به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، تعیین قیمت خوراک گاز تحویلی به مجتمع‌های پتروشیمی بالادستی گازی و بدست آوردن فرمولی مناسب برای محاسبه قیمت خوراک گاز به یکی از مباحث اصلی این روزهای حوزه انرژی کشور تبدیل شده است و هر روز، یکی از مسئولان دولتی یا نمایندگان مجلس و یا مسئولان بخش خصوصی صنعت پتروشیمی درباره ویژگی‌هایی که این فرمول باید دارا باشد، مطالبی را در رسانه ها بیان می‌کنند.
اما یکی از جنبه‌هایی که در قیمت‌گذاری خوراک گاز پتروشیمیها معمولا از سوی ذینفعان پتروشیمی‌های گازی در ایران مورد تاکید قرار می‌گیرد، قیمت خوراک گاز پتروشیمی ها در مناطق مختلف دنیا است.
نکته قابل توجه این است که قیمت گاز تحویلی به مجتمع های پتروشیمی در هر منطقه بر اساس ویژگی های خاص همان منطقه تعیین می شود، زیرا هر منطقه با توجه به میزان ذخایر گاز طبیعی، تعداد مجتمع های پتروشیمی و میزان تقاضای آنها برای خرید گاز، خصوصی یا دولتی بودن مجتمع های پتروشیمی و ارزش افزوده ایجاد شده توسط شرکت های مختلف صنعتی در ازای گاز دریافتی، قیمت گاز را تعیین می کند. در ادامه وضعیت قیمت‌گذاری و همچنین نرخ خوراک گاز در کشورهای هند و آمریکا مورد بررسی قرار می گیرد.
*هند
هند، کشوری در جنوب قاره آسیا و نزدیک به منطقه خاورمیانه و ایران است و دارای 7 واحد پتروشیمی اصلی است که 3 واحد از آنها با خوراک گاز طبیعی فعال هستند. عمده محصولاتی که توسط مجتمع های پتروشیمی هند تولید می شود محصولات حد واسط صنعت پتروشیمی (میان دستی) یعنی اتیلن، پروپیلن، بوتادین، بنزن و زایلن است. جدول شماره 1 واحدهای پتروشیمی این کشور و نوع خوراک آنها را نشان می دهد.
| مجتمع پتروشیمی | Reliance, Vadodara | RIL, Hazira | Reliance, Gandhar | Reliance, Nagothane | GAIL, Auriya | Haldia Petrochemicals Ltd., Haldia | IOC, Panipat |
| خوراک | نفتا کراکر | نفتا/NGL | گاز | گاز | گاز | نفتا | نفتا |
جدول 1- واحدهای پتروشیمی هند و نوع خوراک آنها (2011)
این کشور برای تأمین نفتای مورد نیاز واحدهای پتروشیمی با مشکل خاصی مواجه نیست اما واحدهای پتروشیمی گازی برای خرید گاز طبیعی باید بهای زیادی را پرداخت کنند چون خوراک گاز قیمت بالایی دارد و البته واحدهای جدیدی که در آینده راه اندازی می شود، تمایل دارند که خوراک دریافتی خود را بر روی گاز طبیعی تنظیم کنند زیرا سازوکار قیمت‌گذاری و نظارت بر عرضه گاز طبیعی بسیار قانونمند و دقیق است و این تضمین را برای واحدهای پتروشیمی ایجاد می کند که خوراک گاز را با قیمتی مشخص برای یک بازه زمانی بلندمدت دریافت کنند.
در حال حاضر، هند گاز طبیعی را با قیمت حداقل حدود 19 سنت به ازای هر متر مکعب (5.25 دلار به ازای هر میلیون بی‌تی‌یو) به واحدهای پتروشیمی خود تحویل می‌دهد. با توجه به تقاضای بالایی که از طرف واحدهای پتروشیمی برای دریافت گاز طبیعی به عنوان خوراک وجود دارد و همچنین با عنایت به کمبود منابع گازی که هند با آن مواجه است؛ این قیمت بدون تردید در آینده نزدیک افزایش خواهد یافت. جدول شماره 2، قیمت گاز تحویلی به واحدهای پتروشیمی گازی هند نشان می دهد.
| قیمت (سنت/مترمکعب) |
قیمت
(دلار/میلیون بی تی یو) |
نظام قیمتی | منبع | مجتمع پتروشیمی |
| 19.11 تا 20.03 | 5.25 تا 5.5 | APM | گازAPM |
Reliance, Gandhar
Reliance, Nagothane GAIL, Auriya |
جدول 2: قیمت گاز برای 3 شرکت پتروشیمی هند در سال 2011
*ایالات متحده آمریکا
در گزارش ماهیانه اداره اطلاعات انرژی آمریکا (EIA) در ماه سپتامبر سال2014 میلادی، قیمت های مختلف گاز طبیعی برای مصارف خانگی، تجاری، صنعتی و نیروگاه های تولید برق آمده است.
براساس این گزارش، کمترین قیمت گاز تحویلی مربوط به بخش های صنعتی از جمله پتروشیمیها است و برای هفت ماهه اول سال 2014 برابر با حدود 20 سنت به ازای هر متر مکعب (16.3 دلار به ازای هر هزار فوت مکعب) است که نسبت به مدت مشابه در سال های گذشته افزایش داشته است. روند تغییر قیمت گاز تحویلی به پتروشیمیها در آمریکا در هفت ماهه اول سال های 2012 تا 2014 در نمودار زیر آمده است.
شکل 1- روند تغییر قیمت گاز تحویلی به پتروشیمی‌های آمریکا در هفت ماهه اول سال های 2012 تا 2014(سنت بر متر مکعب)
لازم به ذکر است که تولید گاز طبیعی آمریکا از منابع نامتعارف گاز طبیعی (شیل گاز)در سال های اخیر روند افزایشی داشته است و افزایش تولید گاز نه تنها سبب کاهش قیمت آن نشده است، بلکه قیمت گاز طبیعی در سال 2014 نسبت به سال های پیش از آن نیز افزایش داشته است.
*نتیجه‌گیری
با توجه به آنچه که در این یادداشت بیان شد، قیمت گاز طبیعی در کشورهای هند و آمریکا برای تحویل به مجتمع های پتروشیمی رقم بیشتری نسبت به صنعت پتروشیمی ایران است و هیچ کدام از این کشورها، حاضر به اعطای تخفیف‌های زیاد و ارزان فروشی گاز به مجتمع‌های پتروشیمی داخلی نبوده اند.
یکی از مهمترین دلایل این موضوع، وجود هزینه-فرصت‌های مناسب‌تر و تقاضای زیاد برای خرید گاز از طرف بخش های مختلف این کشورها است،بنابراین مسئولین این کشورها، دلیلی برای فروش گاز طبیعی به قیمت بسیار پایین به شرکت های پتروشیمی ندارند و گاز را با قیمت بسیار واقعی‌تری نسبت به ایران به آن مجتمع ها تحویل می‌دهند.
علاوه بر این، نرخ گاز تخصیص داده شده به پتروشیمی‌های هند و آمریکا مربوط به کل گاز تحویلی به این مجتمع‌ها است.این درحالی است که پتروشیمی‌های ایران نه تنها برای افزایش قیمت ناچیز فعلی گاز مقاومت می‌کنند، بلکه این افزایش قیمت تنها مربوط به آن بخشی از گازی است که به عنوان خوراک مصرف می‌کنند.
*منابع
1. ICRIER Working paper 271 “Feedstock for the petrochemical industry” February 20144
2. EIA Natural Gas Monthly September 2014
نویسنده: محمدرسول پیرو - کارشناس پتروشیمی
انتهای پیام/م
