تعاونی‌های فروش محصولات کشاورزی راه برچیدن دست دلالان

به گزارش خبرگزاری فارس از خوزستان، این روزها واژه دلالی در بخش کشاورزی به وفور شنیده می‌شود و البته مزرعه‌داران و تولیدکنندگان محصولات کشاورزی باز نزدیک آن را لمس می‌کنند. گرچه این مبحث آن چنان که باید و شاید خوشایند نیست اما باز هم حقیقتی‌ست که این روزها بسیاری از کشاورزان کشورمان راه فراری از آن ندارند و به منظور جلوگیری از خسارت‌های بیشتر و یا از بین رفتن محصولاتشان اقدام به کنار آمدن با آن می‌کنند.

پدیده خوف‌انگیزی به نام دلال، نام ناآشنایی برای کشاورزان نیست، نامی که از آن آهنگ ناخوشایندی به گوش می‌رسد، افرادی که همیشه خوشه چین زحمات کشاورزان و در موارد زیادی خوشه‌سوز زحمات آنان هستند.

در این میان استان‌هایی چون خوزستان که بر پایه نفت و کشاورزی استوار هستند از بحث دلالی‌های صورت گرفته آسیب و ضرر و زیان بیشتری متحمل می‌شوند و اقتصادشان خدشه‌دار خواهد شد.

پول‌هایی از طریق واسطه‌گری و دلالی حیف و میل می‌شوند و به دست افرادی می‌افتد که به گفته برخی اقتصاددانان «مافیای اقتصاد» نام گرفته‌اند و ضربه نهایی برای توسعه بخش‌های مختلف از جمله کشاورزی به حساب می‌آیند.

این روند را در استان خوزستان دنبال می‌کنیم و به همین منظور به سراغ «سیدمسعود سیدحسینی» کارشناس ارشد اقتصاد کشاورزی اداره کل امور عشایر خوزستان آمده‌ایم تا با ذکر چند سوال، حاشیه‌های دلالی و واسطه‌گری بخش کشاورزی استان و همچنین تاثیرات آن بر بخش اقتصاد کشاورزی و راهکارهای لازم برای برچیدن این حاشیه‌سازان را چرا و چگونگی کنیم.

*فارس: فلسفه دلالی در بخش کشاورزی چیست و این امر چگونه صورت می‌گیرد؟

*سیدحسینی: همانطور که همه مردم به اهمیت محصولات کشاورزی واقف هستند این محصولات نقش بسیار مهمی در امنیت غذایی جامعه دارد همینطور در تامین مواد اولیه برخی صنایع نقش عمده‌ای را ایفا می‌کنند و به دلیل همین اهمیت است که مورد توجه برنامه‌ریزان و سیاستگذاران کشور قرار می‌گیرد. اقتصاددانان معتقدند کشاورزی فعالیتی همراه با ریسک است به خاطر همین موضوع است که همواره بازاررسانی محصولات کشاورزی در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران بخش بسیار مهمی را قبضه کرده است. اختلاف قیمت تولیدکننده و مصرف‌کننده یعنی تفاوت قیمت سر مزرعه تا بازار مصرف که در اقتصاد به آن حاشیه بازار گفته می‌شود شامل بحث دلالی هم می‌شود. دلالان به نوعی حاشیه بازار را تشکیل می‌دهند. این حاشیه زمانی تشکیل می‌شود که اثر افزایش و یا کاهش قیمت تولید کننده بر قیمت مصرف‌کننده متقارن نباشد. وجود تقارن در بازار حاکی از انتقال افزایش و یا کاهش قیمت مزرعه به خرده فروش است که اگر انتقال قیمت به صورت نامتقارن باشد این تفاوت قیمت به نفع واسطه‌ها می‌شود. یعنی از سر مزرعه تا بازار مصرف باعث سود واسطه‌ها(دلالان)، زیان زارع(و یا مردم عادی) و تحمیل هزینه اضافی بر دوش مصرف کننده می‌شود. این تعریف مختصری‌ست از واسطه و یا دلالی در بخش کشاورزی که از کجا و چگونه نشات می‌گیرد.

*فارس: بحث دلالی در بخش کشاورزی در استان خوزستان تا چه میزان رواج پیدا کرده است؟

*سیدحسینی: این مقوله شامل همه استان‌ها می‌شود. چه در سطح کلان کشوری و چه در سطحی این استان می‌توان آن را یافت. امروزه این موضوع در همه جای کشور حاکم است و نمی‌توان آن را مختص خوزستان دانست.

*فارس: به هر حال خوزستان، استان کشاورزی است و باید در این زمینه شاهد نظارت جدی‌تری بر واسطه‌گران باشد.

*سیدحسینی: من که در یکی از ادارات وابسته به جهاد کشاورزی کار می‌کنم و با تحقیقات مختلفی در این زمینه مواجه شده‌ام در یکی دو سال اخیر نقش واسطه‌ها خیلی پررنگ دیده شده است. در این زمینه سهم تولید کننده(کشاورز) و قیمت نهایی اصلا قابل قیاس نیست و بسیار کم شمرده شده است. به عنوان مثال اگر مصرف کننده‌ای یک کیلو گوجه را یک‌هزار تومان می‌خرد 17 درصد آن سهم تولیدکننده است و به راحتی می‌توان مشاهده کرد که تولید کننده در چه درجه‌ای از مقام سوددهی قرار گرفته و نقش واسطه‌ها در این میان چقدر مهم است؟! حاشیه بازار در بحث تولیدات کشاورزی بسیار قوی است و این امر در استان خوزستان نیست به وفور دیده می‌شود.

*فارس: دلالی کشاورزی بیشتر در خصوص چه محصولاتی در خوزستان صدق می‌کند؟

*سیدحسینی: دلالان در حوزه‌ای وارد می‌شوند که مردم به خرید آن راغب هستند و در واقع جزو مایحتاج روزانه جامعه به حساب می‌آید. امروز شاهد هستیم که بسیاری از محصولات کشاورزی مصرف روزانه بسیاری از خانوارهاست، میوه‌ها، سبزیجات و صیفی‌جات به دلیل مصارف روزانه بالای مردم بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند به همین دلیل دلالان دام خود را بر این محصولات پهن می‌کنند. در واقع واسطه‌گران با دلالی بر محصولات کشاورزی بهترین سوددهی را نصیب خود کرده و ضربه مهلکی به کشاورز و مصرف کننده وارد می‌کنند.

*فارس: در خصوص گندم چطور؟

*سیدحسینی: گندم خرید تضمینی دارد و کمتر مورد سوءاستفاده دلالان قرار می‌گیرد.

*فارس: یعنی آن محصولاتی که از جانب دولت حمایت می‌شوند و خرید تضمینی دارند کمتر مورد تهاجم دلالان و واسطه‌گران قرار می‌گیرند؟

*سیدحسینی: گندم، جو و بسیاری دیگر از محصولات که دولت متعهد به خریدشان است کمتر مورد تعرض دلالان بخش کشاورزی قرار می‌گیرند و قیمت آنها با تفاوت کمتری به دست مصرف کننده‌ها خواهد رسید.

*فارس: اما بحث دلالان عراقی طی سال‌های اخیر برای خرید گندم خوزستان با وجود اینکه خرید تضمینی دارد به وفور شنیده می‌شد و در رسانه‌ها انعکاس داده شد؟!

*سیدحسینی: هر زمان هر کسی بیشتر از قیمتی که دولت تعیین کرده باشد پول بدهد مطمئنا تولید کننده به آن رغبت مضاعف‌تری پیدا خواهد کرد. اگر قیمت خرید تضمینی به طور مثال X ریال باشد و کسی بیاید و X+1 برای خرید محصول پول بدهد به طور حتم کشاورز رقم بیشتر را می‌پذیرد و محصولش را می‌فروشد. تولیدکنندگان به دنبال این هستند که محصولاتشان را با قیمت گران‌تری به فروش برسانند اما معمولا دلالان جایی کمین می‌کنند که خرید تضمینی در کار نباشد و نظارت کمتری متوجه آن محصول باشد. به هر حال گندم نظارت بیشتری را از سوی دولت می‌شود.

*فارس: به عنوان راهکار برای کوتاه کردن دست دلالان از کشاورزی استان خوزستان چه مواردی را مدنظر دارید و پیشنهادی می‌دهید؟

*سیدحسینی: مهمترین راهکار برای جلوگیری از نوسانات بخش کشاورزی، اصلاح زیرساخت‌های محصولات است. برای جلوگیری از نقض حقوق دو قشر تولید کننده و مصرف کننده یکی از بهترین راهکارهایی است که تعاونی‌های فروش را با مشارکت کشاورزان ایجاد کنیم. این امر باعث می‌شود هم کشاورزان مورد حمایت قرار گیرند و در سود نهایی فروش محصول شریک شوند و هم اینکه بازار و مصرف کننده با قیمت مناسب‌تری محصول به دستش خواهد رسید و متضرر نمی‌شود. با این اقدام حقوق مصرف کننده نیز محفوظ می‌ماند و دست دلالان را کوتاه خواهیم کرد. در این زمینه البته دولت نیز با مطالعه و محاسبه هزینه تمام شده و تعیین درصد مناسبی از سود به کشاورزان می‌تواند حقوق مصرف کننده و تولید کننده را بیشتر مورد حمایت قرار دهد و واسطه‌گری را در بخش کشاورزی که موجب رکود این بخش شده است را حذف کند. این امر همچنین به مراتب موجب توسعه کشاورزی نیز خواهد شد.

*فارس: با توجه به اینکه از راه‌اندازی و ایجاد تعاونی‌های فروش محصولات کشاورزی به عنوان موثرترین راهکار برای کوتاه کردن دست دلالان نام بردید می‌خواهیم بدانیم استان خوزستان در این زمینه تا چه اندازه عملکرد موفقی داشته است؟

*سیدحسینی: بحث تعاونی‌های تولیدی و زراعی مدت زمان زیادی از عمرشان نمی‌گذرد و البته قدمتی از پیش از انقلاب اسلامی را نیز داشته‌اند. اما اهمیتی که به این بخش داده شده است و مورد حمایت مضاعف دولت قرار گرفته است بعد از انقلاب بود و طرح‌ها و لوایحشان در راستای کمک به توسعه بخش کشاورزی در مجلس تصویب شد. در مجموع این تعاونی‌ها زیرساخت‌های بسیار مناسبی برای بخش کشاورزی به حساب می‌آیند و اگر گسترش یابند هر دو عامل تولید کننده و مصرف کننده را پشتیبانی می‌کند و مورد حمایت قرار می‌دهد. توسعه تعاونی‌های کشاورزی هم می‌تواند به این روند کمک کند و زیرساخت‌ها را داریم و باید ارتباط خوبی میان آنها ایجاد شود. برنامه‌ریزی دقیق و علمی، تولید بازار محور و ساماندهی تولید و توزیع کشاورزی ضروری است.

*فارس: دلالی کشاورزی چه تاثیر سویی بر اقتصاد کشاورزی در سطح کلان، کشور و در سطحی کوچک‌تر استان خوزستان خواهد گذاشت؟

*سیدحسینی: در اخبار چند وقت پیش رقمی مربوط به آمار کل نقدینگی سال 89 ذکر شد که معادل 292 هزار میلیارد تومان بود. متاسفانه بیشتر این نقدینگی که باید به سمت بخش تولید برود به گفته یکی از نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی، بخش اعظم این نقدینگی توسط دلالان هدر رفته است. یعنی کنترل و هدایت این نقدینگی اصلا مناسب نبوده و این موضوع مطمئنا به اقتصاد کشور ضربه می‌زند. دلال، پولی را از طرفی به طرف دیگر منتقل می‌کنند و گاهی حتی این اقدام را تلفنی محقق می‌کند. دلالی هیچ کمکی به بحث تولید و اشتغال در بخش کشاورزی نمی‌کند و به خودی خود به اقتصاد کشور ضربه می‌زند که خوزستان نیز از این قاعده مستثنی نخواهد بود. نقش واسطه‌ها در بخش کشاورزی در اقتصاد کلان ما تاثیر بسیار سوء و منفی را به دنبال دارد.

*فارس: مهمترین عاملی که طی سال‌های اخیر باعث افزایش روند رو به رشد دلالی در کشاورزی خوزستان شده است را در چه می‌بینید؟

*سیدحسینی: نبود تعاونی‌های تولیدی و زراعی و فروش مهمترین علت است و اگر بتوانیم این مقوله را توسعه بخشیم می‌توان بهترین کمک را بخش کشاورزی استان خوزستان کرد زیرا در این صورت هم تولیدکننده و هم مصرف کننده حمایت خواهند شد.

*فارس: اقداماتی که برای حذف دلالی بخش کشاورزی صورت گرفته است به نظر شما کفایت امر را می‌کند؟!

*سیدحسینی: خیر. هنوز جای کار بسیار است. برای اینکه به ایده آل برسیم باید تلاش مضاعف‌تری صورت پذیرد. وقتی سهم تولید کننده از قیمت نهایی افزایش پیدا کرد این نشان می‌دهد در مرحله ایده آلی هستیم. در استان به عنوان مثال قیمت نهایی سهم تولید کننده برای محصول گوجه فرنگی 17 درصد بوده است که اگر این روند رشد پیدا کرد می‌توان گفت موفق بوده‌ایم. اما در موقعیت کنونی نمی‌توان چنین ادعایی را کرد. اقدامات زیادی صورت گرفته است اما باز هم باید در این خصوص پیش رفت تا زمانی که تولید کننده که کشاورز است در قیمت نهایی به سهم واقعی خود برسد.

*فارس: اگر حرف ناگفته‌ای مانده است...

*سیدحسینی: اگر تولید کننده‌ها با ایجاد تعاونی‌های تولیدی، تولید کننده‌های بخش‌های مختلف را به هم مرتبط کنند، دولت خرید تضمینی محصولات کشاورزی را به طور جدی اجرایی کنند و در این بین از سهم سود کشاورز غافل نشود، نخبگان بخش کشاورزی در حمایت از بخش تولید وارد عرصه شوند و با حمایت از تولید کننده‌ها،‌ راهکارهای لازم در مبارزه با این پدیده شوم را به کشاورزان آموزش دهند، سازمان‌های جهاد کشاورزی به عنوان متولیان تولید کشور، با برنامه کلان و کارشناسی شده و البته بدون فرصت سوزی به بهانه کار بلند مدت، وارد عرصه شوند می‌توان گامی نهایی را برای آینده کشاورزی کشور و البته استان خوزستان بدون دست درازی دلالان پیش بینی کرد که اقتصاد آن همچنان رو به تعالی می‌رود و هیچ ویرانگری نمی‌تواند ریشه آن را حتی اندکی سست و لرزان کند زیرا بنیان این خانه مستحکم بنا شده است.

=======

مریم خبازی

=======

انتهای پیام/72001/ع40/ژ1001