به گزارش خبرگزاری فارس از گرگان، اگر ایران را جهانی در یک مرز بدانیم، گلستان تکهای از خاک بهشت ایران است. این استان از یک سو اقلیم متفاوت و متضادی را از جنوب به شمال مناظر توپوگرافیک چشمنوازی را در خود جای داده و از سوی دیگراز مناطق برفگیر کوهستانی تا نقاط کویری در آن به چشم میخورد.
همچنین گلستان چون ایرانی کوچک به شمار میآید که اقوام و آحاد مذاهب مختلف کشور در آن سکنی گزیدهاند و بیاغراق نخواهد بود اگر این استان را قطب گردشگری کشور بدانیم.
برای آشنایی بیشتر مسافران نوروزی با قابلیتهای استان گلستان دفتر خبرگزاری فارس در این استان مجموعه تحت عنوان "گلستان سرزمین اقوام، ایران کوچک" برای معرفی بیشتر این استان تهیه کرده که با هم میخوانیم:
طول دیوار بزرگ گرگان در حدود 200 کیلومتر و عرض آن بین 2 تا 10 متر بوده که با مصالح آجر به ابعاد 10×40×40 سانتیمتر ساخته شده است.
این دیوار در طول مسیر خود دارای تاسیسات وابسته نظیر خندق، زنجیرهای از قلعهها، کورههای آجرپزی، سد، کانالهای هدایت آب و... بوده است.
از نظر شرایط زیست محیطی در دو بخش کوهستانی و نیمه بیابانی جای دارد به لحاظ موقعیت جغرافیایی به فاصله اندکی از گرگانرود و در امتداد آن (بخش اعظم آن در ضلع شمالی رودخانه) قرار دارد.
امروزه بقایای دیوار تاریخی از کرانههای شرقی دریای مازندران در دشت ترکمن صحرا تا ارتفاعات و درههای البرز شرقی در دامنه بیلی کوه (پارک ملی گلستان نزدیک روستای زاو در شمال شرقی شهرستان کلاله) قابل مشاهده است.
از منظر جغرافیای سیاسی نیز این اثر در حوزه شهرستانهای کلاله، گنبدکاووس، آققلا و بندرترکمن قرار میگیرد به استناد برخی منابع جغرافیای تاریخی این دیوار در شرق تا مرو ادامه داشته است. بررسی صحت این مطلب مستلزم انجام بررسیهای میدانی باستان شناسی در منطقه است.
پیشتر تاریخ ساخت دیوار گرگان را به دوره اشکانی نسبت میدادند اما مطالعات پژوهشی و آزمایشگاهی انجام شده در سالهای اخیر نشان داد که این دیوار در دوره ساسانی و به منظور جلوگیری از هجوم اقوام شمالی احداث شده است.
دیوار بزرگ گرگان یکی از باشکوهترین موانع دفاعی است که تا به حال بنا شده و یکی از پیشرفتهترین آثار در دوره ساسانی (486- 429 پس از میلاد) بوده که به منظور رفاه و آسایش دشت گرگان در قرن پنجم میلادی احداث شده است.
دیوار یا در حقیقت مجموعه دیوارهای چین که در قرن سوم پیش از میلاد بنا شدهاند خشتی بودهاند. دیوار دفاعی گرگان پس از دیوار بزرگ چین به طول 6352 کیلومتر و دیوار لیمس آلمان به طول 548 کیلومتر سومین دیوار تاریخی جهان به لحاظ طول محسوب میشود.
جدیدترین تحقیقات حاکی از وجود سه پادگان عظیم در یکی از قلعههای دیوار گرگان و شواهدی مبنی بر وجود بناهای مشابه در سایر قلعهها است، قلعههای دیوار (36 قلعه) توسط دهها هزار سرباز محافظت میشدهاند.
امپراطوری ساسانی بیشک دارای یکی از عظیمترین، منسجمترین و قدرتمندترین ارتشهای جهان باستان بوده است.
سابقه پژوهشهای باستانشناسی دیوار گرگان به ژاک دمورگان میرسد، وی در سال 1275 قسمتی از مسیر دیوار را روی نقشه ترسیم کرد. پس از او آرنه کاوشگر «شاه تپه» در سال 1311 پژوهشی را روی دیوار تاریخی انجام داد.
سپس اریک اشمیت در سال 1316 بر اساس نقشه ترسیمی «آرنه» با پرواز بر فراز دشت گرگان از بقایای دیوار تاریخی از دریای مازندران تا کوههای پیشکمر عکسهای هوایی تهیه کرد.
پژوهشگران مذکور در گزارشهای خود دیوار گرگان را به نام «سد سکندر» معرفی کردهاند. در دهه 1350 دکتر محمد یوسف کیانی کاوشگر «شهر تاریخی جرجان» همزمان پژوهشهای میدانی را بر روی دیوار تاریخی شروع کرد.
وی با پرواز مجدد بر روی مسیر دیوار و مطالعه عکسهای هوایی، بقایای دیوار را از شرق دریای مازندران تا کوههای پیشکمر بررسی کرده و توانستند 33 قلعه وابسته به دیوار را شناسایی کرده و بر روی نقشه بیاورند. همچنین توسط ایشان بر روی یکی از قلعـــــههای دیوار در روستـای «قراول تپه» گنبدکاووس کاوش باستانشناسی انجام گرفت. حاصل تلاش ایشان و همکـاران وی به صورت کتاب و مقاله در نشریات داخلی و خارجی به چاپ رسیده است.
سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران، این اثر ارزشمند را در تاریخ 29 تیرماه 1378 در فهرست آثار ملی کشور به شماره 2345 به ثبت رساند و آن را به عنوان یکی از پروژههای بلند مدت خود تعریف کرد. اهداف این پروژه شامل بررسی بیشتر دیوار گرگان به منظور آشکار ساختن نقش و جایگاه آن در میراث فرهنگی ایران و حفاظت، بازسازی و احیای فرهنگی آن است.
از سال 1378 تاکنون در بخش پژوهشی برنامههای متعددی از جمله بررسی و کاوش باستانشناسی، مطالعات میان رشتهای (ژئوفیزیک، زمینشناسی، جانورشناسی، گیاهشناسی، چشماندازهای طبیعی، سیستم آبرسانی، معماری و...)، مردمشناسی و هنرهای سنتی، در بخش حفظ و احیای آثار تاریخی فعالیتهایی نظیر مرمت (فنسکشی کارگاههای کاوش باستانشناسی)، حفاظت آثار، تهیه و نصب پایههای بتونی به منظور حفاظت عرصه و حریم دیوار تاریخی، باز سازی و احیا در قسمتهای کاوش شده با توجه به شواهد موجود، در بخش معرفی، آموزش و گردشگری کارهایی از قبیل نصب تابلوهای راهنما، همکاری با گروههای گردشگری، شرکت در همایشهای ملی و بینالمللی، تهیه بروشور و چاپ گزارشهای پژوهشی و در بخش امور کارگاهی تاسیس پایگاه دیوار بزرگ گرگان انجام گرفته است.
پایگاه میراث فرهنگی دیوار بزرگ به منظور متمرکز کردن فعالیتهای پژوهشی و هدفمند ساختن این پروژه در راستای اهداف برنامه چهارم توسعه اقتصادی- فرهنگی- اجتماعی- سیاسی و سند چشم انداز 20 ساله کشور، نسبت به تهیه «طرح جامع ساماندهی قلمرو دیوار بزرگ گرگان» اقدام کرده است و بر آن است تا با برنامهریزی و عزم منطقهای و ملی ابهامات مربوط به اثر را رفع کند.
البته با توجه به اهمیت جهانی اثر، این پروژه در حال حاضر در سطح بینالمللی در حال انجام است.
در سال 1384 تفاهمنامهای پنج ساله بین سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران و دانشگاههای «ادینبورگ» و «دورهام» به امضا رسید و اکنون با گذشت دو فصل از پروژه مشترک موفقیتهای چشمگیری حاصل شده است.
در حال حاضر مطالعات میدانی و آزمایشگاهی با همکاری پژوهشگران دانشگاههای داخل و خارج از کشور در حال انجام است و با نگاهی چند جانبه امید است بتوان در آینده نزدیک رازهای پنهان این اثر را شناسایی کرده و نسبت به بازسازی فرهنگی آن در بستر منطقهای اقدام کرد.
لازم به ذکر است دیوار بزرگ گرگان یکی از آثار شگفتانگیز معماری پیش از اسلام به شمار میآید و هم اکنون از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران به عنوان یکی از گزینههای اصلی برای ثبت در فهرست آثار میراث جهانی(یونسکو) مطرح است.
انتهای پیام/ش10
