به گزارش خبرگزاری فارس از قم، هر شهری که مفهوم مذهبی بودن را یدک می‌کشد محتاج هسته‌ای مرکزی است؛ چیزی که بتوان گرد آن جمع شد، از آن هویت گرفت و نمادی ساخت از استواری و قدمتش و یا قدرتش و چه بسیار بوده‌اند تمدن‌هایی که پیرامون معبدی یا صومعه‌ای کهن، یا حتی درختی مقدس شکل گرفته‌اند و سال‌ها بعد نامشان نیز الهام از آن گرفته است.
پیروان ادیان آسمانی این قاعده و روش را بنا بر زندگی رسولان یا قدیسان گسترش داده، شهرهای مقدس خود را در اماکنی بنا کرده‌اند که روزگاری محل جلوس یا دفن آن‌ها بوده و آرامگاه‌های موجود همچون نگینی در پهنه‌ای به وسعت تاریخ، نوع جدیدی از تمدن یعنی شهرهای مذهبی را شکل داده‌اند.
شهر قم از اوایل تاریخ اسلام همواره مورد توجه مسلمانان، خاصه شیعیان بوده چه اینکه روایات بسیاری به ویژه از حضرت صادق(ع) در وصف منزلت آن آمده و قم را در روزگاران آینده مأمن و مأوای پیروان مکتب اهل بیت(ع) معرفی کرده است. آنچه بعدها این پیش درآمد را به واقعیت مبدل ساخت، خاک‌سپاری یکی از دختران هفتمین امام شیعیان در این شهر بود. حضرت معصومه(س) قم را از دیاری گمنام به شهری پرآوازه تبدیل کرد و درستی سخن جد بزرگوارش را آشکار ساخت که قم حرم ما اهل بیت است.
شهری که مذهبی است و آرامگاه یکی از خاندان وحی در آن هست مورد توجه زائران قرار می‌گیرد؛ چه بزرگ باشد یا کوچک، حلقه گرداگردش مملو از مشتاقان و مجاوران خواهد شد. گروهی که کمبود یا نبود امکانات را نمی‌بینند و آنچه در چشمانشان موج می‌زند تنها درخشش گنبد و ضریح آن معشوق است اما این حس عاشقانه چیزی از مسئولیت مسئولان نمی‌کاهد پس اگر مدیریت چنین شهری را افتخار خود می‌دانند، رسیدگی به امور زائران را نه یک تکلیف، بلکه یک فریضه برای خود قلمداد کرده تمام همت و تلاششان را برای کسب بهترین نتیجه به کار می‌گیرند.
آنچه امروز از وضعیت زائران کریمه اهل بیت(ع) دیده می‌شود زیبنده نام و آوازه قم نیست؛ این امر در خصوص زائران غیر ایرانی بیشتر نمود می‌یابد چه اینکه مسافران داخلی شاید خویشاوندی در قم داشته باشند، یا چادری پر پا می‌کنند یا اینکه فرصتی چند ساعته برای زیارت اختصاص می‌دهند و سپس با قم خداحافظی می‌کنند اما زائرانی که از کشوری دیگر می‌آیند به یقین نمی‌خواهند فقط چند ساعت بمانند، آمده‌اند چند روزی میهمان باشند و در این مدت چادرهای مسافرتی هم نمی‌تواند پاسخگوی نیازشان باشد.
واقعیت این است که قم همواره در لسان مسئولان و نمایندگان عالی رتبه کشوری همواره جهان‌شهری بوده است نماد آرمان شهر اسلامی، ولی آنچه از این جهان‌شمولی نصیب آن شده تنها نامی بوده و بس؛ هرچند در چند سال اخیر به حق اقدامات خوبی در آن صورت گرفته اما هنوز با آنچه بیان می‌شود فاصله‌ها دارد زیرا تفاوت است بین جهان‌شهری که قرار است مرکزیت دنیای تشیع را بر عهده داشته باشد با آنچه امروز در قم دیده می‌شود، شهری که حتی به تمام زائرانی که تعداد آن‌ها در طول سال به بیش از 20 میلیون نفر نیز می‌رسد نمی‌تواند خدماتی مناسب ارائه کند.
چاره‌جویی از جنس معاونت‌افزایی
پاسخ به نیازهای روزافزون زائران در شهرهای مذهبی که با افزایش تعدادشان به صورت تصاعدی در حال زیادتر شدن است دولت را بر آن داشت معاونتی جدید برای نمایندگان خود در سه استان خراسان رضوی، قم و فارس تعیین کند که امور مربوط به زائران را سامان‌دهی کرده، از بروز معضلات جدید جلوگیری کنند و در نهایت، گردشگری مذهبی را رونق بخشند.
«معاونت هماهنگی امور زائرین استانداری» تشکیلات جدیدی است که در استانداری قم با اهدافی چون تعمیق ارزش‌ها، باورها، فرهنگ مبتنی بر هویت اسلامی و احیای سنت اهل بیت(ع) در کنار استفاده بهینه از ظرفیت اماکن مذهبی و زیارتی فعالیت خود را آغاز کرده است.
مسئول این معاونت نیز کسی نیست جز محسن محرری، معاون سابق توسعه مدیریت و منابع انسانی که به تشخیص استاندار جدید، امور زائران را بهتر می‌تواند مدیریت کند.
با محرری که به گفت‌وگو نشستیم با اشاره به برنامه دولت برای تاسیس معاونت هماهنگی امور زائرین در سه استان مذهبی کشور یعنی قم، خراسان رضوی و فارس می‌گوید: «استان قم نخستین معاونت در این زمینه را در سطح کشور تاسیس کرده است». و لابد این یعنی اینکه قمی‌ها می‌خواهند از این فرصت استفاده کنند و نخستین گروهی باشند که میزبانی از زائران را نظام‌مند می‌کنند.
فراتر از شعارها
در میان مردم معمولاً «شعار» یا «شعاری حرف زدن» واژه‌ای آشناست؛ برخی گمان می‌کنند همه مسئولان شعاری حرف می‌زنند و بعضی دیگر هم فکرشان این است که شعارها تا به عمل برسند آب می‌روند، یعنی آنچه در ابتدا وعده داده شده بود تفاوت‌هایی دارد با آنچه انجام می‌شود. هرچه هست این باور در میان مردم به وجود آمده و نمی‌توان با شعارهای جدید برطرفش کرد اما با کم کردن توقعات تا حدودی می‌توان عمل را به شعار نزدیک ساخت؛ این چیزی است که احمد نوربخش، جامعه‌شناس و پژوهشگر علوم اجتماعی به آن اشاره می‌کند.
نوربخش معتقد است نباید شعارها - در هر زمینه‌ای که داده می‌شوند - سطح توقعات مردمی را چنان بالا ببرند که حتی با بودجه‌های میلیاردی هم نتوان بخشی از آن را محقق ساخت چون زیرساخت‌های موجود در یک شهر برای توسعه، اهمیتی به مراتب بیشتر از تزریق پول دارند و بدون آن‌ها هرچه تلاش شود کمتر نتیجه‌ای حاصل می‌گردد.
این پژوهشگر با اشاره به تحقیقاتی که چند سال قبل در خصوص گردشگری مذهبی انجام داده است می‌گوید: «زائرانی که از نقاط مختلف و با فرهنگ‌های گوناگون وارد شهرهایی چون قم یا مشهد می‌شوند انتظار دارند امکاناتی به مراتب بیشتر از آنچه در شهر خودشان در اختیار دارند به آن‌ها ارائه شود زیرا عقیده دارند قطب‌های مذهبی باید توان پذیرایی از میهمانان را داشته، سطح بالاتری از امکانات برای پذیرایی از زائران فراهم کنند، هرچه باشد اینجا خانه‌ای است متعلق به همه مردم».
آنچه در تأسیس معاونت هماهنگی امور زائرین استانداری قم مشاهده می‌شود توجه به همین مسئله است. یعنی شعارها را به کناری گذاشته، واقعیت موجود را ملاک برنامه‌ریزی‌های آینده قرار داده است. تصمیمی که اگر به درستی اجرا شود تحول‌آفرین خواهد بود و این تغییر و تحول لازم نیست آنی باشد؛ مسیر اگر درست انتخاب شود و حرکت آهسته و پیوسته باشد نویدبخش فردایی بهتر خواهد بود.
محرری در این خصوص عقیده دارد شناسایی دقیق نیازها و مشکلات زائران در کنار برنامه‌ریزی و تدوین ساز و کارهای لازم به منظور سامان‌دهی امور، محور نخست فعالیت‌های این معاونت محسوب می‌شود و این مهم در سایه حمایت از شهرداری‌ها و بخش‌های غیر دولتی محقق خواهد شد.
وقتی در خصوص اولویت‌های معاونت جدید از او سئوال می‌کنیم می‌گوید: «بخش‌های خدماتی و زیرساختی در این قسمت دارای اهمیت فراوانی هستند و محور بعدی هم مربوط به اقدامات فرهنگی در قطب‌های زیارتی و گردشگری مذهبی خواهد بود».
وی همچنین فراهم کردن زمینه زیارت مطلوب و اجرای پروژه‌های زیربنایی مورد نیاز را از دیگر اهداف در نظر گرفته شده می‌داند و می‌افزاید: «قم نخستین استانی بود که توانست ساختارهای موجود در این بخش را به وجود آورده و معاونت هماهنگی امور زائرین را تشکیل دهد به همین دلیل این معاونت با توجه به امکانات موجود در قم فعالیت‌های خود را سامان‌دهی خواهد کرد و وظایف در نظر گرفته شده را در دستور کار قرار می‌دهد».
باید به قم برسند!
در طول سال بیش از 20 میلیون نفر به عنوان گردشگر مذهبی وارد استان قم می‌شوند که از این میان حدود یک میلیون نفر از آن‌ها را زائران خارجی تشکیل می‌دهند که بیشتر آن‌ها اعراب عراقی و ساکنان کشورهای حاشیه خلیج فارس هستند.
«عبدالرحمن» یکی از زائرانی است که از عراق به ایران آمده و قصد دارد چند روزی را هم در قم اقامت داشته باشد. وقتی از او در ارتباط با مقایسه امکانات موجود در قم و دیگر شهرهای ایران می‌پرسم با حرارت خاصی می‌گوید: «مشهد احسن من جهة امکانیات» و اینکه «اهنا فی قم ماکو مکان للإقامة اهوای عدنا مشکلة». و به زبانی که به سختی می‌توان تفاوتی بین عربی آبادانی و فارسی میان آن قائل شد ادامه می‌دهد: «چاره‌ای نیست، باید می‌آمدیم، قم شهر مقدسی است، باید بهش برسند تا بهتر شود».
در این خصوص حرف‌های یکی از خبرنگاران قم شنیدنی است. سید علی طباطبایی از آن دسته افرادی است که حرفه‌اش را برای سرک کشیدن به مشکلات ریز و درشت شهرش دوست دارد. او می‌گوید سال‌هاست که روابط میان ایران و عراق عادی شده و زائرانی از هر دو کشور به شهرهای مذهبی یکدیگر مسافرت می‌کنند اما نوع حضور ایرانیان در عراق و عراقیانی که وارد قم شده‌اند متفاوت است، چون اولاً سازمان حج و زیارت ایران وظیفه سازمان‌دهی زائران را در عراق بر عهده دارد و نمی‌گذارد کوچک‌ترین اسباب ناراحتی برای آن‌ها به وجود آید اما عرب‌هایی که از این کشور همسایه وارد ایران می‌شوند بیشتر به صورت خودجوش اقدام به این کار کرده‌اند و در اینجاست که نقش نهادهای داخلی برای سامان‌دهی آن‌ها بیشتر نمود پیدا می‌کند یعنی اگر مسئولان عراقی به فکر آن‌ها نیستند چرا ما زمینه جذب بیشتر و با کیفیت‌تر زائران خارجی را فراهم نکنیم؟
نظر معاون جدید هماهنگی امور زائرین استانداری قم را در این خصوص جویا می‌شویم. وی با بیان اینکه سامان‌دهی امور زائران غیر ایرانی از دیگر وظایف این معاونت خواهد بود، گفت: «هدایت امور خدماتی و فرهنگی زائران غیر ایرانی یکی از اهداف تشکیل معاونت هماهنگی امور زائرین استانداری بوده و سعی داریم این مسئله را هرچه سریع‌تر در قم احیا کنیم به همین دلیل فعال کردن دستگاه‌های ذی‌ربط، شناسایی، مستندسازی و آسیب‌شناسی خدمات به زائران در دستور کار این معاونت قرار دارد».
محرری با اشاره به همکاری معاونت هماهنگی امور زائرین استانداری قم با نهادهایی چون شهرداری می‌گوید: «آستانه مقدسه حضرت معصومه(س)، ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، تبلیغات اسلامی و میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، مسجد مقدس جمکران، فرمانداری و سایر دستگاه‌های مرتبط با خدمت‌رسانی به زائران نیز همکاری لازم را با این معاونت خواهند داشت».
مطالعه می‌کنیم، برنامه‌ریزی می‌کنیم، مدیر تعیین می‌کنیم
قاعده و اساس هر کاری اگر هم در گذشته بر مبنای مطالعه نبوده امروز دیگر حرفی برای گفتن ندارد. برنامه‌ریزی برای هماهنگی امور زائرین به ویژه غیر ایرانیان هم از آن دسته کارهایی است که اگر بی‌گدار به آب زده شود شاید زحمات گذشته را نیز خنثی کند.
«شناسایی مشکلات زائران غیر ایرانی جزو طرح‌های مطالعاتی معاونت هماهنگی امور زائرین استانداری قم است تا جنبه‌های مختلف مربوط به ورود، اقامت و مسائل فرهنگی آنان به تدریج حل شود» این چیزی است که محرری می‌گوید و امیدوار است هرچه سریع‌تر استارت این کار در قم زده شود. وی در ادامه می‌افزاید: «سه واحد مدیریت امور خدماتی، امور فرهنگی و زائران غیر ایرانی در این معاونت وجود دارد که به زودی مدیرانی برای آن‌ها تعیین خواهند شد».
شاید برای شهروندان قمی چندان مهم نباشد که معاونتی جدید در استانشان آن هم برای پیگیری امور مربوط به زائران در دستور کار دولت قرار گرفته اما به یقین مسافرانی که دوست و آشنایی یا خویشاوندانی در این شهر ندارند برایشان اهمیت دارد که اگر دیروز به قم آمده‌اند و کمبودی را دیده‌اند امروز دیگر آن مسئله وجود ندارد یا اینکه در حال حل شدن است.
=============
گزارش: صدرالدین فلاح
=============
انتهای پیام/78004/و/چ3000
