به گزارش خبرگزاری فارس از گرگان، تنوع محصولات در استان گلستان تا جایی رسیده است که اکنون در برخی از نقاط آن (بخشهای کوهستانی علیآبادکتول) زعفران نیز کشت می‌شود.
در سال‌های گذشته این منطقه را «سرزمین طلای سفید» می‌نامیدند. هر چند امروزه سطح زیر کشت پنبه بسیار ناچیز است ولی تنوع محصولات در این سرزمین حاکی از حاصلخیزی خاک و داشتن ظرفیت بالا برای تولید و سرمایهگذاریهای بیشتر در عرصه کشاورزی است.
اما با وجود چنین منابع حاصلخیز در عمل کشاورزی در استان پیشرفت چشمگیری نداشته است. نارضایتی کشاورزان از میزان درآمد، تبدیل کاربری زمینهای کشاورزی به مسکونی، مهاجرت به شهرها و اجاره دادن زمینهای کشاورزی، افزایش سهم کاری و نصفه کاری در روستاها و ... از دلایل کم رونق بودن کشاورزی در این استان سر سبز است.
گره کار کجاست؟ چرا با وجود چنین منابعی، کشاورزی رونق ندارد؟
دلایل بسیاری در عدم توسعه کشاورزی یا به عبارتی بحران در کشاورزی در استان متصور است که برخی از آنها ملی و برخی استانی و منطقهای است که به بررسی اجمالی تعدادی از آنها میپردازیم:
الف) وابستگی روز افزون به کشورهای خارجی در تامین مواد غذایی
در سال 1391 بیش از 50 درصد نیازهای غذایی از خارج از کشور وارد شد. این بدان معناست که کشور ما یک کشور وارد کننده محصولات کشاورزی محسوب می‌شود.
با وجود این حجم بالا در واردات محصولات، ذائقه خوراکی مردم نیز تغییر میکند و در برخی محصولات نظیر چای اصلا محصول داخلی به منظور خرید و فروش کشت نمیشود، بلکه دولت فقط برای سرپا نگه داشتن این صنعت از محل یارانهها، چایکاران را حمایت میکند. در سایر موارد هم واردات بیموقع محصولاتی نظیر شکر و برنج باعث ضرر و زیان جبران ناپذیر کشاورزان می‌شود.
ب) قیمت تضمینی محصولات در هالهای از ابهام
در کشور ما قیمت تضمینی محصولات مشخص نیست و این دلالان و بازار هستند که نرخ را تعیین میکند. بنابراین کشاورزان - به جز در موارد خاص که مبلغ خرید تضمینی از سوی دولت اعلام می‌شود- کشت سایر محصولات را نوعی قمار میدانند که اگر بازار یاری کند، یک شبه ره 100 ساله را میپیمایند و در غیر این صورت، باید زمین را با محصول شخم کنند!
هر چند در مورد خرید تضمینی محصولات نیز شبهات زیادی وجود دارد که نمونهاش اعلام دو نرخ در مورد گندم در سال جاری بود که در نوع خود بینظیر بود!
پ) کاهش رقابتپذیری محصولات
با افزایش قیمت بذر، کود و سم و سایر هزینههای جاری قیمت محصولات کشاورزی نیز در کشور افزایش مییابد که این عامل باعث از دست دادن بازارهای جهانی می‌شود، چرا که قیمت تمام شده محصولات کشاورزی در اکثر کشورهای دنیا حتی همسایگان همتراز ما (پاکستان، ترکیه و ترکمنستان) پائینتر از قیمت تمام شده محصولات کشاورزی ما است و این گونه است که صادرات محصولات کشاورزی ما با چالش جهانی روبرو می‌شود.
ت) بحران مدیریت در منابع آبی کشور
با وجود احداث سدهای فراوان بر روی بسیاری از رودخانههای کشور، مشکل آب در کشور همچنان به عنوان یک معضل اساسی هم در بخش مصارف خانگی و هم در بخش کشاورزی و صنعت محسوب می‌شود. بیلان منفی استحصال آب با وجود تجدیدناپذیر بودن این مایه حیات زنگ خطر را در کشور به صدا در آورده است، تا جایی که کلانتری وزیر اسبق کشاورزی هشدار داده که تا 30 سال دیگر، بخشهای وسیعی از کشور غیر قابل سکونت خواهد شد. این به مفهوم از بین رفتن تدریجی کشاورزی در بسیاری از نقاط کشور است.
استان گلستان هم از این قواعد کلی که بر کشاورزی کشور حاکم است، مستثنی نیست و بیشک تبعات منفی بحران مدیریت در کشاورزی در استان ما نیز نمایان است. اما علاوه بر مشکلات ذکر شده، نبود شاخص معین در حمایت از کشاورزی و صنعت کشاورزان این استان را با چالش اساسی مواجه کرده است و کار به جایی رسیده است که نه صنعت در این استان شکوفا می‌شود و نه کشاورزی!
علاوه بر این قطع بیرویه درختان در سال‌های اخیر منجر به بروز سیلابهای فصلی در استان می‌شود که باعث از بین رفتن محصولات کشاورزی زراعی و باغات استان می‌شود و یکی از دلایل عمده افت توسعه کشاورزی در استان محسوب می‌شود.
نبود یا کمبود صنایع تبدیلی از دیگر معضلات کشاورزان منطقه است که کشاورزان بالاجبار باید محصولات خود را با هزینه شخصی به سایر استانهای کشور صادر کنند.
افزایش بیرویه ساخت و ساز در استانهای شمالی به دلیل گردشگرپذیر و توریستی بودن شمال کشور باعث شده قیمت زمین در این استانها افزایش یابد. بنابراین تغییر کاربری زمینهای کشاورزی به مسکونی از دیگر آفتها و معضلات کشاورزی در این استان محسوب می‌شود.
از دیگر معضلات کشاورزی در استان اجاره دادن زمینهای کشاورزی یا نصفه کاری و سهم کاری است که به نوعی سنتی‌ترین مدل کشاورزی محسوب می‌شود. هر قدر تعداد افرادی که از یک زمین کشاورزی ارتزاق میکنند بیشتر باشد، نشانگر رشد منفی شاخص توسعه صنعت کشاورزی در آن ناحیه است.
البته موارد ریز و درشت دیگری در مورد کشاورزی استان وجود دارد نظیر کمبود سوخت، کمبود سیلو، مشکل برقدار کردن موتورهای چاه، فرسوده بودن تجهیزات و ادوات کشاورزی و ... که پرداختن به آنها از حوصله خوانندگان خارج است.
چاره کار چیست؟
آنچه مسلم است این است که کشاورزی یکی از اولویتهای ایدئولوژیک ما در اوایل انقلاب بود و همواره شعارها و تلاشها در خصوص خودکفایی در محصولات کشاورزی بوده و هست. اما با وجود قابلیتها و استعدادهای اقلیمی در عمل کشاورزی در کشور حال و روز خوشی ندارد.
هر چند در سال‌های اخیر اقدامات مختلفی نظیر راه‌‌اندازی بورس محصولات کشاورزی صورت گرفت ولی این واقعیت که کشاورزی ما با کشاورزی دنیا فاصله زیادی دارد، یک واقعیت تلخ است.
انتخاب محصول سال
پیشنهاد می‌شود وزارت کشاورزی در ابتدای سال یک محصول را به عنوان محصول سال انتخاب کند و تمامی زیرساختهای لازم را در مورد توسعه آن محصول به خصوص – مثلا گندم- به صورت نرمافزاری و سختافزاری فراهم کند و با کمترین هزینه در اختیار کشاورزان قرار دهد. از برگزاری کلاسهای تئوری و عملی رایگان گرفته تا اصلاح نژاد بذر و اختصاص یارانه با کشتکاران آن محصول و سرکشی و اختصاص وام کم بهره یا بدون بهره. بیشک پیگیری این رویه و ساختار در انتخاب محصول سال در ابتدای سال، در سال‌های بعد زمینههای خودکفایی آن محصول و صادرات به بازارهای جهانی را فراهم خواهد کرد.
کشاورزی مدرن جایگزین کشاورزی سنتی
شاید به جرات بتوان گفتن هدر رفت منابع غذایی، آبی و انسانی در کشاورزی سنتی ما برابر با تامین غذای چند کشور اروپایی باشد. یکپارچه کردن زمینهای کشاورزی و استفاده از روشهای کشت منظم و مدرن و به کارگیری تجهیزات به روز در افزایش نرخ بهرهوری زمینهای کشاورزی تاثیر مستقیم دارد که این امر محقق نخواهد نشد مگر با تغییر نگاه مسئولان و مدیران عاملان بانکها در اختصاص وام و تخصیص بودجه.
در خاتمه امیدواریم با تغییر رویکرد مسئولان در مواجهه با کشاورزی استان و همکاری کشاورزان در استفاده از شیوههای نوین کشاورزی شاهد توسعه کشاورزی در استان باشیم و این استان به عنوان یک قطب کشاورزی نه تنها در کشور بلکه در سطوح بالاتر معرفی شود.
-------------------------------
گزارش: وحید حاج سعیدی
-------------------------------
انتهای پیام/2307/ب40/چ3000
