به گزارش خبرگزاری فارس از اصفهان به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر رئیس حوزه علمیه اصفهان، آیت‌الله حسین مظاهری با اشاره به اینکه عمل به امر به معروف و نهی از منکر محتاج برخورداری از صبر اجتماعی است اظهار داشت: رستگاری، در اثر ایمان و انجام عمل صالح و اهمیت به امر به معروف و نهی از منکر، نصیب انسان می‌شود.
مراتب امر به معروف و نهی از منکر
مرتبۀ اول: حب و بغض قلبی
مظاهری افزود: اولین مرتبه از امر به معروف و نهی از منکر این است که انسان به مؤمنین محبت بورزد و اعمال نیکوی آنها را دوست بدارد و نسبت به کافران و گناهکاران و اعمال ناپسند و زشت، بغض داشته باشد.
ائمۀ طاهرین «سلام‌الله‌علیهم» با بیان روایت: «هَلِ الدِّینُ إِلَّا الْحُبُّ وَ الْبُغْض»، اصل و مغز دین را محبت و بغض دانسته‌اند و معنای این روایت در باره برخورداری از ولایت اهل بیت«سلام‌الله‌علیهم» و محبت آنان و مودت ورزیدن به آن ذات مقدس و همچنین دشمن دانستن دشمنان آن بزرگواران، صادق است، همان طور که در زیارت عاشورا و سایر زیارات خطاب به اهل‌بیت «سلام‌الله‌علیهم» می‌خوانیم: «إِنِّی سِلْمٌ لِمَنْ سَالَمَکُمْ وَ حَرْبٌ لِمَنْ حَارَبَکُم»
یعنی من علاوه بر آنکه شما را دوست می‌دارم، به دوستان شما محبت دارم و نسبت به دشمنان شما و بدخواهان شما، دشمنی و بغض دارم. اما باید دانست که این روایت شریف، منحصر در معنایی که بیان شد نیست و مصادیق آن فراگیر و عمومی است.
رئیس حوزه علمیه اصفهان در ادامه تاکید کرد: به عبارت دیگر، اهل‌بیت «سلام‌الله علیهم» به ما می‌فهمانند که باید نسبت به اهل ایمان و افراد با تقوا محبت داشته باشیم و آنان را دوست خود بدانیم و ضمن ادای احترام به آنها، از رفتار پسندیده ایشان خشنود باشیم، همچنین راجع به اهل گناه و معصیت و کسانی که با رفتار زشت و ناپسند خود نسبت به دیانت و صفات پسندیده اخلاقی و انسانی، بی‌تفاوت و بی‌اعتنا هستند، بغض داشته باشیم.
البته این بغض به معنای بی‌تفاوتی نسبت به افراد گناهکار جامعه نیست، بلکه مؤمنین وظیفه دارند علاوه بر تلاش برای هدایت گناهکاران، به آنها دعا کنند و دوست داشته باشند آنان را از منجلاب گناه نجات دهند، اما به طور کلی باید نسبت به گناه و معصیت و اعمال منافی عفت و مخالف دیانت، حالت تدافعی و مخالفت داشته باشند و بامحبت ورزیدن به اهل معصیت، مشوق گناه آنان نشوند، به بیان دیگر، مؤمن باید به گونه‌ای با گناهکار برخورد داشته باشد که گناهکار به زشتی عمل خود و کراهت مؤمن از آن عمل ناپسند پی ببرد و از کردار زشت خود دست بردارد، همچنین اهل ایمان باید هنگام برخورد با افراد مؤمن و متقی، به ایشان بفهمانند که از کردار پسندیده و صفات اخلاقی و دین‌داری آن افراد مسرور و خوشحال‌اند و احترام ویژه‌ای برای آنها قائل باشند، هرچند آن افراد از مرتبۀ اجتماعی یا علمی ویژه‌ای برخوردار نباشند.
مرتبۀ دوم: تذکّر لسانی
مظاهری با اشاره به اینکه مرتبه بعدی امر به معروف و نهی از منکر این است که انسان با تلطف و مهربانی و به گونه‌ای که احتمال تأثیر داشته باشد، به گناهکار، تذکر زبانی بدهد افزود: در واقع، از آنجا که مؤمنین باید نسبت به هم محبت داشته باشند و سکوت و بی‌تفاوتی انسان در مواجهه با گناه کسی که او را دوست می‌دارد، خطاست، اهل ایمان وظیفه دارند متذکر بروز خطا یا گناه همدیگر باشند و امر به معروف و نهی از منکر به معنای نظارت مؤمنین بر همدیگر است و از این جهت «نظارت ملی» نامیده می‌شود، به عبارت دقیق‌تر همۀ افراد جامعه وظیفه دارند ناظر بر کردار و گفتار همدیگر باشند و با خوش‌رویی یا ترش‌رویی و همچنین تذکر لسانی، مشوق اعمال نیکو و حسنات و خیرات و مانع ظهور و بروز گناه در جامعه شوند.
اصلاح وضعیت حجاب و عفاف وظیفۀ کیست؟
وی در ادامه عنوان کرد: البته همان طور که بیان شد، تذکر لسانی باید همراه با ملاطفت و مهربانی و با احتمال تأثیر باشد و مهم‌تر آنکه، منجر به ایجاد بحران و تنش در اجتماع نشود، به عنوان نمونه در جامعه فعلی که وضعیت حجاب و عفاف، بسیار نگران‌کننده است، تذکر لسانی چند جوان مؤمن و انقلابی، به افراد بدحجاب، احتمال تأثیر ندارد و از این جهت که در جامعه تنش‌زا است، صحیح نیست، در چنین وضعیت اسفناکی، اصلاح ناهنجاری‌های اجتماعی وظیفه مسئولان مربوطه است که اگر در انجام وظیفه کوتاهی کنند و برای بهبود وضعیت اخلاق جامعه و حجاب و عفاف، چاره‌ای نیندیشند، مقصرند و باید پاسخگو باشند.
وظیفۀ مؤمنین برای اصلاح اخلاق جامعه
مظاهری خاطرنشان کرد: امر به معروف و نهی از منکر، که وظیفۀ همگانی است، باید با رعایت آداب و مراتب آن همراه باشد و هرگاه احتمال تأثیر آن نرود یا موجب ایجاد بحران و تنش اجتماعی گردد، وظیفه از افراد غیرمسئول برای سایر افراد اجتماع که نسبتی با آنها ندارند، ساقط است و این وظیفه، به عهده مسئولان خواهد بود. اما اگر همه مؤمنین و همه افراد جامعه، به گناهکاران، با استدلال و با تواضع و مهربانی تذکر زبانی بدهند، حتماً تأثیر خواهد داشت و چون در وضع فعلی، همه به این وظیفۀ اساسی عمل نمی‌کنند، امر به معروف و نهی از منکر چند جوان نسبت به افراد کوچه و خیابان تأثیر ندارد و از آنجا که بحران‌آفرین و تنش‌زا است و مورد سوءاستفادۀ بدخواهان و بیگانگان واقع می‌شود، به صلاح نیست.
وی در ادامه تاکید کرد: افراد مؤمن و متّقی، در وضعیت فعلی وظیفه دارند در خانواده، دوستان و اطرافیان، آمر به معروف و ناهی از منکر بوده، مراقب کردار و گفتار همدیگر باشند، اهل ایمان باید مانع بروز هرگونه گناه و معصیت، در بین افراد خانواده، دوستان و آشنایان شوند، یعنی علاوه بر اصلاح وضعیت حجاب و عفاف اطرافیان، با نظارت ملی، مانع حق‌الناس مالی و آبرویی دیگران باشند و به خصوص اجازه ندهند مجالس و جلسات دوستانه و فامیلی، به غیبت، تهمت یا شایعه آلوده گردد. گاهی مشاهده می‌شود افراد در جلسه‌ای نشسته‌اند و به راحتی شاهد غیبت، تهمت و شایعه هستند و در این خصوص هیچ عکس‌العملی از خود نشان نمی‌دهند، این سکوت و بی‌تفاوتی با نظارت ملی سازگاری ندارد و اگر همدیگر را دوست دارند، باید با تذکرِ زبانی، همراه با مهربانی و از سر خیرخواهی، مواظب گفتار و کردار هم باشند، اگر نظارت ملی به این صورت در بین مؤمنین نهادینه شود، کسی جرئت اهانت یا تهمت یا شایعه‌سازی ندارد و جامعه با حاکمیت صفا، صمیمیت و صداقت در آن، سالم و اسلامی می‌شود.
خودداری انسان از گناه، برای سلامت جامعه کافی نیست
آیت‌الله مظاهری در ادامه عنوان کرد: خودداری انسان از گناه، برای سلامت جامعه کافی نیست و علاوه بر آن، باید در برابر دیگران هم احساس مسئولیت کند و برای آنها آمر به معروف و ناهی از منکر باشد تا در ثواب عمل آنان شریک گردد. پیامبر اکرم«صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم» فرمودند: «مَنْ سَنَّ سُنَّةً حَسَنَةً کَانَ لَهُ أَجْرُهَا وَ أَجْرُ مَنْ عَمِلَ بِهَا إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ مَنْ سَنَّ سُنَّةً سَیِّئَةً کَانَ عَلَیْهِ وِزْرُهَا وَ وِزْرُ مَنْ عَمِلَ بِهَا إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَة»، بر این اساس، اگر آدمی دیگران را به انجام واجبات و اعمال نیک نظیر نماز جماعت و خدمت به خلق خدا تشویق کند، از ثواب عمل پسندیدۀ آنان بهره‌مند می‌شود و اگر کسی باعث گناه دیگران شود یا با وجود توانایی، مانع معصیت افراد جامعه نشود، در گناه آنان به همان اندازه شراکت دارد، تقید به ظواهر شرع و اجتناب از گناه و انجام واجبات، به صورت فردی کافی نیست و برای سلامت فرد و اجتماع نتیجه ندارد، بلکه انسان باید علاوه بر خودسازی به دیگرسازی بپردازد و نسبت به افراد اجتماع که براساس اشتراک ایمانی به آنها علاقه‌مند است، احساس مسئولیت داشته باشد و آنها را از گناه و معصیت بازدارد و به انجام واجبات و فرایض دینی و اعمال حسنه تشویق نماید.
گناه، برنده‌تر از کارد و کشنده‌تر از زهر
رئیس حوزه علمیه اصفهان گفت: اجتناب انسان از گناه و بی‌تفاوتی او نسبت به گناه دیگران، نظیر آن است که خود از خوردن یک غذای زهرآلود و سمی پرهیز کند، امّا دیگران را از خوردن آن منع نکند و به راحتی شاهد خوردن آن غذا توسط اشخاص دیگر و مسمومیت آنان شود و این، در حالی است که گناه و آثار شوم آن، از هرگونه سم و زهر مهلکی خطرناک‌تر و مضرتر است، زیرا غذای سمی جسم آنان را معیوب می‌کند یا آنها را می‌کشد، اما گناه، روح انسان را از بین می‌برد و دل او را می‌میراند و او را به سقوط و تباهی ابدی در دنیا و آخرت می‌کشاند، امام صادق «علیه السّلام» می‌فرمایند: «گناه، از کاردی که گوشت را پاره‌پاره می‌کند، برای گناهکار، برنده‌تر است، معلوم است که چنین کارد برنده‌ای، روح و دل انسان را قطعه‌قطعه می‌کند و از بین می‌برد.
وظیفۀ پدر و مادر در بازداری فرزندان از گناه
آیت‌الله مظاهری با اشاره به اینکه در این میان، پدران و مادران وظیفه سنگینی دارند و ممانعت آنها از گناه فرزند و تشویق او به انجام واجبات و اعمال نیکو، کمترین وظیفه آن‌هاست افزود: البته باید آداب امر به معروف و نهی از منکر را مراعات کنند و مثلاً اگر دختر آنها بر اثر رفت‌وآمد با دوست بد، در رعایت حجاب سستی می‌کند، وظیفه دارند با تلطف و مهربانی و ارائه استدلال و با فروتنی و از سر خیرخواهی و محبت، اشتباه بزرگ او را متذکر شوند و او را از مسیر انحرافی نجات دهند و به راه راست هدایت کنند. اگر پدر و مادر مشاهده کردند فرزند آنها دروغ می‌گوید، بدگویی دیگران را می‌کند و حرف‌های رکیک می‌زند، باید با مهربانی و تشویق فراوان، از همان کودکی او را به راستگویی، صداقت و امانت‌داری دعوت کنند و صفات حسنۀ اخلاقی را در وجود کودک خود نهادینه کنند.
روش موعظه از دیدگاه قرآن کریم
وی در ادامه گفت: قرآن کریم در سورۀ لقمان، روش موعظه و نصیحت و به خصوص روش تربیت صحیح و اسلامی فرزند را با بیان نحوۀ موعظۀ لقمان حکیم و روش نصیحت فرزند توسط او، به ما آموزش می‌دهد:
«وَ إِذْ قالَ لُقْمانُ لاِبْنِهِ وَ هُوَ یَعِظُهُ یا بُنَیَّ لا تُشْرِکْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْکَ لَظُلْمٌ عَظیمٌ»، براساس این آیۀ شریفه، وقتی لقمان می‌خواهد فرزند خود را از شرک ورزیدن به حق تعالی نهی کند، ابتدا با جملۀ محبت‌آمیز «یا بنیَّ» نسبت به او ملاطفت می‌کند و با مهربانی او را مورد خطاب قرار می‌دهد، سپس موعظۀ خود را بیان می‌کند و بلافاصله، استدلال آن موعظه را ارائه می‌نماید. بدین ترتیب می‌گوید: ای پسر عزیزم، به خدا شرک نورز، زیرا شرک، ظلم بزرگی است.
بنابراین امر به معروف و نهی از منکر، به خصوص از سوی پدر و مادر، باید با مهربانی، فروتنی، احترام و با اقامۀ دلیل باشد و پدر و مادر هنگام موعظه فرزند، بر اعصاب خود مسلط باشند و با آرامش و بدون هیچ‌گونه تندی و عصبانیت، فرزند خود را نصیحت کنند، زیرا تندی، فریاد و عصبانیت در توصیه و موعظه، نه تنها تأثیر ندارد، بلکه اثر سوء و نتیجه منفی به همراه خواهد داشت، همچنین توصیه و نصیحت تحمیلی و اجباری، هیچ‌گاه نتیجه ندارد، موعظه باید با دلیل و برهان همراه باشد که شخص مقابل، به علت زشتی کار خود پی ببرد تا از انجام آن خودداری کند و توصیه اجباری و تحمیلی، اگر چه ممکن است به صورت موقتی با عمل همراه باشد، اما بذر لجاجت و لجبازی را در نهاد آن شخص، می‌کارد و به محض رفع اجبار، به همان حالت اول و حتی بدتر از آن برمی‌گردد.
ذکر یک مثال برای موعظۀ حسنه
این مسئول خاطرنشان کرد: گناهان چشم، زبان و گوش بسیار مهم هستند و در سقوط و انحراف انسان تأثیر به سزا دارند، از این رو امر به معروف و نهی از منکر راجع به این گناهان، وظیفه اساسی همگان به ویژه پدر و مادر نسبت به فرزند و دوستان نسبت به یکدیگر است، اما اگر پدر و مادر با تندی و عصبانیت به فرزند خود بگویند: نگاه آلوده نداشته باش، سخنان رکیک بر زبان جاری نکن و به موسیقی مطرب و تحریک‌آمیز گوش نده، موعظه آنها اثربخش نیست؛ بلکه آنها باید با مهربانی، در فضایی سرشار از محبت و دوستی و با جملات و کلمات محبت‌آمیز به فرزند خود بگویند: فرزند عزیزم، نگاه آلوده، نگاه شهوت‌انگیز و حتی نگاه بیهوده، برای آینده تو و برای سعادت تو مضر است و به نفع تو است که از چنین نگاه‌هایی پرهیز کنی. بعد به او بگویند: پیامبر اکرم«صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم» می‌فرمایند: «إِیَّاکُمْ وَ فُضُولَ النَّظَرِ فَإِنَّهُ یَبْذُرُ الْهَوَى» فرزند عزیزم بنا بر فرمایش پیامبر گرامی، نگاه اضافی و بیهوده، بذر هوی و هوس را در دل تو می‌کارد و هوی و هوس، عامل سقوط و انحراف تو و مانع پیشرفت معنوی و حتی مانع موفقیت در امور دنیایی توست و به این دلیل برای توصیۀ خود، به اقامۀ دلیل و بیان استدلال متوسل شوند.
نکوهش اتلاف وقت با اعمال لغو و بیهوده
رئیس حوزه علمیه اصفهان گفت: در اینجا جا دارد به یادآوری یک تذکر اخلاقی بپردازیم. متأسفانه در جامعۀ فعلی اعمال لغو و بیهوده و بدون نتیجه فراوان یافت می‌شود. اگر انسان مرتکب گناه چشم، گوش و زبان شود که دچار خسران عظیم می‌شود، اما بحث ما در اعمال لغو و بیهوده است که نتیجۀ دنیوی یا اخروی خاصی ندارد، در کلام اهل‌بیت «سلام‌الله‌علیهم»از «فضول العین»و «فضول الکلام» مذمت شده و به ترک آن امر شده است. همچنین خداوند متعال در سورۀ مؤمنون می‌فرماید:
«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ، قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ ، الَّذینَ هُمْ فی صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ ، وَ الَّذینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ»
این آیات، پس از آنکه افراد مؤمن را رستگار و سعادتمند می‌شمارد، برخی از صفات آنها را بیان می‌دارد و می‌فرماید: مؤمنین کسانی هستند که مقید به نمازند و نماز را دوست دارند و نماز خود را در اول وقت، با جماعت و باادب حضور می‌خوانند و از نماز شب هم غافل نیستند، سپس می‌فرماید: مؤمنین کسانی هستند که از اعمال لغو و بیهوده اعراض دارند و دوری می‌جویند.
تخیلات و توهمات، ناشی از نگاه بیهوده
آیت‌الله مظاهری با اشاره به اینکه نگاه اضافی و صحبت اضافی و بیهوده، لغو است ادامه داد: اگر انسان در خیابان در حال راه رفتن و طی مسیر است، باید سربه‌زیر باشد، زیرا نگاه بیهوده او به اطراف، مصداق لغو است و همین نگاه‌های بی‌هدف و بیهوده است که هوی و هوس و تخیلات و توهمات شیطانی را در دل انسان بارور می‌کند و ارتکاب گناه و معصیت را در پی دارد.
مذمت اتلاف وقت با دیدن فیلم و سریال
وی بیان داشت: نعمت چشم، یکی از ارزشمندترین نعمت‌هاست و باید از آن به بهترین وجه استفاده کرد، اما متأسفانه بسیاری از مردم چندین ساعت از وقت گرانبهای خود را صرف دیدن فیلم و سریال بیهوده و بی‌نتیجه با چشم می‌کنند، عمر انسان باید صرف تلاش برای آبادانی دنیا و آخرت شود و چشم، وسیلۀ بسیار مناسبی برای مطالعه، تحقیق و فراگیری نکات آموزندۀ علمی، اخلاقی و معنوی است، جای تأسف دارد که برخی چند ساعت در مقابل تلویزیون می‌نشینند و در پاسخ به این سؤال که در ازای چند ساعت ارزشمند که صرف کردید و دو نعمت ارزشمند چشم و گوش خود را در این راستا به کار گرفتید، چه دستاورد علمی، اجتماعی، اخلاقی یا سیاسی دارید، هیچ پاسخی برای ارائه ندارند.
بازپرسی در قیامت
آیت‌الله مظاهری ادامه داد: آن کسانی که در دنیا پاسخی برای این سئوال ندارند، در قیامت و در اولین بازپرسی، متوقف خواهند شد، پیامبر اکرم«صلّی‌الله علیه و آله و سلم» فرمودند: بنده، در قیامت، پیش از آنکه قدم از قدم بردارد، در یک بازپرسی، باید به چهار پرسش اساسی پاسخ دهد:
«إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ لَا یَزُولُ الْعَبْدُ قَدَماً عَنْ قَدَمٍ حَتَّى یُسْأَلَ عَنْ أَرْبَعَةِ أَشْیَاءَ عَنْ عُمُرِهِ فِیمَا أَفْنَاهُ وَ عَنْ شَبَابِهِ فِیمَا أَبْلَاه وَ عَنْ مَالِهِ مِنْ أَیْنَ اکْتَسَبَهُ وَ فِیمَا ذَا أَنْفَقَهُ وَ عَنْ حُبِّنَا أَهْلَ الْبَیْت»
بر این اساس، بندگان، قبل از رسیدن به صف محشر و پیش از آغاز محاسبه حساب، باید پاسخ دهند که عمر خود را چگونه گذراندند؟ جوانی خود را در چه راهی صرف کردند؟ مال خود را چگونه به دست آورده، در چه مسیری صرف کردند؟ و محبت آنها به اهل‌بیت «سلام‌الله علیهم» چه میزان است؟، اگر کسی نتواند در آن بازپرسی به این سؤالات پاسخ دهد، متوقف می‌شود و عبور او و رسیدن به منازل دیگر قیامت، مشکل است.
افسوس سال‌خوردگان به خاطر از دست دادن نعمت جوانی
وی با تاکید بر اینکه نعمت عمر و نعمت جوانی بسیار ارزشمند است و باید از آن به خوبی استفاده شود خاطرنشان کرد: اینکه برخی می‌گویند عمر طلا است، ارزش عمر را تنزل می‌دهند، زیرا اگر از عمر به خوبی استفاده شود، حتی یک ساعت آن، می‌تواند انسان را به بهشت و به سعادت و کمال ابدی برساند و عاقبت او را به خیر کند، ارزش و بهای بی‌نظیر نعمت جوانی را افراد سالخورده که از آن بهره‌مند نیستند، بهتر می‌فهمند، حتی دانشمندان، علما و مراجع تقلید که در جوانی بسیار در تحصیل علم کوشیده‌اند و از لحظات عمر خود بهره جسته‌اند، هنگام پیری و ناتوانی که دیگر توان و نشاط لازم را ندارند، افسوس دوران جوانی را می‌خورند و آرزوی برخورداری از نیروی جوانی را دارند.
ضرورت بهره‌مندی جوانان ایرانی از نعمت عمر و جوانی
آیت‌الله مظاهری افزود: جوانان ایرانی باید بیش از این فعالیت داشته باشند و در عرصه‌های علمی، فرهنگی، تولیدی و خدماتی، نهایت استفاده را از گوهر گرانسنگ وقت و فرصت ببرند،
متأسفانه آمار بهره‌مندی جوانان ایرانی از وقت و میزان مطالعه یا میانگین فعالیت در کشور ما در مقایسه با سایر کشورها، وضعیت نامطلوب و تأسف‌باری دارد و عیب بزرگی برای جوانان ایرانی محسوب می‌شود، تأسف بیشتر و خسارت عظیم‌تر، هنگامی است که علاوه بر اتلاف وقت و از دست دادن فرصت‌ها، عمر گرانبهای انسان صرف گناه و معصیت شود، امروزه بسیاری از جلسات، میهمانی‌ها و جشن‌های عقد و عروسی، افزون بر فرصت سوزی، با گناهانی نظیر غیبت، تهمت و شایعه‌پراکنی طی می‌شود، به جای آنکه افراد حاضر در جشن عروسی یا میهمانی، چند ساعت از آموخته‌های علمی و معنوی همدیگر بهره ببرند و جلسات خود را به محیط فراگیری علم و دین مبدل سازند و به تهذیب نفس و خودسازی اخلاقی یکدیگر کمک کنند، چند ساعت غیبت می‌کنند، تهمت می‌زنند و نسبت ناروا و ناپسند به دیگران می‌دهند و متأسفانه تصور می‌کنند اتفاق خاصی نیفتاده و به آنها خوش گذشته است، درحالی‌که قرآن کریم این گناهان را بسیار بزرگ می‌شمرد و مسلمین را از ارتکاب این‌گونه اعمال ناپسند بر حذر می‌دارد: «وَ تَحْسَبُونَهُ هَیِّناً وَ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ عَظیمٌ»
انتهای پیام/2301/ن
