خبرگزاری فارس- خراسان جنوبی؛ داد زرشک کاران از این است که همیشه باید تیغ تیز زرشک را به جان بخرند و یک سال برای به دست آوردن دانه دانه این محصول زحمت بکشند ، در حالی که این محصول با ارزش و مزیت‌دار برای مراکز تحقیقاتی مرکز و جهان چندان شناخته شده نیست و بدون این که فرآوری شود یا کشاورزان با پژوهش و تحقیق به این موضوع برسند که می‌شود صدها کالای بهداشتی، دارویی و غذایی از آن به دست آورد به دست مصرف کننده می‌رسد.
داد کشاورز، کارشناس و مسؤول این است که اگر دنیا با خاصیت زرشک آشنا می‌بود و می‌دانست که چه محصولاتی می‌شود از این دانه‌های ریز یاقوت تهیه کرد اکنون دانه دانه زرشک تولیدی خراسان جنوبی را به آنها می‌فروختیم و این استان هم ثروتمندترین نقطه ایران بود.
اما اکنون فریاد از این است که افرادی در چرخه پس از تولید زرشک در خراسان جنوبی پا گذاشته‌اند که نه سواد آن چنانی و نه سرمایه لازم در این زمینه را دارند، آنها فقط به واسطه گرفتن یک دسته چک و خرید زرشک از روستاییان به قیمت ناچیز و به طور مدت‌دار اقدام به خشک کردن این محصول با ارزش بدون رعایت نکات بهداشتی و با امکانات نامناسب و سپس به بازار عرضه می‌کنند.
به علاوه حتی برخی در زمان پاک کردن و بسته بندی این محصول با افزودن روغن مایع وغیره سبب می‌شوند تا زرشک بعد از مدتی سیاه و به عنوان محصولی بی‌کیفیت وارد بازار مصرف شود.
از همه مهم‌تر این که شناخت مشتریان از محصولات مزیت‌دار خراسان جنوبی به ویژه زرشک تقریباً به زرشک پلو ختم می‌شود و چندان شناختی نسبت به سایر فرآورده‌هایی که از این محصول می‌توان تولید کرد، ندارند.
در شرایطی که زنجیره‌های پس از برداشت در خراسان جنوبی برای ارائه این محصول به بازار جهانی چندان فراهم نیست و سرمایه‌گذاران و صنعتگران هم به این حوزه ورود نکرده‌اند، نبود این حلقه واسط سبب شده است تا نه تنها هیچ عایدی نصیب استان و کشاورزان نشود بلکه دلالان و واسطه‌ها از این خلاء استفاده کنند و با عرضه نامناسب این محصول به مشتریان، همین بازارخام فروشی و فله فروشی را هم به خطر بیندازند که این زنگ خطری است برای مسؤولان خراسان جنوبی تا تمام توان خود را برای معرفی و فرآوری این محصول استان به کار گیرند در غیر این صورت یاقوت خراسان جنوبی همچنان ناشناخته باقی می‌ماند و استان هیچ بهره‌ای از این همه تولیدات نمی‌برد.
حال سوال اینجا است که چرا زرشک با همه ارزش افزوده‌ای که دارد و خراسان جنوبی هم تنها میدان دار تولید این محصول خاص در کشور و جهان است چندان بهره‌ای از این محصول نصیب کشاورزان و استان نمی‌شود؟
«اصغر اصغری» یکی از کارشناسان کشاورزی که عمر کاری خود را با کشاورزان گذرانده است و اکنون خود به فعالیت‌های کشاورزی روی آورده است گلایه می‌کند از این که چرا زرشکی که می‌شود صدها قلم کالای بهداشتی، دارویی و غذایی از آن استحصال و تولید کرد در دنیا و ایران ناشناخته است و این استان هیچ بهره‌ای از در اختیار داشتن ۹۸ درصد تولید آن نمی‌برد؟
وی ادامه داد: چرا نباید به همه دنیا دانه دانه زرشک خراسان جنوبی را صادر کرد و از آن بیشتر بهره برد که اگر این گونه شود این استان ثروتمندترین نقطه ایران می‌شود.
دیکته‌های پژوهشی
کارشناس کشاورزی گلایه‌اش را با پرسش‌های دیگری ادامه دادکه چرا باید ضوابط و معیارهای تحقیقاتی در حوزه کشاورزی خراسان جنوبی به مرکز گره بخورد؟ وقتی در مرکز هیچ شناختی نسبت به محصولات خاص و ویژه این استان نیست معلوم است که این محصول در پروژه‌های تحقیقاتی مرکز فراموش می‌شود و کشاورزان خراسان جنوبی با این که زحمت زیادی در این سال خشکی‌ها برای تولید این محصول می‌کشند و تیغ‌های تیز زرشک را به جان می‌خرند همچنان فقیرترین قشر کشاورز ایران زمین‌اند.
اصغری بیان کرد: چرا شاخک‌های مراکز تحقیقاتی و پژوهشی نسبت به این محصول با ارزش خراسان جنوبی تاکنون حساس نشده‌اند و همچنان هر آن چه از مرکز به حوزه‌های پژوهشی استان دیکته که در مورد آن تحقیق و پژوهش می‌شود.
تیشه دلالان به ریشه زرشک
وی گفت: برخی از زرشک‌هایی که اکنون به بازارها عرضه می‌شود به هیچ عنوان به دلیل افزودنی‌هایی که برخی دلالان به آن می‌زنند از کیفیت لازم برخوردار نیست.
به گفته کارشناس کشاورزی ورود به زنجیره پس از برداشت زرشک به دلیل نظارتی که بر آن نیست خیلی راحت بوده طوری که کافی است فردی یک دسته چک تهیه کند و با خرید زرشک از روستاییان به سود هنگفتی دست یابد در حالی که ممکن است نه سواد آن چنانی و نه آگاهی لازم را نسبت به این محصول داشته باشد.
اصغری گفت: از همه مهم‌تر این که زرشک‌های خریداری شده را هم در اماکن نامناسب خشک می‌کنند و با افزودن افزودنی‌هایی آن را با بدترین شکل ممکن از نظر کیفیت به بازار عرضه می‌کنند که شاید ظاهر زیبایی داشته باشد اما خودشان هم محصولی را که به بازار عرضه می‌شود استفاده نمی‌کنند.
به گفته وی اگر طرح های تحقیقاتی حلقه فرآوری این محصول به گردونه مراکز تحقیقاتی اضافه شود به طورحتم با فعال شدن چرخه صنایع پایین دست زرشک، ارزش افزوده آن هم نصیب این استان خواهد شد.
کارشناس کشاورزی بیان کرد: اگر این محصول درست و با اسناد علمی به دنیا معرفی شود با خرید دانه دانه زرشک در بازارهای جهانی خراسان جنوبی ثروتمندترین منطقه در ایران می‌شود.
خبرنگار فارس در گفت‌وگو با متولیان کارگاه‌های زرشک پاک‌کنی و حضور در برخی از این اماکن به طور عینی مشاهده کرد که از افزودنی‌هایی برای ظاهر زرشک استفاده می‌کردند هرچند خود آنها واقف به این موضوع بودند که اگر روغن مایع یا هر افزودنی دیگر به زرشک‌های بسته بندی شده اضافه شود زرشک بعد از مدتی سیاه می‌شود و قابلیت استفاده ندارد.
زنجیره پس از تولید نداریم
«علیرضامقری فریز» رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان جنوبی هم در گفت‌وگو با خبرنگار فارس با اذعان به این که برخی از طرح‌های پژوهشی توسط موسسه‌های تحقیقاتی به طور ملی در مرکز سیاست گذاری می‌شود، بیان کرد: این طرح های سیاست گذاری شده مثل تعیین رقم گندم مقاوم به شوری، تریتیکاله و جو است که مجری استانی دارد.
وی تصریح کرد: برخی از طرح‌ها نیز پایه‌ای است مانند کلکسیون زرشک و عناب که در مرکز تحقیقاتی استان روی آن کار می‌شود.
رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان جنوبی افزود: تحقیقات این مراکز تا مرحله تولید این محصولات است یعنی مراحل مربوط به کاشت، داشت و برداشت که مسائل مربوط به فرآیندهای به زراعی و غیره را شامل می‌شود.
فریز افزود: زنجیره تحقیقاتی پس از تولید به مراکز تحقیقاتی مربوط نمی‌شود زیرا این مراکز بخش‌های فنی و مهندسی و عضو هیأت علمی آن را ندارند.
به گفته وی برخی از استانها که در تحقیقات زنجیره بعد از تولید ورود پیدا کرده‌اند به صنایع پایین دست این حوزه پا گذاشته‌اند.
رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان جنوبی ادامه داد: درخراسان جنوبی هم لازم است سرمایه گذاران به حوزه فرآوری ورود کنند تا محصولات تولیدی مزیت‌دار این استان با کیفیت لازم به بازار مصرف عرضه شود و بهره‌وری لازم را هم داشته باشد.
مقری گفت: وقتی صنایع مرتبط با این محصولات هنوز در خراسان جنوبی ایجاد نشده است چه طور می‌توان انتظار داشت که زنجیره تحقیقات چرخه بعد از تولید هم فعال شود و آن چه نیاز بازار و مشتری است را عرضه کند.
به گفته وی از منابع استانی اعتباراتی برای طرح‌های تحقیقاتی در آفات، بیماری‌ها و تغذیه آنها در محصول زرشک اختصاص می‌یابد اما چون مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان جنوبی دارای حوزه فنی و مهندسی و صنایع غذایی نیست نمی‌توان کار تحقیقاتی در زمینه فرآوری زرشک انجام داد.
بازار محدود زرشک
«محسن پویان» مدیر پروژه دهکده گیاهان دارویی جهاددانشگاهی خراسان‌جنوبی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار فارس گفت: زرشک ازجمله محصولاتی که دارای بازار محدودی بوده و مصرف آن به طور سنتی است.
وی افزود: این محصول مسیر تولید کننده تا مصرف‌کننده را به طور سنتی طی می‌کند و گستره آن بیشتر در شهرستان‌های بزرگ کشور است.
به گفته مدیر پروژه دهکده گیاهان دارویی جهاددانشگاهی خراسان‌جنوبی زرشک خشک به عنوان ماده غذایی مکمل و بیشتر به عنوان چاشنی در پخت مواد غذایی به کار می‌رود، بنابراین مصرف آن درحد گسترده عمومیت ندارد و بیشتر در مهمانی‌ها، جشن‌ها و رستوران‌ها مصرف می‌شود.
سرانه مصرف زرشک ۸۵ گرم در سال
پویان اظهار کرد: در مجموع مصرف زرشک بسیار محدود است طوری که سرانه مصرف آن در ایران به ۸۵گرم درسال می‌رسد که بیشتر بدون فرآوری است.
وی با بیان این که برخی از افراد زرشک را یک محصول لوکس و تجملی محسوب می‌کنند، افزود: انتظار آن است که تقاضای این محصول به قیمت و درآمد خانواده‌‌ها بستگی داشته باشد اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که تقاضا برای این محصول وابستگی چندانی به متغیر درآمد خانوار ندارد و حتی میزان تقاضا در مقابل نوسان قیمت آن حساسیت چندانی ندارد.
این محقق و پژوهشگر گیاهان دارویی گفت: بازارهای موجود زرشک شامل بازار سرباغ، عمده فروشی و بازار خرده فروشی است.
پویان ادامه داد: در خراسان جنوبی ۴۳ درصد از معاملات زرشک در بازار عمده فروشی، ۲۰ درصد در بازار خرده فروشی و ۳۷ درصد در بازار سرباغ انجام می‌گیرد.
وی با بیان این که بازار سرباغ محدود به باغ‌ها است، افزود: فروشندگان این بازار کشاورزان هستند، این بازار ممکن است مورد سوء استفاده برخی عاملان خرید قرار گیرد و از این راه مواردی به کشاورز تحمیل شود.
به گفته این محقق و پژوهشگر بررسی‌ها نشان می‌دهدکه پیله‌وران و خریداران محلی، نمایندگان عمده فروشی و دلالان به عنوان عوامل موثر در بازار رسانی زرشک ایفای نقش می‌کنند و بخش اعظم بازار رسانی زرشک توسط این گروه انجام می‌شود.
پویان تصریح کرد: همین نتایج نشان می‌دهد سهم و نقش تعاونی‌های دولتی و غیردولتی در بازار زرشک از جایگاه موثری برخوردار نیست.
به اعتقاد وی درشرایط کمبود نقدینگی و اعتبار ، برخی از باغداران محصول خود را به صورت سلف به فروش می‌رسانند، در این شرایط محصول قبل از برداشت به قیمت‌های نازل تر به فروش می‌رسدکه به زیان باغداران است.
شناخت اندک بازارهای جهانی از زرشک
مدیر پروژه دهکده گیاهان دارویی جهاددانشگاهی خراسان‌جنوبی ادامه داد: پرداخت وام و تسهیلات کوتاه مدت و بلند مدت به باغداران برای جلوگیری ازاین پدیده می‌تواند مفید باشد.
پویان بیان کرد: همچنین صادرات زرشک می‌تواند نقش بسزایی در توسعه سطح زیرکشت و افزایش درآمد باغداران و کارایی بازار داشته باشد.
وی گفت: بررسی‌ها حاکی از آن که زرشک در جهان و بازارهای بین المللی ناشناخته بوده و صادرات آن بسیار اندک است.
این مقام مسؤول ادامه داد : میزان اندک صادرات زرشک دو دلیل عمده دارد، یکی آشنا نبودن مصرف‌کنندگان خارجی با این محصول و دیگری مشکلات مربوط به نگهداری زرشک و بسته بندی نامناسب آن که به تیره و نامناسب شدن ظاهر محصول هنگام صدور در هوای گرم و مرطوب به ویژه از طریق دریا منجر می‌شود.
انتهای پیام /۶۹۰۷۵/س
