به گزارش خبرگزاری فارس از قم، بیمار هنوز بر روی صندلی ننشسته بود که از پزشک تقاضای داروی بیشتر داشت به ویژه از نوع آنتی‌بیوتیک ولی غافل از اینکه این داروهای درخواستی نه تنها به درمانش کمک نمی‌کند بلکه بلای جانش می‌شود و جسمش را نسبت به مصرف آنتی‌بیوتیک مقاوم می‌کند.
***
زن سالخورده‌ای در حالیکه عصایی به دست داشت و سرفه می‌کرد به پزشک مراجعه کرد، گویی مدرک پزشکی خود را از دانشگاهی معتبر دارد به طوری که پزشک را مجبور به تجویز داروهایی غیر ضروری می‌کرد و حتی هرازگاهی می‌گفت «اینقدر دارو کم نیست؟»
این طور افراد در جامعه کم نیستند به طوری که تجویز داروی بیشتر را مفید دانسته و تبحر پزشک را بر اساس میزان تجویز دارو تشخیص می‌دهند و هر اندازه تجویز دارو بیشتر باشد پزشک را دارای علم بیشتر می‌دانند.
داروهای OTC (بدون نسخه)
کلمه OTC مخفف over the counter بوده که به معنای فروش دارو بدون نسخه پزشک است که حتی بدون تجویز و نسخه پزشک هم می‌توان از داروخانه‌ها آنها را تهیه کرد.
این داروها به طور عمومی برای تسکین درد یا برطرف کردن علائم سرماخوردگی، آنفلوآنزا و حساسیت به کار می‌رود و شامل مسکن‌ها، آنتی‌هیستامین‌ها، داروهای ضد سرفه و سرماخوردگی است و پزشک داروساز در داروخانه با مشاور دارویی که به بیمار ارائه می‌دهد این داروها را به وی معرفی می‌کند ولی افراط در مصرف این داروها عوارض دارویی خطرناکی دارد.
سید شمس‌الدین حجازی رئیس دانشگاه علوم پزشکی قم با ابراز نارضایتی از اینکه این داروها در بسیاری از داروخانه‌ها تبدیل به همه داروها شده است می‌گوید: با همکاری انجمن صنفی داروسازان و نظام پزشکی موفق شدیم تا اندازه فراوانی از تجویز بدون نسخه آنتی‌بیوتیک توسط داروخانه‌ها جلوگیری کنیم.
مقایسه آمار تجویز دارو در قم با کشور
بر اساس بررسی‌های نرم‌افزاری انجام شده در نسخه‌های شش ماهه نخست سال‌های 89، 90 و 91 روند کاهش میانگین تجویز دارو به ترتیب 3.976، 3.7 و 3.64 درصد مشاهده می‌شود ولی هنوز بالاتر از رقم 3.2 درصد به عنوان متوسط اقلام دارویی در نسخه‌های کشوری است.
درصد بیماران دریافت‌کننده داروهای تزریقی در استان در شش ماهه نخست سال‌های 89، 90 و 91 به ترتیب 68 درصد، 65 درصد و 62 درصد بوده این در حالی است که نرمال کشوری برای داروهای تزریقی 50 درصد است.
درصد بیماران دریافت‌کننده آنتی‌بیوتیک در شش ماهه اول 89، 90 و 91 به ترتیب 62 درصد، 48 درصد و 47 درصد بوده ولی میانگین کشوری در این زمینه 45 درصد است که در این زمینه به نرمال کشوری نزدیک شدیم این امر در حالی است که مصرف آنتی‌بیوتیک در کشور حداقل دو برابر نرمال جهانی است.
درصد بیماران دریافت‌کننده کورتون در شش ماهه نخست سال‌های 89، 90 و 91 به ترتیب 42 درصد، 34 درصد و 33 درصد بوده ولی نرمال کشوری در زمینه مصرف این دارو 30 درصد بوده است.
درصد داروهای کورتون‌دار در شش ماهه دوم سال‌های 89 و 90 به ترتیب 42 درصد و 40 درصد بوده این امر در حالی است که متوسط میانگین کشوری 30 درصد است.
بر اساس این آمار درصد مصرف دارو در استان بالاتر از میانگین کشوری است که این امر تهدیدکننده امر سلامت بوده و امکان بروز بیماری‌ها و آسیب‌ها را فراهم می‌کند.
حجازی معتقد است که تجویز دارو باید به اندازه منطقی صورت گیرد و از جمله اقدامات انجام شده در این زمینه را تشکیل کمیته تجویز یا مصرف منطقی دارو در دانشگاه علوم پزشکی قم ذکر می‌کند.
وی ادامه می‌دهد: پزشکانی که بیشترین میزان تجویز دارو را دارند به آنها در این کمیته تذکر داده می‌شود و علت تجویز بیش از اندازه دارو بررسی می‌شود.
مصرف خودسرانه دارو
40 درصد از مردم ایران، دارو را بدون نسخه و تجویز پزشک به صورت خودسرانه مصرف می‌کنند که در بسیاری از موارد مصرف خودسرانه و بی‌رویه سبب مسمومیت دارویی می‌شود و حتی ممکن است بیماری مزمن با عوارض کبدی و کلیوی را ایجاد کند.
بر اساس بررسی‌های انجام شده مصرف خودسرانه دارو عامل یک چهارم بیماری‌های کلیوی در کشور است.
مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها از دیگر رویه‌های نادرست است بنابراین فرد به دلیل آنکه سیکل درمانی را کامل طی نمی‌کند و نمی‌داند چه آنتی‌بیوتیکی برای چه دوره درمانی استفاده کند عارضه مهم مقاومت میکروبی به وجود می‌آید که در این زمینه سیکل درمان دچار مشکل می‌شود.
مصرف دارو به عنوان آخرین و حساس‌ترین مرحله در چرخه سلامت و بهداشت از مهمترین ارکان درمان بیماری‌ها است اما مصرف بی‌رویه و خودسرانه دارو یا خوددرمانی با توجه به گسترش ابعاد آن از مشکلات مهم بهداشتی درمانی به خصوص در کشورهای در حال توسعه محسوب می‌شود.
کارشناسان اظهار نظر می‌کنند که ایران به لحاظ مصرف دارو جزء 20 کشور نخست دنیاست و نرخ مصرف خودسرانه دارو در ایران نسبت به متوسط جهانی تقریبا سه برابر است.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی قم معتقد است که برخی از علل مصرف دارو به دلیل نیازهای غیرمنطقی است که مردم به صورت غیرعلمی درخواست می‌کنند و از داروخانه‌ها تأمین می‌شود.
حمید اورعی مدیر نظارت بر امور دارو و مواد مخدر دانشگاه علوم پزشکی قم با بیان اینکه برخی پزشکان ممکن است به مصرف خودسرانه دارو یا تجویز بیش از اندازه دارو دامن بزنند و این امر را عاملی بر تشکیل داروخانه‌های کوچک در منازل قلمداد می‌کند که بیمار با مشاهده علایمی به آن مراجعه کرده و خوددرمانی اتفاق می‌افتد.
داوود علی‌محمدی مدیر درمان تأمین اجتماعی استان قم معتقد است تجویز برخی داروها تنها نیاز روحی بیمار را برآورده می‌کند و در برخی مواقع به شکست درمانی منجر می‌شود.
شعار مقاومت به داروهای ضد میکروبی، یک تهدید جهانی
با توجه به تهدیدهایی که مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک ایجاد کرده بود شعار سال 90 سازمان جهانی بهداشت بر مقاومت به داروهای ضد میکروبی، یک تهدید جهانی تعیین شد بر همین اساس ایام هفته با عناوین «مردم، آموزش همگانی و پیشگیری از مقاومت‌های ضد میکروبی»، «نهادها، سازمان‌ها، رسانه‌ها و پیشگیری از مقاومت ضد میکروبی»، «پرستاران و ماماها و تجویز و مصرف منطقی دارو»، «عفونت‌های بیمارستانی و مقاومت ضد میکروبی»، «پزشکان و دندانپزشکان و پیشگیری از مقاومت ضد میکروبی»، «داروسازان، دامپزشکان و تولید و مصرف منطقی داروهای ضد میکروبی»، «سیاست‌ها، قوانین و تحقیقات در پیشگیری از مقاومت‌های ضد میکروبی» نامگذاری شد ولی این سئوال مطرح است تا چه اندازه این شعار مؤثر بوده و تحقق پیدا کرده است.
حجازی در این خصوص می‌گوید: دانشگاه علوم پزشکی به صورت غیر شعاری فعالیت می‌کند و از سال 89 کمیته تجویز و مصرف منطقی دارو را فعال کرده است.
وی فعالیت رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها را در این زمینه برای نهادینه‌سازی مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها مهم میداند تا پزشکان بهتر بتوانند عمل کنند.
نظارت بر داروخانه‌ها
داروخانه‌ها از جمله مکان‌های تأثیرگذار بر مصرف دارو هستند که برخی اوقات تخلفاتی در آنها انجام می‌شود و حتی داروخانه را دکان بقالی قلمداد کرده و باقیمانده پول بیمار را با دارو جایگزین می‌کنند.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی قم در این خصوص می‌گوید: بازرسان بر مطب‌ها، بیمارستان‌ها و داروخانه‌ها نظارت‌هایی دارند و اگر کسی تخلف کند در کمیسیون ماده 20 غذا و داروی دانشگاه متشکل از نماینده نظام پزشکی، انجمن صنفی داروسازان، نماینده رئیس دانشگاه و معاونت غذا و دارو تخلف بررسی می‌شود و برخوردهای متناسب با جرم صورت می‌گیرد.
وی پزشکان را مشمول این نظارت‌ها میداند و بر لغو پرونده پزشکی بر اساس دو تا سه بار تذکر تأکید می‌کند.
اورعی معتقد است میزان تخلفات موجود در 150 داروخانه خصوصی، بیمارستانی و شبانه‌روزی با توجه به بازرسی‌های نامحسوس بسیار پایین است.
مشکل کار بی‌اطلاعی یا فرهنگ نادرست
برخی مواقع بیمار علایم مشاهده شده در خود را با یکی از بیماران نزدیک مقایسه می‌کند و از داروی مشابه استفاده می‌کند غافل از اینکه ممکن است این دارو علایم بیماری را به صورت مقطعی پوشش دهد و به دلیل اینکه منشأ اصلی بیماری شناخته نشده با خطراتی مواجه می‌شود.
مدیر نظارت بر امور دارو و مواد مخدر دانشگاه علوم پزشکی قم بی‌اطلاعی بیماران، قیمت پایین دارو با پرداخت یارانه و تجویز برخی داروها در داروخانه‌ها را از جمله عوامل مصرف بی‌رویه و خودسرانه دارو ذکر می‌کند.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی قم و مدیر درمان تأمین اجتماعی استان قم معتقدند که افزایش سالانه مصرف دارو در استان از فرهنگ نادرست منشأ می‌گیرد به طوری که در این زمینه بیماران تنها مصرف آنتی‌بیوتیک و تزریق را درمان قلمداد می‌کنند در حالیکه بیماری‌های ویروسی به آنتی‌بیوتیک نیازی ندارد.
علی محمدی می‌گوید: محدودیت در تجویز دارو در درمانگاه‌ها وجود ندارد بلکه تجویز منطقی دارو در درمانگاه‌ها پیگیری می‌شود که این امر با ارزیابی و بررسی نسخه‌ها از طریق کمیته علمی انجام می‌شود.
دارو نقل و نبات نیست
اطلاع‌رسانی و آموزش در زمینه مصرف دارو یک امر ضروری است که نهادهای فعال در این حوزه می‌توانند به نقش‌آفرینی بپردازند ولی باید دامنه اقدامات آنها بررسی شود.
اورعی برگزاری کلاس آموزش قوانین و مقررات برای مؤسسان، مسئولان فنی و داروسازان داروخانه‌ها را از جمله اقدامات انجام شده ذکر می‌کند و آشنایی با تخلفات و برخوردهای قانونی در صورت عدم رعایت قوانین از جمله مباحث مطرح شده در این کلاس‌ها میداند.
بر اساس تعاریف ارائه شده دارو سم و ماده شیمیایی است که وارد بدن می‌شود و مانند تیغ دو لبه است و اگر در جایگاه خود و زیر نظر پزشک مصرف شود می‌تواند سبب درمان شود و اگر با دز و دوره درمانی تعیین شده مصرف نشود بدون تردید سم است بنابراین مصرف آن باید با فکر و اندیشه صورت گیرد.
===================
گزارش: ایمن‌سادات موسوی‌نژاد
===================
انتهای پیام/78003/و40/چ3000
