وحدت «حوزه و دانشگاه» هنوز «حداقلی» بوده و «ایده‌آل» نیست

به گزارش خبرگزاری فارس از قم، دانشگاه و حوزه به مثابه دو بازوی علمی و فرهنگی مهم کشور که نقش مهمی در تحولات سیاسی اجتماعی و فرهنگی ایفا می‌کنند با وجود داشتن ویژگی‌های متمایز از یکدیگر از یک جوهره و اصل برخوردارند.
هر دو نهادهای مقدسی در تولید فکر و اندیشه و جایگاه تربیت قشر تحصیل کرده و تاثیر گذار کشور هستند. 27 آذرماه که سالروز شهادت شهید مفتح است به دلیل جایگاه این شهید بزرگوار در این دو نهاد و تلاش‌های وی برای نزدیک کردن آنها به نام روز وحدت حوزه و دانشگاه نامگذاری شده است. به همین مناسبت با حجت‌الاسلام محمد‌حسین ایراندوست، ریاست دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم که از شخصیت‌های دانشگاهی و در عین حال در لباس و صبغه روحانیت است به گفت‌وگو پرداخته‌ایم تا زوایایی از این موضوع را بررسی کنیم.
فارس: به نظر جنابعالی به عنوان یک روحانی فعال در عرصه دانشگاهی کشور، وحدت حوزه و دانشگاه اساسا چه معنایی دارد و ضرورت آن چیست؟
-از زمانی که امام خمینی(ره) بحث وحدت حوزه و دانشگاه را مطرح کرد، منظور ایشان از وحدت، یک نوع اتحاد، همدلی و یکرنگی میان این دو نهاد بود، نه وحدت به معنای یکی شدن دو ارگان یا دو قشر. این به آن معنا است که هم روحانی و هم دانشجو می‌توانند مشخصات خود را حفظ کنند و در عین حال با یکدیگر حسن سلوک داشته و یکدل باشند. چند دیدگاه در بحث وحدت حوزه و دانشگاه وجود دارد که از نظر من یکی از این دیدگاه‌ها می‌تواند درست باشد و مورد حمایت قرار گیرد. نخستین تفکر این است که برخی معتقدند حوزه و دانشگاه دو خط موازی هستند و مشخصات، کارکرد و ممیزات متفاوتی دارند که باعث می‌شود هیچ‌گاه با هم جمع نشوند. از نظر این افراد این دو نهاد نه تنها موازی باید حرکت کنند بلکه هیچ اعتقادی به ضرورت وحدتشان نیست چراکه یکی از آنها در محیط دین حرکت می‌کند و دیگری در محیط علم و این دو عرصه هیچ‌گاه با هم جمع نمی‌شوند.
این گونه افراد علم و دین را کاملا متقاطع و متمایز از هم می‌دانند و اعتقادی به همکاری میان این دو ندارند در نتیجه وحدت میان حوزه و دانشگاه را نیز برنمی‌تابند که این دیدگاه از نظر من و بسیاری دیگر دیدگاه اشتباهی است که ناشی از نگاه غلط به دین و علم است.
اما یک دیدگاه که پس از پیروزی انقلاب اسلامی شکل گرفته، این است که وحدت حوزه و دانشگاه یک ضرورت است و باید به سمت آن حرکت کرد تا بسیاری از خلا‌های موجود در جامعه جبران شود.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی این موضوع اثبات شد که دین ظرفیت و قابلیت نقش ایفا کردن در عرصه زندگی مردم و اداره حکومت را دارد و می‌تواند پرچم دار هدایت جامعه بوده و در بسیاری از بن بست‌ها راهکار ارائه کند. بنابراین حوزه و دانشگاه به عنوان دو نماینده از دو حوزه علم و دین باید با هم همکاری و همدلی داشته باشند و با هماهنگی یکدیگر نیازهای جامعه را بر طرف کنند.
اما مسئله امروز ما این است که این اتحاد و یکرنگی در بخش تئوری هنوز کاملا شفاف و روشن شده و به همین علت در عمل نیز هنوز شکوفا نشده است. البته یک سری بحث‌های تئوری در این زمینه شکل گفته است و در دو قشر فعالیت‌هایی آغاز شده است اما هنوز شبهات در این زمینه به طور کامل بر طرف نشده و به بسیاری از سئوالات پاسخ درخور داده نشده است.
 
*آیا اینکه در دانشگاه‌های متون دینی و معارفی تدریس شده و یا اساتید روحانی در جمع‌های دانشگاهی حضور یافته و یا دانشگاهیان در محیط‌های حوزوی به ارائه دیدگاه‌های خود بپردازند، وحدت محقق می‌شود؟
به نظر می‌رسد صرف گذاشتن یک سری دروس معارف دینی و اسلامی در دانشگاه‌ها و ارائه یک سری اطلاعات دینی و به کارگیری اساتید روحانی برای دانشجویان رشته‌های تجربی و فنی موجب وحدت میان این دو نهاد نمی‌شود. البته آشنایی دانشجویان با معارف دینی و متون اسلامی امر مبارکی است اما وحدت تنها به آشنایی دانشجویان با متون دینی یا آشنایی طلاب با علوم جدید و استفاده از رایانه و تکنولوژی‌های جدید محدود نمی‌شود.
هدف کسانی که بحث وحدت میان طلاب و دانشجویان را مطرح کردند، یکسان کردن متونی که این دو قشر مطالعه می کنند، نبوده است بلکه این نگاه جفای به موضوع وحدت حوزه و دانشگاه است.
اتحاد، همدلی و یکرنگی در برخوردهای اجتماعی در موضوع وحدت حوزه و دانشگاه مطرح است و این اتحاد ریشه در برخوردهای مشترک اجتماعی باید داشته باشد. هم حوزویان باید بدانند که مشکل اصلی زمانی آغاز می‌شود که با دانشجو ارتباط دوستانه نداشته باشند و هم دانشگاهیان باید به این موضوع توجه کنند که بدون طلاب دانشگاه‌ها شاید نتوانند در مسیر درستی حرکت کنند.
ضرورت همزبانی و همدلی با دانشجویان مسئله‌ای است که حوزویان باید بیش از گذشته به آن توجه کنند نه اینکه در دانشگاه فقط یک کلاس خشک را برگزار کرده و در پایان ترم یک نمره به دانشجو بدهند. دانشجویان هم باید به این نکته توجه داشته باشند که اگر با حوزویان ارتباط نزدیک‌تری داشته باشند از بسیاری از آسیب‌های اجتماعی دور خواهند ماند.
اگر به جای استفاده از کلمه وحدت، از واژه اتحاد میان حوزه و دانشگاه استفاده کنیم، بهتر منظور این امر را بیان کرده‌ایم و متوجه می‌شویم منظور از اتحاد و همدلی میان حوزه و دانشگاه، ارتباط اجتماعی میان این دو قشر است.
حوزویان و دانشگاهیان باید اتحاد خود را حفظ کنند و هر کدام بنا بر تخصص خودشان نیازهای یکدیگر را برطرف کنند. منزوی شدن دانشجو و طلبه و دور شدن این دو قشر از یکدیگر در محیط اجتماع، حوزه و دانشگاه می‌تواند ضربه‌های بزرگی به هر دو نهاد بزند.
 
فارس: عوامل بازدارنده وحدت میان حوزه و دانشگاه چیست؟
نخستین عامل این است که هر کدام از این دو قشر بخواهند بار تقصیر در این موضوع را به دوش یکدیگر بیندازند. حوزویان مشکل این اتحاد را دانشگاهیان معرفی کرده و دانشگاهیان نیز این بار را به دوش حوزویان می‌اندازند و اگر هرکدام مقصر را دیگری بدانند، کاملا این فاصله پابرجا خواهد ماند. مشکل دیگر این است که این دو قشر در اجتماع باید با هم ارتباط دائم داشته باشند.
از طرفی گاهی دیده می‌شود که نگرشی منفی میان این دو قشر نسبت به یکدیگر وجود دارد. متاسفانه گاهی این دو قشر نقاط منفی در یکدیگر را بزرگ می‌کنند و از کنار نقاط مثبت با بی‌توجهی رد می‌شوند که رفع این مشکل نیز برای اتحاد این دو نهاد ضروری به نظر می‌رسد.
 
فارس: با توجه به مسائلی که امروز در حوزه و دانشگاه ما وجود دارد و دوری چندین ساله این دو از یکدیگر، راهکارهای تحکیم این وحدت چیست؟
-یکی از راهکارهای مهم این است که برنامه‌هایی که حوزه و دانشگاه دارند، با همفکری و همکاری یکدیگر تدوین شود. مشورت و هماهنگی میان حوزه و دانشگاه در تدوین برنامه‌های هر یک از این نهاد‌ها می‌تواند راهی برای افزایش این اتحاد باشد. چرا که هر یک از این دو قشر برای کارآمدی و تکامل در برنامه‌های خود به دیگری نیازمند است. در متون درسی دانشگاه می‌توان از نظریات حوزویان فاضل استفاده کرد و در مسائل درسی حوزویان نیز می‌توان دیدگاه‌های دانشگاهیان متخصص را جویا شد. گذاشتن یکسری کارگاه‌ها و سمینارهای آموزشی و برگزاری اردوهای مشترک می‌تواند این موضوع را گسترش دهد. فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی که در هر دانشگاه با مشارکت حوزویان و در حوزه‌های علمیه با مشارکت دانشگاهیان انجام می‌شود، می‌تواند به این موضوع کمک بزرگی کند.
 
فارس: وضعیت امروز جامعه ما را در زمینه وحدت حوزه و دانشگاه چگونه می‌بینید؟
وضعیت نسبت به اوایل انقلاب و یکی دو دهه گذشته بسیار بهتر است و در حال حاضر در برخی دانشگاه‌ها روحانیونی که تدریس می‌کنند و یا مدیریت دارند، ارتباط خوبی با دانشجویان بر قرار کرده‌اند اما این ارتباط هنوز حداقلی بوده و ایده‌آل نیست.
البته به این نکته هم باید توجه کرد که به این دلیل که امروز ارتباط حداقل است نباید فعالان این عرصه مایوس شوند و باید تلاش بیشتری در این زمینه شکل بگیرد تا وضعیت بهتری را در آینده شاهد باشیم.
گاهی هم دیده می‌شود که افراد به همین دلیل ارتباط و اتحاد حداقلی حوزه و دانشگاه نتیجه گیری می‌کنند که این اتحاد ضروری نیست درحالی که این استنتاج کاملا غلطی است و اتفاقا به دلیل همین حداقل ماندن ارتباط باید نتیجه گرفت که هر دو قشر در این زمینه کم کاری کرده‌ و وظیفه خود را انجام نداده‌اند.
 
فارس: با توجه به مباحثی که اخیرا در زمینه تحول در علوم انسانی مطرح شده، نقش وحدت حوزه و دانشگاه در این موضوع را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
از زمانی که بحث تحول در علوم انسانی مطرح شد و برخی رشته‌ها و دروس علوم انسانی مورد انتقاد قرار گرفت، دیدگاه‌های مختلفی در این زمینه مطرح شد.
بنده گمان می‌کنم که هم دانشگاهی‌ها و هم حوزوی‌ها باید در این زمینه راه اعتدال را پیش بگیرند. حوزویان تصور نکنند حالا که دستور تحول در رشته‌های علوم انسانی داده شده به این معنی است که متون علمی که قبلا در دانشگاه‌ها تدریس می‌شد کاملا کنار گذاشته شده و تنها متون حوزوی قرار است در دانشگاه‌ها تدریس شود. بلکه این تحول به آن معنی است که مبانی دینی و ارزشی که ما به آنها اعتقاد داریم باید در این دروس مورد نظر قرار گیرد و فراموش نشود. نگاه انتقادی در مطالعه متون غربی و بررسی آنها مطلبی است که دانشگاهیان در این زمینه باید توجه کنند. مطالعه و بررسی این متون ایرادی ندارد اما نباید با مرعوبیت و با نگاه تقلیدی با این علوم مواجه شد.
برای ساماندهی این موضوع امروز بیش از همیشه نیاز به وحدت حوزه و دانشگاه داریم که در این زمینه هم همراهی دانشگاهیان و هم اصلاح دید حوزویان لازم است. حوزویان نباید تصور نکنند که تحول در علوم انسانی به این معناست که در دانشگاه‌ها باید همان متون حوزه تدریس شود چراکه این افراط و کج فهمی در این امر به اهداف واقعی تحول در علوم انسانی ضربه می‌زند.
============‌  
گفت‌وگو: زینب آخوندی
============‌ 
انتهای پیام/‌ش10