به گزارش خبرگزاری فارس از ساری، بی‌تردید باید گفت کشاورزی یکی از مهمترین بخش‌های تأثیرگذار در اقتصاد هر کشور است که نقش مهمی در استقلال سیاسی و اقتصادی ایفا می‌کند.
مازندران با توجه به موقعیت خاص جغرافیایی، خاک حاصلخیز، آب فراوان و تجمیع شرایط مساعد طبیعی یکی از قطب‌های قوی کشاورزی ایران به شمار می‌آید.
در حدود 350 هزار هکتار از سطح کل مساحت مازندران به کشت انواع محصولات کشاورزی اختصاص داشته و براساس آخرین اطلاعات حاصل از طرح اشتغال و بیکاری بیش از 34 درصد از شاغلان استان در بخش کشاورزی مشغول به کار هستند.
به طور کلی اقتصاد مازندران قطع نظر از برخی فعالیت‌های محدود صنعتی، اقتصادی متکی بر کشاورزی است؛ هنوز درصد زیادی از جمعیت این استان زرخیز را کشاورزان ساکن در مناطق روستایی تشکیل می‌دهند که به امر زراعت و تولید فراورده‌های کشاورزی اشتغال دارند و هنوز مازندران در تولید بسیاری از فراورده‌های کشاورزی، رتبه اول کشور را دارد.
با این وجود کشاورزی مازندران از تولید بسیاری از فرآورده‌های اساسی گرفته تا فروش آنها سیری پیچیده و پرنوسان دارد.
به اعتقاد کارشناسان با توجه به زیرساخت اقتصاد مازندران که متکی به کشاورزی است و با توجه به جمعیت کثیری که در این عرصه فعالیت دارند به نظر می‌رسد کمتر به ظرفیت‌ها و نارسایی‌های این بخش و همچنین ضرورت تحول آن در یک نگرش سیستمی توجه شده است.
با این وجود در سال‌های اخیر با وجود تلاش‌های صورت گرفته برای رونق تولید، خودکفایی در برخی محصولات کشاورزی و تأکید همه مسئولان و دستگاه‌های ذیربط بر توجه بیشتر برای رفع موانع تولید، اهتمام به فرآوری و صادرات محصولات کشاورزی هنوز تحقق نقش واقعی این بخش در اقتصاد استان با موانع بسیاری روبه‌رو است.
این روند در حالی تداوم دارد که اکنون نیز با افزایش تقاضا برای برخی محصولات کشاورزی با وجود نبود هیچ‌گونه کمبودی در زمینه تولید، نوسان قیمت و عرضه این کالاها مصرف‌کنندگان را با مشکل مواجه کرده است.
ضایعات محصولات کشاورزی به‌دلیل کافی نبودن تجهیزات مورد نیاز برای برداشت انواع محصولات زراعی و باغی و نبود صنایع فرآوری، بسته‌بندی، تبدیلی و تکمیلی در جوار مراکز تولید موجب شده است که در برخی محصولات حاصل دسترنج تولید‌کنندگان به هدر رفته و حتی در برخی موارد در محصولاتی که بازار مصرف داخلی به شدت نیازمند این محصولات است نابسامانی عرضه و ضایعات، مانعی در جهت تأمین این نیاز بوده است.
گرچه آمارهای متفاوتی از میزان ضایعات محصولات کشاورزی ارائه می‌شود، اما تأثیر منفی این امر بر بخش‌های تولید و بازرگانی ضرورتی انکار‌ناپذیر است.
سهم 25 درصدی ضایعات در کشاورزی مازندران
به گفته مسئولان؛ به‌طور میانگین حداقل 25 درصد محصولات کشاورزی در مازندران ضایع می‌شود که سهم محصولات باغی نسبت به محصولات زراعی بیشتر است.
براساس تعریف موجود از ضایعات محصولات کشاورزی، پس از برداشت به هر دلیلی که این محصولات بدون استفاده و نامناسب برای بازار فروش باشند جزو ضایعات تلقی می‌شوند با این تعریف نقش سیاست‌های تنظیم بازار در کاهش ضایعات محصولات کشاورزی اهمیتی دوچندان یافته و در صورتی که این محصولات پس از برداشت به درستی فرآوری شده و به موقع به بازار عرضه شود، ضمن تأمین نیاز بازار داخلی، فراهم کردن امکان صادرات، از زیان تولید‌کنندگان نیز جلوگیری می‌شود.
این در حالی است که اکنون صادرات بخش کشاورزی و مواد غذایی قادر نیستند تا نقش واقعی خود را در صادرات غیرنفتی ایفا کنند.
همچنین با وجود خودکفایی در تولید برنج، ضایعات برداشت و نگهداری این محصولات سبب شده تا بخشی از گندم تولیدی به هدر رود.
فرسودگی ماشین‌آلات کشاورزی و فاصله داشتن تجهیزات مورد نیاز برای برداشت و نگهداری تولیدات از جمله چالش‌های اساسی پیش‌روی خودکفایی در تولید محصولات استراتژیکی نظیر گندم، برنج و بسیاری دیگر از محصولات کشاورزی است.
با این وجود ضایعات محصولات کشاورزی در بخش باغی به نسبت محصولات زراعی بیشتر بوده و به گفته مسئولان ذیربط اکنون 80 درصد ضایعات کشاورزی ایران در 25 محصول رخ می‌دهد.
به اعتقاد کارشناسان؛ علت نخست بروز ضایعات در محصولات کشاورزی بیولوژیکی است. ضایعات می‌تواند به دلایل مختلفی نظیر میکروبیولوژیکی، شیمیایی، مکانیکی، فیزیکی و حتی روانی در بخش کشاورزی ظاهر شود.
این در حالی است که عوامل بعدی نظیر ناکافی بودن مهارت‌های برداشت محصول و بسته‌بندی، نبود انبار و امکانات حمل‌ونقل، کمبود تجهیزات فرآوری، نبود تعریف استانداردهای قانونی و مدیریت تولید نیز در ایجاد ضایعات نقش مؤثری را ایفا می‌کند.
به اعتقاد کارشناسان؛ با توجه به نقش مؤثر صنایع تبدیلی در کاهش ضایعات محصولات کشاورزی، در کشورهای توسعه‌یافته و پیشرفته 70 تا 80 درصد تولیدات فرآوری می‌شود؛ در حالی‌که این رقم در کشور ما به زیر 40 درصد می‌رسد، بنابراین فرآوری مازاد تولید و استفاده کامل از ظرفیت صنایع تبدیلی در کشور امری الزام‌آور است.
براساس داده‌های آماری بیش از 20 درصد ضایعات محصولات کشاورزی در مازندران به بخش باغی اختصاص داشته و متوسط ضایعات بخش باغی بیشتر از بخش زراعی است.
علاوه بر زیان‌های ناشی از تأثیر منفی ضایعات محصولات کشاورزی بر تولید‌کنندگان و بازار داخلی مصرف این موضوع تأثیر نامطلوبی بر صادرات غیرنفتی کشور به ویژه در بخش صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی داشته است.
25 درصد ضایعات یعنی غذای 25 میلیون نفر
به طور کلی نبود بسته‌بندی مناسب و امکان فرآوری محصولات کشاورزی به ویژه در محصولات باغی که از فسادپذیری بیشتری نسبت به محصولات زراعی برخوردارند موجب شده تا با وجود بازارهای مناسب مصرف داخلی و امکان صادرات این کالاها به کشورهای همجوار به ویژه کشورهای حاشیه خلیج فارس و آسیای میانه که محصولات کشاورزی کشورمان با رغبت بیشتری از سوی مصرف‌کنندگان همراه است، هنوز نتوانیم نقش اساسی را در تأمین نیاز این بازارها ایفا کنیم.
این در حالی است که با مباحث مطرح پیرامون الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی، صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی اهمیتی به مراتب بیشتر خواهد داشت.
با این وجود عقب‌ماندگی‌های موجود در بخش صنایع بسته‌بندی و تکمیلی کشاورزی از یک سو و نبود امکانات حمل‌ونقل مناسب برای عرضه این محصولات به بازارهای هدف موجب شده است تا صادر‌کنندگان این عوامل را به‌عنوان عمده‌ترین چالش‌های پیش‌روی صادرات محصولات کشاورزی استان قلمداد کنند.
تأثیر منفی این موضوع در صادرات صنایع غذایی کشور نمود بیشتر دارد؛ به نحوی که 25 درصد ضایعات محصولات غذایی کشور در بخش کشاورزی است که این میزان ضایعات می‌تواند غذای 25 میلیون نفر را در کشور تأمین کند.
همچنین مصرف زیاد سم و کودهای شیمیایی در محصولات کشاورزی امروزه به یک معضل عمده در توسعه کشاورزی ارگانیک تبدیل شده است.
در حال حاضر در کشور ما سرانه مصرف سم در محصولات کشاورزی به ازای هر نفر 400 گرم و همچنین میزان مصرف کود شیمیایی از 5.2 به 5.3 میلیون تن در 10 سال گذشته افزایش داشته است.
این در حالی است که برای تولید محصولات سالم و پاک که از قابلیت رقابت در بازارهای جهانی برخوردار باشد هیچ راهی جز کشاورزی ارگانیک نداریم.
براساس آمارهای موجود هم‌اکنون یک درصد کشت محصولات باغی و هفت درصد کشت محصولات زراعی در کشور به صورت ارگانیک تولید می‌شود در حالی‌که بازار تولید محصولات ارگانیک در آمریکا 51 درصد و اروپا نیز افزون بر46 درصد درصد است.
مصرف سم در مازندران پنج برابر میانگین کشوری
معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی مازندران گفت: میزان مصرف سم در برخی محصولات کشاورزی مازندران زیاد است. ابراهیم صالحی‌فر در جلسه رونمایی از سند جامع ساماندهی، نظارت بر توزیع مصرف سم و آفت کش‌ها در دانشگاه علوم پزشکی مازندران اظهار داشت: در حال حاضر میزان مصرف سم در محصولات کشاورزی مازندران پنج برابر میانگین کشوری است.
وی تصریح کرد: باید زمینه‌ای ایجاد شود تا کاهش مصرف سم در محصولات کشاروزی در برنامه کاری قرار گیرد که در حال حاضر با مطرح شدن میزان بالای مصرف سم در کارگروه سلامت مازندران شاهد کاهش مصرف سم در برخی محصولات کشاورزی در مازندران بودیم که این مقدار هم مورد تایید نیست.
معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی مازندران در ادامه با اشاره به بررسی‌های انجام شده مصرف سم در تولید خیار، توت فرنگی، کدو و بادمجان، بیان داشت: پس از مشاهده باقی مانده سم در این محصولات ترغیب شدیم که برای کاهش مصرف سم در این محصولات فکر اساسی و ماندگار در مازندران انجام شود. وی اضافه کرد: برای اینکه کاهش مصرف سم در محصولات کشاورزی به طور دائم در استان پیگیری شود نیاز به برنامه جامع و مدت‌دار بود که دانشگاه علوم پزشکی با همکاری جهاد کشاورزی و محققان این بخش برنامه تدوین سند راهبردی را در دستور کار قرار داد.
این مسئول اذعان داشت: در نتیجه سند جامع ساماندهی مصرف سم در محصولات کشاروزی تدوین شد و قرار است این موضوع در کارگروه سلامت مازندران مطرح شود.
صالحی‌فر، یکی از اقداماتی که قرار است در این سند پیگیری شود را پیشنهاد ایجاد مرکز تحقیقاتی در سه نقطه استان مازندران برای پایش میزان سم مصرفی در محصولات تولیدی استان مازندران برشمرد که در سال 92 مرکز پایش سموم در مرکز استان مازندران و در سال‌های آینده نیز در غرب و شرق مازندارن راه‌اندازی شود.
تزریق سالانه 5 هزار تن سم به محصولات زراعی مازندران
رئیس پژوهشکده زیست فناوری مازندران نیز عنوان کرد: مصرف بی‌رویه سموم در فرایند تولید محصولات کشاورزی استان مازندران موجب نگرانی مصرف‌کنندگان، محققان و اندیشمندان و دستگاه‌های اجرایی شده که باید اقدامات جدی‌تری برای رفع این معضل صورت گیرد.
قربانعلی نعمت‌زاده افزود: براساس آمارهای مراجع رسمی هم‌اکنون سالانه در بخش کشاورزی و باغداری مازندران حدود 5 هزار تن انواع سموم شیمیایی استفاده می‌شود.
وی متذکر شد: میانگین مصرف سموم شیمیایی در مازندران هم‌اکنون پنج برابر میانگین کشوری است و این در حالی است که مصرف سالانه سموم شیمیایی در مازندران در دهه 70 حدود 12 هزار تن بود.
استاد دانشگاه علوم کشاورزی ساری، مصرف سموم شیمایی در بخش کشاورزی را بیشتر از حد ظرفیت و نیاز مازندران دانست و ابراز داشت: دستگاه‌های مربوطه باید تدابیر لازم را برای جلوگیری از مصرف غیرمنطقی سموم در بخش کشاورزی بیاندیشند.
نعمت‌زاده، یکی از وظایف دانشگاه علوم کشاورزی ساری را تولید محصول ارگانیک و سالم دانست و بیان داشت: تاکنون به این موضوع کمتر توجه شده اما اقداماتی در زمینه تولید محصول ارگانیک و سالم صورت گرفته که دریچه‌های جدیدی را باز کرده است.
وی با تأکید بر لزوم تولید سبزیجات و صیفی‌جات به صورت سالم و ارگانیک، گفت: برنامه‌های جدی‌تری برای تولید سبزی و صیفی سالم و ارگانیک در استان باید صورت گیرد تا شاهد مصرف این محصول در استان باشیم.
استاد دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری با اشاره به افزایش تعداد بیماران سرطانی در استان مازندران، افزود: بررسی‌ها نشان می‌دهد که بخش عمده‌ای از این بیماران را کشاورزان و یا وابستگان آنان تشکیل می‌دهند که تماس نزدیک با سموم شیمایی کشاورزی دارند.
به هر تقدیر تلاش و برنامه‌ریزی به منظور کاهش ضایعات و بهره‌وری بهینه از ماحصل دسترنج کشاورزان و همچنین اصلاح الگوی تولید بر اساس سلیقه بازارهای هدف و اهتمام به کشاورزی ارگانیک از مهمترین اولویت‌های است که برنامه‌ریزان و فعالان بخش کشاورزی باید در دستور کار قرار دهند.
انتهای پیام/2296/ذ40/ض1002
