به گزارش خبرگزاری فارس از قم تبلیغ بین‌المللی دین، واژه‌ای سترگ همراه با مسئولیت‌های فراوان در ابعاد ملی و جهانی است که از دیرباز، مورد توجه اولیای دین و علمای مسلمان به ویژه شیعیان قرار داشته است.
پیامبر عظیم‌الشأن اسلام(ص) خود به عنوان منادی دین حق و پرچم‌دار آیین جهانی اسلام، این وظیفه خطیر را پس از تشکیل حکومت در مدینه بر عهده گرفت و با نگارش نامه‌هایی به سران کشورهای قدرتمند آن دوران یعنی ایران و روم، پادشاهان این مناطق را به آیین حق دعوت کرد و از آنان خواست به پیروی از اسلام، خود و مردم خویش را سعادتمند سازند.
مناظرات گوناگون ائمه اطهار(ع) به ویژه امام صادق(ع) و امام رضا(ع) با علمای سایر ادیان نیز در راستای انجام همین رسالت مهم صورت می‌گرفت و علمای بزرگ اسلامی با تأسی به روش و مسلک آن بزرگواران، ادامه‌دهنده راه نورانی پیشوایان خود شدند.
حوزه‌های علمیه شیعی به عنوان پرچم‌داران فقه محمدی و تربیت‌کننده مبلغان مذهبی و دینی در سده‌های اخیر، وظیفه تبلیغ بین‌المللی دین را در کنار تبلیغ محلی و منطقه‌ای در نظر داشته و این امر خطیر را همواره به عنوان یکی از تکالیف اصلی خود انجام داده‌اند به همین دلیل امروز شاهد هستیم تعداد کثیری از روحانیون و مبلغان ایرانی در سایر کشورها سکنی گزیده و به تبلیغ شریعت و اخلاق محمدی همت گمارده‌اند.
ضرورت سامان‌دهی به بحث تبلیغ دینی و پرهیز از موازی‌کاری در رده‌های مختلف، مدیریت حوزه‌های علمیه را بر آن داشت تا با راه‌اندازی معاونتی جدید به نام «معاونت بین‌الملل حوزه‌های علمیه»، علاوه بر هماهنگی میان تمام قوا در این زمینه، رشد و پویایی تبلیغ بین‌المللی را نیز رقم بزند و زمینه را برای گسترش حکومت الهی در سراسر زمین آماده کند.
در گفت‌و‌گویی با حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسن زمانی، معاون بین‌الملل حوزه‌های علمیه به بحث و بررسی ابعاد مختلف فعالیت این معاونت پرداخته‌ایم.
فارس: سابقه تبلیغ بین‌المللی به چه زمانی می‌رسد و چه کسانی عهده‌دار آن بوده‌اند؟
زمانی: تبلیغ دینی را می‌توان هم‌زمان با آغاز رسالت نبی مکرم اسلام(ص) دانست زیرا ایشان به عنوان رحمة‌للعالمین و با هدف گسترش اسلام در سطح جهان مبعوث شدند؛ بنابراین تبلیغ ایشان نیز جهانی بوده و همه مردم را در سرزمین‌های مختلف در بر می‌گرفت.
پس از پیامبر اسلام و در دوران‌های بعد نیز ائمه اطهار(ع) دارای فعالیت‌های تبلیغی گسترده‌ای بودند به طوری که در تاریخ می‌خوانیم جلسات درس امام صادق(ع) مملو از جمعیت متشکل از ملیت‌های گوناگون بود که در رشته‌های مختلفی از محضر آن حضرت استفاده می‌کردند.
پس از ائمه اطهار(ع)، علمای بزرگ شیعه عهده‌دار این مسئولیت شدند و در این زمینه شخصیتی چون شیخ صدوق، از بارزترین افرادی بود که از طریق سفرهای گوناگونی که به کشورهای مختلف از جمله آسیای میانه داشت، مسئولیت تبلیغ بین‌المللی دین را به بهترین نحو انجام داد یا دیده می‌شود که حضور مسلمانان بسیار در کشورهایی چون تایلند به دلیل مهاجرت تعدادی از علمای ایرانی به این مناطق بوده است.
از دیگر مناطقی که با ورود علمای دین، با اسلام آشنا شدند می‌توان به کشورهای آفریقایی اشاره کرد که حتی وجود یک یا چند مبلغ شیعه، موجب گسترش دین اسلام در این کشورها شده و هم‌اکنون مسلمانان زیادی در این کشورها زندگی می‌کنند.
این مسئله بر همین منوال ادامه داشت تا نوبت به زعامت آیت‌الله بروجردی بر حوزه‌های علمیه رسید و در زمان این مرجع عالی‌قدر، مسئله تبلیغ بین‌المللی گسترش زیادی یافت زیرا ایشان اهمیت فراوانی به مسئله نشر دین الهی در سراسر جهان داشت و مبلغان را مورد حمایت قرار می‌داد.
در دوران معاصر نیز شاهد هستیم که امام خمینی(ره) پس از تشکیل حکومت اسلامی در ایران و تحقق حاکمیت مستضعفان بر سرنوشت خویش، نامه‌ای به گورباچف، رئیس جمهور ابرقدرت شرق نوشته و وی را به تأمل در دین اسلام و تغییر نگرش در شیوه حکومت‌داری دعوت می‌کند.
فارس: در شرایط کنونی چه محدودیت‌ها و پیش‌زمینه‌هایی به منظور تبلیغ در سطح بین‌المللی مورد نیاز است؟
زمانی: دولت‌های استعمارگر مانند آمریکا یا برخی از کشورهای اروپایی، فعالیت‌های دینی و اسلامی را با محدودیت‌هایی مواجه کرده‌اند و در کنار این‌ها نیز دولت‌های دیگری که تحت سیطره آنها قرار دارند نیز هستند که به تبعیت از کشورهای مذکور با این امر مخالفت می‌کنند یا اینکه اجازه تأمین شرایط آسان برای تبلیغ دینی – اسلامی را ندارند.
مانع دوم که فراروی تبلیغ بین‌المللی وجود دارد، جریان‌های فکری مخالف و دارای ضدیت با اسلام است که شامل ادیان آسمانی و غیر آسمانی و نیز مراکز دینی همچون کلیساها بوده و مانع سوم فاصله جغرافیایی است که از دیگر معضلات این عرصه محسوب می‌شود و مهاجرت مبلغان به اقصی نقاط جهان را با کندی مواجه می‌کند.
هزینه‌های بالای تبلیغ در گستره جهانی را نیز می‌توان بر مشکلات موجود افزود زیرا مبلغان و دستگاه‌های تبلیغی مربوطه، توان تأمین همه این هزینه‌ها را ندارند و در نتیجه تبلیغ بین‌المللی با سرعت لازم به جلو حرکت نمی‌کند.
زمینه‌های تبلیغ بین‌المللی موضوع مهم دیگری است که در این زمینه اشتیاق فراوانی را در ملت‌های جهان نسبت به تبلیغ اسلام و مکتب اهل‌بیت(ع) مشاهده می‌کنیم. از تجربه‌هایی که در این زمینه با آن مواجه بوده‌ام، اشتیاق فراوان مردم در کشورهایی چون اندونزی، مالزی، قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنستان، سودان، سوریه و لبنان بود. به عنوان مثال مردم فیلیپین و نیز دانشجویان ایرانی ساکن در این کشور علاقه زیادی به جلسات دینی داشتند به طوری که جلسات ماه مبارک رمضان از نیمه‌های شب آغاز می‌شد و تا حوالی سحر ادامه می‌یافت و این افراد از مناطق دور و نزدیک خود را به محل برگزاری جلسات می‌رساندند تا بتوانند پای صحبت یک مبلغ دینی بنشینند و به نظر من این مسئله نشان‌دهنده شور و عشق آنها به مذهب و مباحث دینی است؛ این در حالی بود که برخی عقیده داشتند دانشجویان حاضر به دلیل عدم تحمل شرایط مذهبی ایران روانه دیگر کشورها می‌شوند اما مشاهده این صحنه‌ها که حتی بعضی از دانشجویان هزینه‌های تحصیل خود را نیز برای رسیدن به این جلسات صرف می‌کردند، مهر بطلانی بر آن سخنان بود.
در مورد پیش زمینه‌ها، نخستین پیش‌نیاز مربوط به این امر، فراگیری جدی علوم دینی حوزوی است یعنی مبلغی که خواهان اعزام به خارج از کشور است باید به طور صحیح و عالمانه دانش‌های مربوط به دین را آموخته و در آنها تخصص پیدا کرده باشد زیرا تجربه نشان داده که عدم موفقیت در زمینه تحصیلات حوزوی، غالباً منجر به ناکامی و ناتوانی مبلغ در پاسخگویی به سؤالات شده و احیاناً تأثیرپذیری از اشکالات و انحراف موجود در دیگر مکاتب را در پی خواهد داشت. در واقع باید گفت حوزه‌های علمیه نیازمند تربیت عالمانی برای کشورهای خارجی هستند که در علوم مختلف اسلامی دارای تبحر کافی باشند.
پیش‌نیاز دوم جامعیت علمی است. مبلغ اعزامی به خارج از کشور باید اطلاعاتی از همه رشته‌های علوم اسلامی و انسانی داشته باشد؛ هم فقه بداند، هم کلام و عقاید، هم فلسفه و عرفان و در تاریخ، سیاست، علوم تربیتی و اقتصاد نیز سررشته داشته باشد تا با هر گروه و مخاطبی که مواجه شد، بتواند برای آنها مفید باشد. ذکاوت، قدرت تشخیص و نیازسنجی فرهنگی مخاطبان است که این قدرت را به مبلغ می‌دهد تا متناسب با نیازهای واقعی و بالفعل جوامع مختلف سخن بگوید.
شرط سوم و بسیار مهم در عرصه تبلیغ جهانی، فراگیری زبان‌های خارجی است تا بتوان به وسیله آن به طور مستقیم با مردم هر منطقه ارتباط برقرار کرد و شرط چهارم آموختن شیوه‌های گوناگون تعامل با ملت‌های گوناگون، پیروان ادیان و مذاهب مختلف و طبقات گوناگون اجتماعی است که این مسئله اهمیت بسزایی دارد زیرا مردم هر نقطه جغرافیایی با توجه به آداب و رسوم خاص خود دارای ادبیات و فرهنگ متفاوتی بوده و از طرق مختلفی باید با آنها به ایجاد رابطه پرداخت.
فارس: با توجه به تأکیدات آیت‌الله مقتدایی مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور مبنی بر ضرورت زبان‌آموزی توسط طلاب و مبلغان چه تمهیداتی در این خصوص اندیشیده شده است؟
زمانی: معاونت بین‌الملل حوزه علمیه در طول عمر کوتاه خود یعنی در دو سال اخیر برنامه‌هایی را برای آموزش زبان ویژه طلاب طراحی و اجرا کرد؛ این در حالی است که بسیاری از آنها علاقه وافری به آموزش زبان‌های خارجی داشته و در طول 33 سال پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، تلاش فراوانی از سوی برخی طلاب برای تعلیم اولیه زبان صورت گرفته است با این وجود تعداد طلابی که به یک یا چند زبان خارجی تسلط داشته باشند کم بوده و گلایه مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور نیز از این مسئله به‌جاست زیرا همت لازم و کافی در این خصوص وجود ندارد هر چند تنها ابراز علاقه از سوی طلاب کافی نیست و به نظر می‌رسد برای حل این مشکل چندین عامل نقش تعیین‌کننده‌ای دارند.
جدی‌ترین مشکل حوزه‌های علمیه برای صدور فرهنگ اسلام و انقلاب به اقصی نقاط جهان، عدم تسلط بیشتر مبلغان و طلاب به زبان‌های خارجی است؛ در واقع باید گفت چنانچه روحانیون و حوزه‌های علمیه تنها به دانش دینی خود اکتفا کرده و در عین حال خواستار صدور دستاوردهای اسلام و انقلاب به سایر ملت‌ها باشند در حقیقت گروهی هستند که متولی تبلیغ فرهنگ اهل‌بیت(ع) شده اما نمی‌توانند به طور مستقیم با همه مردم جهان سخن بگویند و قادر به فهم گفتار آنها نبوده و نمی‌توانند به طور مستقیم در جلسات و کنفرانس‌های برگزار شده در خارج از ایران شرکت کنند و در عین حال توان مطالعه مقالات خارجی را به زبان اصلی ندارند. بنابراین گروهی متولیان تبلیغ دین الهی شده‌اند که کاری از دست آنها ساخته نیست و می‌توان آنها را گروهی عاجز از انجام مسئولیت‌های تبلیغ دینی دانست.
با توصیفات بیان شده ضروری است که این سد شکسته شده و قفل قلم و دهان مبلغان باز شود و به یقین در شرایط کنونی یکی از واجب‌ترین واجبات برای فضلای حوزوی، فراگیری زبان‌های خارجی است و در این میان، یادگیری مکالمه روز عربی اولویت نخست به شمار می‌رود و این کار باید تا جایی ادامه یابد که تمام حوزویان قادر به مکالمه و سخنرانی به زبان عربی باشند ضمن اینکه زبان انگلیسی نیز اولویت دوم را دارد و هم‌اکنون برخی از طلاب با علاقه خاصی به فراگیری این زبان بین‌المللی مشغول هستند زیرا کشورهای بسیاری وجود دارند که این زبان در آن مناطق رواج داشته و از طریق سخنرانی به زبان انگلیسی می‌توان مردم فراوانی را جذب مجالس مذهبی کرد.
زبان‌های دیگری نیز وجود دارند که در کشورهای مختلف مورد استفاده مردم بوده و در اولویت‌های بعدی معاونت بین‌الملل حوزه علمیه به منظور آموزش به طلاب واجد شرایط و علاقه‌مند قرار دارند؛ آنچه مایه شادمانی است اینکه آموزش زبان‌های گوناگون در حوزه علمیه آغاز شده و در حال حاضر دوره آموزشی زبان عربی برای 40 نفر از اساتید دروس خارج و سطوح عالی در حال برگزاری است ضمن اینکه کلاس‌های آشنایی با ادیان و مکاتب مختلف نیز با شرکت بیش از 40 نفر از مبلغان مسلط به زبان‌های خارجی تشکیل شده و آموزش‌های لازم به این افراد داده می‌شود و هر کدام از آنها پس از اتمام دوره آموزشی نسبت به نگارش یک عنوان تحقیق ویژه اقدام کرده‌اند.
از دیگر کلاس‌ها در این زمینه می‌توان به دوره‌های تعلیم زبان ویژه مدیران آموزش حوزه‌های علمیه اشاره کرد ضمن اینکه حدود 30 نفر از طلابی که در دوره‌های کارشناسی ارشد و دکترا در حال تحصیل بوده و واجد شرایط برای اعزام به کشور آلمان هستند انتخاب شده‌اند و در کلاس‌های زبان آلمانی دانشگاه باقرالعلوم(ع) شرکت می‌کنند زیرا درخواست اعزام مبلغ به این کشور زیاد بوده و مراکز اسلامی این کشور خواهان حضور مبلغ دینی در میان خود شده‌اند.
مؤسسه «اندیشه شرق» نیز به عنوان مرکزی برای آموزش زبان اسپانیولی در حوزه علمیه تاسیس شده و چندین سال است که فعالیت خود را در این خصوص آغاز کرده است زیرا این زبان با فراگیری حدود 600 میلیون نفر در سطح جهان، ظرفیت بزرگی برای تبلیغ دینی به وجود آورده و به همین منظور تاکنون ده‌ها نفر از مبلغان حوزوی با تسلط بر این زبان، آماده اعزام به کشورهایی شده‌اند که مردم آن به زبان اسپانیولی تکلم می‌کنند و هم‌اکنون تعدادی از آنها در کشورهای آمریکای لاتین مستقر هستند و فعالیت خود را ادامه می‌دهند.
فارس: ارزیابی جنابعالی از فعالیت دو ساله معاونت بین‌الملل حوزه‌های علمیه چیست؟
زمانی: باید گفت تمام فعالیت‌های صورت گرفته طی عمر کوتاه این معاونت، همه از جانب خداوند و توفیق الهی بوده است زیرا بدون عنایت ویژه پروردگار، انجام این حجم از کار امکان‌پذیر نبود ضمن اینکه تمام کارهای انجام شده در مقایسه با بایسته‌ها، بسیار اندک است.
از جمله اقداماتی که طی این دو سال صورت گرفته، گسترش فرهنگ زبان‌آموزی و برگزاری کلاس‌های متعدد در این زمینه است ضمن اینکه در زمینه دوره‌های تکمیلی نیز تعدادی از طلاب فراگیر زبان عربی به کشور لبنان اعزام شده‌اند.
سفرهای علمی - پژوهشی اساتید دروس خارج و سطوح عالی حوزه علمیه به کشورهای خارجی، عرصه دیگری از فعالیت‌های این معاونت را تشکیل می‌دهد به طوری که تاکنون هفت نفر اساتید حوزه علمیه به کشورهایی چون روسیه، بوسنی، سوریه، لبنان، سریلانکا، گرجستان و ترکیه سفر کرده و دستاوردهای مهمی از این سفرها به ارمغان آورده‌اند اما نکته قابل ذکر در این میان، عدم اختصاص ردیف بودجه برای این مسئله است یعنی تاکنون مدیریت حوزه، ریالی برای این سفرها به معاونت بین‌الملل پرداخت نکرده و همه این کارها از طریق استقراض انجام گرفته‌اند زیرا تشخیص این بوده که سفرهای علمی به خارج از کشور به منظور گشودن افق‌های جدید جهانی برای اساتید و نویسندگان حوزوی ضروری است و به هر قیمت باید انجام شود چون این‌گونه سفرهای پژوهشی موجب آشنایی مبلغان و اساتید سطوح عالی حوزه با ادیان، مذاهب و فرهنگ‌های گوناگون می‌شود و زمینه بالندگی تبلیغ بین‌المللی را فراهم می‌سازد.
برگزاری همایش‌هایی به منظور اطلاع‌رسانی آخرین تحولات دینی، فرهنگی و سیاسی کشورهای جهان، برپایی کارگاه‌های علمی، تهیه طرح‌های بنیادین برای ایجاد تحول در حوزه و انجام پژوهش‌هایی با رویکرد بین‌المللی به طوری که نتایج آنها در تبلیغ دینی مؤثر باشد از دیگر اقدامات این معاونت طی دو سال فعالیت است.
فارس: معاونت بین‌الملل حوزه‌های علمیه چه برنامه‌هایی به منظور استفاده از ظرفیت‌های به وجود آمده در بحث بیداری اسلامی تدارک دیده است؟
زمانی: به اعتقاد ما، بحث بیداری اسلامی و هدایت جریان‌های آزادیخواه مسلمان، یکی از رسالت‌های مهم حوزه‌های علمیه به شمار می‌رود به همین منظور این معاونت با دعوت از جمعی از شخصیت‌های مسلمان خارجی به حوزه علمیه و برگزاری نشست‌های تخصصی گوناگون در این زمینه سعی کرده است که مسئولیت خود را به نحو احسن به انجام برساند که حضور هیئت 40 نفره مصری در قم نیز در همین راستا صورت گرفت.
از دیگر اقدامات معاونت بین‌الملل حوزه علمیه در بحث بیداری اسلامی، ارسال پیام به تعدادی از شخصیت‌های محوری بیداری اسلامی و نیز تهیه تحلیل‌های واقع‌بینانه از این رویداد عظیم است تا طلاب و مبلغان حوزوی در داخل کشور، نگاه واقع‌بینانه‌ای به بیداری اسلامی و قیام مردم منطقه داشته و از کانال‌های صحیح، پیگیر روند شکل‌گیری این جریانات و ادامه مسیر آنها باشند.
فارس: آیا بین اقدامات این معاونت و فعالیت‌های مرکز جامعة المصطفی العالمیة موازی‌کاری وجود دارد؟
زمانی: این سخن درستی نیست زیرا هر چند این دو نهاد از نظر حوزه کاری شباهت‌هایی با یکدیگر دارند اما زمینه فعالیت آنها منفک از یکدیگر بوده و هر یک با هدفگذاری خاصی به کارهای خود می‌پردازند به طوری که جامعةالمصطفی تنها به تعلیم و تربیت طلاب خارجی حاضر در ایران و دیگر کشورها پرداخته و آنها را برای تبلیغ شریعت اسلام در کشورهای خود آماده می‌کند اما معاونت بین‌الملل حوزه، به وسیله آموزش‌های تخصصی اقدام به تربیت طلاب و فضلای ایرانی به منظور نقش‌آفرینی فرهنگی در دیگر کشورها می‌کند؛ در واقع این دو نهاد برادرانی هستند که در عین تفکیک حوزه کاری، همکاری و هماهنگی خوبی با یکدیگر دارند اما معاونت بین‌الملل حوزه علمیه، دایره کاری کاملاً متفاوتی با جامعةالمصطفی العالمیة داشته و خواهد داشت.
==============
گفت‌وگو: صدرالدین فلاح
==============
انتهای پیام/و10/د1000
