استاندارد نبودن فضاهای آموزشی بزرگ‌ترین چالش آموزش استثنایی

به گزارش خبرگزاری فارس از زنجان، اصطلاح دانش‌آموزان با نیازهای ویژه یا استثنایی به دانش‌آموزانی اطلاق می‌شود، که به برنامه‌های آموزشی خاصی نیاز دارند و این آموزش نیازهای یادگیری منحصربه فرد آنها را فراهم می‌آورد.
تلاش در این عرصه و یاد دادن به دانش‌آموزانی که خانواده برای یاد دادن به آنها با مشکل مواجه هستند نیز نیاز به خصلت‌های فرا انسانی دارد، چرا که تحمل برخی حرکت‌ها و کارهای دانش‌آموزانی که با مشکلات زیادی مواجه هستند حتی در پدر و مادر برخی از آنها نیز وجود ندارد.
در این عرصه معلمان تلاش می‌کنند که با عشق صبح را به شب می‌رسانند، تا فقط با یاد گرفتن یک کلمه یا یک حرکت از سوی دانش‌آموز خود همه خستگی آنها به در شود.
سؤالی که در این میان به ذهن خطور می‌کند این است که معلمانی که با این همه سختی و مشقت درس می‌دهند چه جایگاهی دارند، آیا با این همه استرس‌هایی که بر آنها وارد می‌شود به خوبی حمایت می‌شوند.
از دیگر مشکلاتی که این قشر دارند و باید با آن مقابله و کنار بیاند، استاندارد نبودن فضاهای آموزشی است چرا که دانش‌آموزان استثنایی با توجه به نیازهای خاص به کلاس‌های خاصی نیز نیاز دارند.
و اما سؤال اینجا است که در استان زنجان مدارس استثنایی بر اساس مشکلات جسمی و حرکتی دانش‌آموزان استثنایی مناسب‌سازی شده و برای آن دسته از دانش‌آموزان استثنایی که توان تحصیل در مدارس عادی را دارند، تجهیزات لازم با توجه به شرایط ویژه آنان لحاظ شده است؟
در بسیاری از موارد دانش‌آموزان تلفیقی در مدارس عادی با مشکلات خاصی از قبیل کیفیت نامطلوب خدمات معلم رابط، نگرش والدین دانش‌آموزان، پایین بودن سطح تحصیلات و تخصص معلمان و عدم رضایت شغلی آنان و کمبود خدمات توانبخشی و نامساعد بودن فضای مدارس برای دانش‌آموزان استثنایی روبه‌رو هستند به‌طوری که بسیاری از معلمان و والدین دانش‌آموزان استثنایی نگران این مساله هستند.
 
وضعیت آموزش و پرورش استثنایی استان زنجان
رئیس آموزش و پرورش استثنایی استان زنجان در گفت‌و‌گو با خبرنگار فارس در زنجان با بیان اینکه مجموعه آموزش و پرورش استثنایی در استان زنجان با 850 دانش‌آموز و 350 معلم اداره می‌شود، اظهار داشت: تعداد 30 آموزشگاه‌ها در سطح استان وجود دارد که گروهی آموزشگاه‌های کودکان استثنایی و تعدادی نیز با عنوان مراکز اختلالات یادگیری در مدارس که به دانش‌آموزان عادی که دچار مشکلات یادگیری هستند سرویس می‌دهند.
نسرین تهذیبی با اشاره به اینکه کودکان استثنایی دارای نیازهای ویژه به هفت گروه تقسیم می‌شوند، افزود: برای دو گروه چند معلولیتی و اختلالات رفتاری به دلیل پایین بودن آمار مدرسه ویژه‌ای تشکیل نشده است. 
وی با اشاره به ارتباط عاطفی بین دانش‌آموزان با نیازهای ویژه و معلمان استثنایی گفت: معلمان استثنایی با سایر معلمان در مدارس عادی تفاوت دارند و آن تفاوت اینکه آنهایی که عاشق هستند معلم می‌شوند، ولی آنهایی که عاشق‌تر هستند معلم استثنای می‌شوند.
رئیس آموزش و پرورش استثنایی استان زنجان با اشاره به اینکه با توجه به دایر نبودن مدارس چند معلولیتی و اختلالات رفتاری معلمان استثنایی ناچارند این تفکر را بپذیرند که همزمان به هر دو گروه  آموزشی خدمات ارائه کنند، ادامه داد: سختی کار در مدارس استثنایی با مدارس عادی یکی دیگر از مواردی است که معلمان استثنایی با آن مواجه بوده و با علاقه‌مندی و دلسوزی این مشکلات را رفع می‌کنند.
وی با بیان اینکه یکی دیگر از مشکلات معلمان در این‌گونه مدارساین است که با یک گروه همگن از دانش‌آموزان روبه‌رو نیستند و معلم باید همزمان چند دانش‌آموز کم‌توان ذهنی و چند معلولیتی را با هم در مجموعه خود داشته باشد.
تهذیبی گفت: یکی از مشکلات اساسی در این بخش از آموزش کمبود فضاهای آموزشی برای کودکان استثنایی است که فقط یک مرکز اتحاد ملی در دواسب زنجان و دیگری نیز با عنوان مرکز پویا در شهر ابهر است که ویژه کودکان استثنایی با کلاس‌های کوچک و به شکل غیر طبقاتی هم سطح طراحی و ساخته شده است.
رئیس آموزش و پرورش استثنایی استان زنجان با بیان اینکه در مدرسه استثنایی کلاس‌ها با توجه به اینکه نرم کلاس با کلاس‌های عادی تفاوت دارد، کوچک‌تر هستند به‌طوری‌که کلاسی داریم فقط یک نفر دانش‌آموز دارد، افزود: فضاهایی که ویژه کودکان استثنایی طراحی می‌شوند، همه نیازهای این قشر از افراد آسیب‌پذیر جامعه را بر طرف می‌کنند.
وی خاطر نشان کرد: در مناطق مختلف با توجه به اهمیتی که روسای مناطق به دانش‌آموزان استثنایی دارند سعی می‌کنند مدارسی را در اختیار ما قرار دهند که به نرم مدارس کودکان استثنایی نزدیک باشد، هرچند در مجموع این مدارس خاص کودکان استثنایی ساخته نشده و نیازمند یک سری مناسب‌سازی‌هایی همانند نرده‌گذاری و کوچک کردن کلاس‌ها است.
تهذیبی بیان کرد: از بهمن‌ماه سال گذشته با کمک خیرین استان زنجان مقرر شده تا یک مدرسه ویژه کودکان استثنایی در شهرک اندیشه ساخته شود که با ساخت این مدرسه تعداد مدارس استثنایی در زنجان به دو مدرسه افزایش می‌یابد.
با اشاره به اینکه آموزش و پرورش استثنایی کار آموزشی، توان‌بخشی و مشاوره‌ای را برای کودکان استثنایی انجام می‌دهد، گفت: با توجه به اینکه آموزش استثنایی نهاد آموزشی است، آموزش در راس امور قرار دارد.
رئیس آموزش و پرورش استثنایی استان زنجان با اشاره به اینکه برای کم‌توان‌های ذهنی کتاب آموزشی ویژه با روش‌های ویژه و در کنار آن تکنیک‌هایی که می‌تواند کمک کننده باشد استفاده می شود، گفت: در بحث توان‌بخشی نیز نیروهای توان‌بخشی که در این زمینه متخصص هستند با توجه به کمبود نیرو و تجهیزات همه مدارس را سرویس می‌دهند.
وی تصریح کرد: در بحث مشاوره‌ای که یکی از مهمترین خدمات است معلمان استثنایی فعالیت‌‌هایی از قبیل حل مشکلات و پذیرش مدرسه از سوی دانش‌آموزان را انجام می‌دهند.
تهذیبی با اشاره به اینکه دانش‌آموزان استثنایی در دو گروه دانش‌آموزانی که در مدارس ویژه مشغول تحصیل هستند و گروهی که آسیب‌های مختلف دارند، که در مدارس عادی درس می‌خوانند، افزود: دانش‌آموزان تلفیقی که در مدارس عادی درس می‌خوانند خدمات معلمان رابط را در هفته چهار ساعت دریافت می‌کنند، وی یادآور شد: کار معلمان رابط بررسی مسائل درسی دانش‌آموز استثنایی و توجیه مدیر، معاونان، معلمان برای نحوه رفتار با دانش‌آموز استثنایی است.
رئیس آموزش و پرورش استثنایی استان زنجان با بیان اینکه در مناطقی که تعداد دانش‌آموزان استثنایی به 25 نفر نمی‌رسد برای تشکیل مدرسه با جمع شدن شش دانش‌آموز کم‌توان ذهنی و یا سه نفر چند معلولیتی اختلالات رفتاری کلاس ویژه تشکیل و ضمیمه مدرسه عادی می‌شود، یادآور شد: دانش‌آموزانی نیز هستند که به دلیل به حدنصاب نرسیدن و یا در اثر مقاومت خانواده‌ها هنوز زیر پوشش آموزش و پرورش استثنایی نیستند و در مدارس عادی درس می‌خوانند.
وی در خصوص حقوق و مزایای معلمان استثنایی گفت: در بخش دانش‌آموزان دیر آموز اندک حقوقی به دریافتی معلمان استثنایی اضافه می‌شود ولی در سایر موارد همان است که معلمان عادی دریافت می‌کنند.
تهذیبی با بیان اینکه در گذشته یک سال پاداش به ازای هر پنج سال خدمت معلمان کشوری اضافه می‌شد، یادآور شد: در حال حاضر با اجرای قانون خدمات کشوری یک سال پاداش نیز لغو شده است.
 
 کار در آموزش استثنایی یک توفیق الهی است
رئیس آموزش و پرورش استثنایی استان زنجان با بیان اینکه مدت 25 سال در آموزش و پرورش استثنایی خدمت کرده که مدت 20 سال آن را در کلاس با دانش‌آموزان استثنایی بوده است، یادآور شد: بهترین سال‌های عمر خود را با بچه‌های استثنایی گذرانده است.
وی با بیان اینکه بردن دانش‌آموز استثنایی از نقطه صفر به نقطه یک، یک نتیجه و یک موفقیت و لحظه به لحظه بودن در کنار بچه‌های استثنایی برای معلم یک خاطره است، ادامه داد: سال‌ها پیش که کار گفتار درمانی به شکل امروز در مدارس استثنایی وجود نداشت یکی از دانش‌آموزان مقطع راهنمایی در مخرج چند حرف مشکل داشت که من هر روز بعد از کلاس 10 دقیقه با او گفتار درمانی کار می‌کردم به جرات می‌توانم بگویم، که روزی که او توانست تلفظ آن حروف را یاد بگیرد خستگی هشت سال زحمت را از تن من بیرون کرد.
تهذیبی با اشاره به اینکه در مراحل مختلف زندگی به واسطه کار در مدارس استثنایی توفیقات الهی زیادی شامل حال او شده است، ادامه داد: اگر نبود حیطه کار در مدارس استثنایی شاید این توفیقات شامل حالم نمی‌شد.
رئیس آموزش و پرورش استثنایی استان زنجان با بیان اینکه کار یک معلم استثنایی معامله با خدا است و با هیچ‌کدام از کارهای دنیوی قابل مقایسه نیست، تصریح کرد: معلمان افراد انتخاب شده هستند و معلمان استثنایی انتخاب شده‌های خاص خدا هستند همانند انتخاب انبیا و اولیا هستند.
وی در ادامه با تقدیر از دیدگاه مثبت دست اندرکاران آموزش و پرورش استان زنجان نسبت به کودکان با نیازهای ویژه گفت: با توجه به برنامه ریزی‌ها در آینده شاهد توسعه فضاهای این بخش از قشر آسیب پذیر خواهیم بود.
 
باید دیدگاه جامعه به معلولان تغییر یابد
یکی از معلمان مدارس استثنایی استان زنجان نیز در گفت‌و‌گو با خبرنگار فارس در زنجان گفت: با توجه به مشکلات عدیده‌ای که دانش‌آموزان استثنایی با آن مواجه هستند کارکنان و آموزگاران این بخش از آموزش و پرورش نیز با آن معضلات و مشکلات به‌طور مستقیم و غیر مستقیم دست و پنجه نرم می‌کنند وی که نخواست نامش در گزارش ذکر شود، بیان کرد: متاسفانه به دلیل جداسازی آموزش و پرورش عادی این کودکان و خدمت‌ گزارانشان مهجور واقع شده‌اند و از دید و شناخت کلی اجتماع دور مانده‌اند.
وی با بیان اینکه حتی آموزش و پرورش عادی نیز از پذیرش ما آموزگاران و توانایی‌های این معلمان استثنایی سر باز میزند، خاطر نشان کرد: ای کاش جامعه فرد معلول را فرد ناتوان سر بار خویش نمی‌دید و راه را هموار می‌کرد تا معلولان نیز به حق طبیعی خویش برسند، چرا که جامعه‌ای که هزینه کردن را برای معلولان کاری عبث و بی فایده می‌داند باید دیدش را تغییر دهد.
کارشناس فیزیوتراپی مدرسه رودکی نیز در گفت‌و‌گو با خبرنگار فارس در زنجان با اشاره به اینکه آموزشگاه استثنایی با نیازهای ویژه هستند، افزود: باید به این قشر آسیب‌پذیر جامعه توجه بیشتری شود.
زهرا آذری تصریح کرد: بیشترین دانش‌آموزان رودکی مشکل جسمی حرکتی دارند و از نظر هوشی همانند دانش‌آموزان عادی بوده از خدمات‌توان بخشی استفاده می‌کنند.
وی گفت: مدرسه رودکی دارای بخش فیزیوتراپی و کار درمانی است که خدمات توان‌بخشی به دانش آموزان ارائه می‌دهند.
 
شرایط دشوار آموزش در مدارس استثنایی
معلم مقطع راهنمایی و رابط مقاطع ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان کودکان استثنایی استان زنجان نیز در گفت‌و‌گو با خبرنگار فارس در زنجان با اشاره اینکه از نظر حقوق و مزایا با وجود سختی کار در مدارس استثنایی و شرایط دشوار تدریس با همکاران عادی یکسان است، خاطر نشان کرد: در بسیاری از موارد به دلیل ضعف اطلاع‌رسانی در زمینه نحوه کار و وظایف در مدارس استثنایی معلمان مدارس استثنایی را با کارکنان بهزیستی اشتباه می‌گیرند.
الناز محمدی با بیان اینکه مدت سه سال در مدرسه عادی و مدت پنج سال نیز در مدرسه استثنایی تدریس کرده است، تصریح کرد: من به‌عنوان یک معلم که از نزدیک در هر دو مدرسه تدریس کرده‌ام به جرات می‌توانم بگویم که در مدارس عادی کار کم، اما ارتباط عاطفی بسیار ناچیز اما در مدارس استثنایی کار بسیار دشوار و سنگین ولی ارتباط عاطفی بین معلمان و دانش‌آموزان زیاد بوده و یک معلم وقتی رضایت و شادی دانش‌آموزان استثنایی را می‌بیند خستگی روزانه‌اش را به فراموشی می‌سپارد.
وی با بیان اینکه در حال حاضر من شش دانش‌آموز معلول جسمی و سه دانش آموز "دوشن" دارم، یادآورشد: کار کردن با دانش‌آموز معلول جسمی بسیار وقت‌گیر و دشوار بوده است.
مشاور آموزشگاه استثنایی مدارس استثنایی زنجان نیز در گفت‌و‌گو با خبرنگار فارس در زنجان با اشاره به اینکه مدت 9 سال با تحصیلات کارشناسی روانشناسی کودکان استثنایی و کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی در آموزش و پرورش استان زنجان سابقه کار دارد، تصریح کرد: کار در آموزشگاه استثنایی عشق و علاقه به این کودکان را می‌طلبد و این فقط یک شعار نیست بلکه فردی که در آموزشگاه استثنایی کار می‌کند.
طاهره حسنلو با بیان اینکه معلم استثنایی باید بداند که با یک دانش‌آموزی کار می‌کند که 100 در‌صد با یک کودک عادی متفاوت است، خاطر نشان کرد: معلم استثنایی برای یک کودک استثنایی هم باید معلم و هم مادر باشد که گاهی اوقات در کوچک‌ترین کار مثل خوردن و آشامیدن به کودک استثنایی کمک شود.
وی گفت: در راه بردن، آرام کردن به هنگام بیقراری و گریه‌ها، حملات و تشنج و خیلی از مشکلات دیگر، یعنی یک معلم استثنایی هر روز صبح خود را آماده می‌کند تا با هر پیشامدی رو‌به‌رو شود و این نیاز به عشق و علاقه خاصی به کودکان را می‌طلبد.
مشاور آموزشگاه استثنایی مدارس استثنایی زنجان با اشاره به اینکه معلم استثنایی باید در خواندن و نوشتن و حرف زدن همراه کودک استثنایی باشد، بیان کرد: مشاور باید با اولیای دانش‌آموزان نیز ارتباط قوی داشته باشد تا بتواند به موقع راهنمایی‌های لازم را به آن‌ها ارائه دهد.
وی با بیان اینکه به کار خود علاقه داشته و در مدت 9 سال سابقه تجارب ارزشمندی را کسب کرده است، تصریح کرد: بودن در مدرسه استثنایی به معلم کمک می‌کند، تا مشکلات شخصی خود را بهتر حل کند.
حسنلو با بیان اینکه کار شاغلان در مدارس استثنایی قابل مقایسه با مدارس عادی نیست، یادآور شد: از مسئولان انتظار می‌رود تا به وضعیت معیشتی معلمان استثنایی رسیدگی کنند.
مشاوره آموزشگاه استثنایی مدارس استثنایی زنجان خاطرنشان کرد: معلمان استثنایی افرادی دلسوز و فرشته خصال هستند، چرا که همچون شمع سوختند و دم بر نیاوردند آنها از کمی حقوق و دستمزد ننالیده‌اند.
به هر حال به نظر می‌رسد که نباید آموزش و پرورش استثنایی به فراموشی سپرده شود و باید با تهیه امکانات و تجهیزات این بخش، معلمان و دانش‌آموزان استثنایی به یاد دادن و یاد گرفتن تشویق و به آنها دلگرمی داده شود.
----------------------
گزارش رقیه شاهمرادی خبرنگار خبرگزاری فارس در زنجان  
انتهای پیام/ح10