به گزارش خبرگزاری فارس از قزوین به نقل از روابط عمومی اداره کل اوقاف و امور خیریه استان قزوین، موقوفه خدیجه بنت‌خواجه بدیعا شامل: یک رشته قنات بوده که از اراضی وشتق میان چال در شش کیلومتری شمال غربی قزوین سرچشمه گرفته و پس از عبور از داخل شهر و محله آخوند به باغات عنایت ختم می‌شود که نیت واقف مشروب ساختن (آبرسانی) دو محله ریگزار و چینی‌بندان است.
در استان قزوین این موقوفه به نام موقوفه قنات آخوند معروف است که علامه آخوند ملاخلیلا در سده‌های بعد تعمیراتی در آن انجام داده است.
واژه کاریز واژه‌ای فارسی است و در اصل کهریز و شاید کهن‌ریز بوده است، واژه قنات کلمه پارسی معرب شده است در ایران خاوری و افغانستان واژه کاریز پیشتر کار برداشته و در ایران باختری واژه قنات.
کاریز یا قنات یا کهریز به راهی که در زیر زمین کنده شود تا از آن آب جریان یابد گفته می‌شود کاریز کانالی است که از دیر باز برای مدیریت آب در زمین ساخته شده که رشته چاهی است که از «مادر چاه» سرچشمه می‌گیرد و ممکن است هزارها متر به طول بیانجامد که سرانجام آب این کاریزها برای شرب، کشت و کار به سطح زمین می‌رسد و در جاهای خاصی به روی زمین می‌آیند.
کاریز یا قنات از یک دهانه که روباز است و یک مجرای تونل مانند زیر زمینی تشکیل شده و چند چاه عمودی که مجرا یا تونل زیر زمینی را در فواصل مشخص با سطح زمین مرتبط می‌سازد دارد و به چاه‌ها که به آن‌ها در موقع حفر میله نیز گفته می‌شود.
آغاز کاریز همان دهانه کاریز است که «مظهر کاریز» نیز نامیده می‌شود مظهر کاریز جایست که آب از دل آن بیرون می‌آید و ظاهر می‌شود و می‌توان برای آبیاری و دیگر مصارف مورد استفاده قرار بگیرد.
قدیمی‌ترین قنات موقوفه کشور در استان قزوین قرار گرفته است که توسط « خدیجه دختر خواجه بدیعا» در سال 454 هـ.ق وقف شده است و همچنین حمدالله مستوفی در نیمه سده هشتم از آن نام می‌برد.
این قنات در حال حاضر در شهر قزوین به نام قنات آخوند، نوک معروف است و وجه تسمیه آن به این صورت بوده که علامه آخوند ملاخلیلا (خلیل بن غازی قزوینی مؤلف شرح کافی وصافی) که از دانشمندان سده یازدهم هجری است در این محله سکونت داشته و آرامگاه وی نیز در مقبره مخصوصی که ظاهراً مدرسه و محل تدریس او بوده است در همین محله قرار دارد از این منظور این محله و این قنات و یکی از فنود باغ‌های قزوین که متصل به شهر است به نام وی معروف شده است.
این موضوع دلیل قانع کننده‌ای نیست مگر اینکه بگوئیم موجب آبادی این محله آخوند ملاخلیلا بوده است و درباره قنات احتمال قوی این است که ملاخلیلا قنات خراب و منطمسی را تعمیر کرده و آب آن را جاری ساخته است که به نام وی معروف شده است.
آبده این قنات در اراضی «وشته» و «زویار» در شش کیلومتری شمال غرب واقع و مظهرش در انتهای باغ عنایت قرار دارد مادر چاه این قنات در حدود 50 متر است و در زیر سه شاخه می‌شود و حرکت آن به سوی محله آخوند است، و آبش وقف دو محله ریگزار و چینی‌بندان برای شرب شده است و حمدالله مستوفی نیز در نیمه سده هشت از آن نام می‌برد.
این قنات نیز در حال حاضر نیز آبدهی و موجود است ولی بخش عمده‌ای از آن که وارد شهر می‌شود از بین رفته است همچنین برای تنقیه قنات از نوکن و پودکش ولات روب دو روستا نیز به نام‌های اسعادره و کافوریه که از املاک خود را وقف کرده است که در استان زنجان قرار گرفته است.
واقفه در وقفنامه آب را مختص شاربین محله ریگزار و چینی‌بندان از محلات قزوین کرده که ساکنان و متوطنان و محله مزبور در کمال رفاه حال مشروب شده و ثواب آن به روزگار فرخنده آثار روح پر فتوح والدین واقف برسد.
همچنین بردن آب به خانه با لوله و ممرها و یا رخنه راه را حلال ندانسته و وضو و غسل توسط این آب را شرعی نمی‌داند.
انتهای پیام/77002/ی/ظ1004
