به دلیل عدم وجود پشتوانه حمایتی، کودکان دچار عوامل تهدید کننده سلامتی نظیر سوءاستفاده و انواع بیماری‌های جسمی و روانی می‌شوند.
وی با بیان اینکه فرار از خانه و پناه آوردن کودکان به خیابان پیامدهای منفی فراوانی را به همراه دارد، گفت: کودکان خیابانی در معرض آسیب‌هایی نظیر حمل و توزیع مواد مخدر، تکدی‌گری، سرقت و دست‌فروشی قرار می‌گیرند.
رحیمی پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی را مقدم بر درمان آنان دانست و بیان داشت: بر همین اساس پیش از آنکه برای کودکان خیابانی اقداماتی را انجام دهیم لازم است از این معضل پیشگیری به عمل آوریم.
وی تصریح کرد: برهمین اساس لازم است تا به منظور ساماندهی کودکان شناسایی خانواده‌های بی‌بضاعت و خانواده‌هایی درگیر معضلات اجتماعی در دستور کار دستگاه‌های اجرایی ذیربط قرار بگیرد تا شاهد معضل کودکان خیابانی در جامعه نباشیم.
