اعتراض جبهه ملی به مجلس خبرگان و قانون اساسی/ آشکار شدن مواضع ضداسلامی جبهه ملی

رخدادهای 3 مهر 1358

رهبر انقلاب امروز جمعی از ناشران اسلامی را به حضور پذیرفته و به آنان گفتند: کلیه نشریاتی که چاپ می شود باید اسلامی باشد . امام خمینی در این دیدار تاکید کردند : لازم است هیئتی تشکیل شده و به نشریات نظارت کند.

امروز جبهه ملی با انتشار جزوه ای 12صفحه ای با روند کار در مجلس خبرگان قانون اساسی مخالفت کرد. در حالی که اکثریت اعضای هیئت دولت را نهضت آزادی و جبهه ملی تشکیل می دهد این جبهه در جزوه انتقادی خود مدعی شده است «دولت به نظرات ما توجهی نمی کند»

در جلسه امروز مجلس بررسی نهایی قانون اساسی نیز آیت الله منتظری به انتقادهای جبهه ملی در مورد مجلس خبرگان پاسخ داد و گفت : ملت ایران نیاز به قیم ندارد.

دادگاه انقلاب اسلامی مرکز تشکیل جلسه داد و به اتهامات 4تن از رهبران و شکنجه گران ساواک رسیدگی کرد . احمد کمالی معروف به جلالی یکی از شکنجه گران معروفی است که محاکمه وی آغاز شده است.

امروز آیت الله اشراقی نماینده امام در مناطق نفت خیز اعلام کرد رهبر انقلاب اعتمادی به حسن نزیه رئیس هیئت مدیره شرکت ملی نفت ایران اعتمادی ندارند ، نزیه نیز با رد کلیه اتهامات مطرح شده درباره خود نماینده امام را به مناظره تلویزیونی دعوت کرد .

رهبر انقلاب امروز جمعی از ناشران اسلامی را به حضور پذیرفتند

اهم بیانات امام خمینی در این جمع عبارت  است از:

کلیه نشریات باید اسلامی باشد

1- خط‎مشی را اسلام معین کرده است، و ما تابع اسلام هستیم. و آن این است [که] کلیه نشریاتی که شما می‎خواهید اقدام کنید بر آن، باید اسلامی باشد و منزه از انحرافات.

2- و البته این تشخیص با یک هیأتی باید باشد. آقایان مثلاً هیأتی را تعیین کنند که در این امور وارد باشند؛ و کتابها وقتی که بناست نشر بشود، به نظر آن آقایان برسد.

گفتنی است بعد از سخنان امام یکی از حضار تشکیل هیئت به سرپرستی استاد محمد تقی جعفری  را مطرح کرد . آیت الله محمد تقی جعفری نیز با این استدلال که در بعضی از دانشگاه های تهران تدریس می کنند و فرصتی برای این کار ندارند از قبول سرپرستی این هیئت امتناع کردند . رهبر انقلاب در این راستا تاکید کردند : هیئتی با نظر ایشان [استاد جعفری] تشکیل شود ولی وقتی تعیین شد من هم بفهمم کیست .(1)

آشکار شدن مواضع ضد اسلامی جبهه ملی

جبهه ملی امروز در یک جزوه 12صفحه ای تحت عنوان نامه سرگشاده به ملت ایران از نحوه کار مجلس خبرگان و نیز آنچه آن را انحراف از اصول قانون گذاری و نیز تشکیل هیئت حاکمه جدید توسط قشر ممتاز مذهبی نامید انتقاد کرد .در بخشی از این جزوه آمده است : در مجلسی که به نام مجلس بررسی نهایی قانون اساسی تشکیل شده است اصول قانون اساسی جدید به نحوی تنظیم و تصویب می شود که با شرایط اجتماعی و اقتصادی جامعه و حقوق اساسی ملت در مرحله کنونی تاریخی تناسبی ندارد و نمی تواند به عنوان یک قانون اساسی مترقی مشکلات متعدد اجتماع امروز ملت ما را مورد نظر قرار دهد .

در حالی که اکثر اعضای دولت موقت از جبهه ملی و نهضت آزادی انتخاب شده اند در ادامه جزوه انتقادی جبهه ملی آمده است : متاسفانه دولت که روش آن بی اعتنایی به اظهار نظرها و پیشنهادات و ملاحظات شخصیت ها و گروه های سیاسی و اجتماعی و صاحب نظران می باشد به این پیشنهادات و هیچ یک از پیشنهادات و نظرات دیگر جبهه ملی توجه ننمود و انتخابات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی  را به دلخواه عناصر و محافل قشری و انحصارطلب مذهبی انجام داد و اعتراضات وارده بر انتخابات را نیز نادیده گرفت .(2)

پاسخ آیت الله منتظری به جبهه ملی

در جلسه امروز مجلس بررسی نهایی قانون اساسی آیت الله منتظری به انتقادهای جبهه ملی در مورد مجلس خبرگان پاسخ داد و گفت : ملت ایران نیاز به قیم ندارد .وی ادامه داد : با توجه به مطالب برخی مطبوعات و تذکراتی که در روزنامه ها نوشته می شود به نظر میرسد گروهی خیال می کنند که ملت ایران نیاز به قیم دارد ولی آنها اشتباه می کنند زیرا ملت ایران برای رسیدن به آزادی و جامعه اسلامی انقلاب کرد و این انقلابی بود مذهبی بنابراین وقتی قرار است برای جامعه قوانین مذهبی وضع شود باید متخصصان و کارشناسان اسلام اینکار را انجام دهند .

آیت الله منتظری ادامه داد : باید به اینگونه افراد گفت ملت نمایندگان خود را با هشیاری انتخاب کرده اند و احتیاجی به قیم ندارند ، ملاک انتخاب مردم عمامه نبوده بلکه آگاهی و شناسایی کامل به مسائل اسلامی بوده است . (3)

رسیدگی به اتهامات 4 شکنجه گر ساواک

دادگاه انقلاب اسلامی مرکز تشکیل جلسه داد و به اتهامات 4تن از رهبران و شکنجه گران ساواک رسیدگی کرد .نماینده دادسرای انقلاب در تشریح اتهامات احمد کمالی معروف به جلالی بازجو شکنجه گر کمیته به اصطلاح ضد خرابکاری گفت : بر اساس مدارک موجود در پرونده وی متهم به استفاده از کابل برای شکنجه کردن افراد است ، همچنین او زندانیان را آویزان میکرده و در چند مورد اقدام به سوزاندن نقاط مختلف بدن زندانیان نیز کرده است .

بر این اساس بهمن نادری پور [تهرانی] معدوم نیز در اعترافات خود احمد کمالی را به عنوان یکی از شکنجه گران ساواک نام برد و مدعی شد که وی در شکنجه بهمن روحی آهنگران و حسن سعادتی که منجر به قتل هر دو نفر گردیده است شرکت داشته است . پس از اظهارات نماینده دادسرای انقلاب چهار نفر که توسط کمالی شکنجه شده بودند شهادت دادند . (4)

نماینده رهبر انقلاب : امام به نزیه اعتماد ندارند 

حجت الاسلام اشراقی نماینده امام که برای بررسی مسائل مناطق نفت خیز به آن مناطق سفر کرده است گفت : آقای نخست وزیر مورد تائید امام بوده و هستند و آقای نزیه مورد تائید امام نیستند .  وی ادامه داد :در مناطق نفت خیز و پالایشگاه ها داد مردم و کارگران از دست نزیه بلند شده است و سیاست این فرد در مدیریت صنعت نفت موجب این ناراحتی ها شده است .

سخنگوی دولت هفته گذشته از دیدار بازرگان با امام خبر داده و مدعی شده بود که امام در این دیدار خطاب به نخست وزیر از اعتماد خود به وی و نزیه سخن گفته اند . نماینده امام در این مورد گفت : در تماسی که با دفتر امام گرفتم مشخص شد شخص نخست وزیر مورد تائید امام هستند ولی رهبر انقلاب نزیه را تائید نمی کنند . (5)در پی سخنان نماینده امام در مورد گلایه ها و اعتراضات کارکنان صنعت نفت نسبت به مدیریت نزیه وی ضمن رد همه اتهامات اشراقی را به مناظره تلویزیونی دعوت کرد . (6)

حمله مهاجمان مسلح به رادیو قصر شیرین

افراد مسلح حزب دموکرات به ایستگاه رادیویی قصر شیرین و پاسگاه مرکزی «باینگان» حمله کردند و پس از وارد کردن مقداری خسارت با مقاومت ژاندارمری و پاسداران مجبور به عقب نشینی شدند . گفتنی است در جریان این حمله یکی از دستگاه های تقویت کننده برق رادیو قصر شیرین به شدت آسیب دید که این امر باعث شد برنامه های رادیوی این شهر موقتا قطع شود .(7)خبر دیگر آنکه در حمله دموکراتها به پاسگاه مرزی شوشعی 18تن از آنان کشته و 22نفر دیگر زخمی شدند . (8)

پی نوشت:

1- صحیفه امام ، جلد 10، صفحه 115

2- اطلاعات ، 3شهریور 58، صفحه 2

3- اطلاعات ، 4شهریور 58، صفحه 2

4- اطلاعات ، 3شهریور 58، صفحه 3

5- اطلاعات ، 3مهر 1358، صفحه 16

6- اطلاعات ، 3مهر 1358، صفحه 16 ، زاویه متفاوت نگرش و کنش «دولت نهضت آزادی» (دولت موقت) با راه مورد قبول مردم یعنی خط امام از همان اولین هفته های پس از پیروزی انقلاب اسلامی قابل مشاهده بود. مهندس بازرگان ناگزیر به خواسته امام و مردم درباره تشکیل حکومت اسلامی تن داده بود، اما اعتقادی به آن نداشت. نه تنها خود بازرگان با پافشاری برافزودن قید «دموکراتیک» بر عنوان جمهوری اسلامی با واکنش قاطع امام روبه رو شد، بلکه دولتمردانی مثل حسن نزیه، عضو مرکزیت نهضت آزادی بر حذف قید «اسلامی» از نظام مورد درخواست مردم تأکید داشتند. نزیه در حالی که پست کلیدی ریاست شرکت ملی نفت را برعهده داشت، از طریق استمرار حضور در کانون وکلای دادگستری و محافل حقوق دانان لائیک مثل هدایت الله متین دفتری و عبدالکریم لاهیجی سردمداری مخالفت با اسلامیت نظام را در دست داشت. این رفتار حتی اعتراض کارگران شرکت نفت را برانگیخت، اما پاسخ رئیس دولت موقت به این اعتراض ها، حمایت از حسن نزیه بود:آفرین بر نزیه که توانسته است وظایف محوله را در خدمت به انقلاب و مردم به خوبی انجام دهد... من به امام عرض کردم، اگر آنچه درباره نزیه گفته اند راست باشد و خطایی متوجه او شناخته شود، اول من باید کنار بروم (رک روزنامه انقلاب اسلامی، 14 مهرماه 1358، ص 2، به نقل از: مجتبی سلطانی، خط سازش، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، پاییز 1367، ص .194)

مخالفت حسن نزیه با اسلامی بودن نظام پس از برگزاری رفراندوم جمهوری اسلامی شدت گرفت. او در «کنگره وکلای دادگستری» به صراحت، توان اسلام در اداره حکومت را انکار کرد.

وی ششم خرداد ماه سال 58در دومین جلسه کنگره وکلای دادگستری گفت : اگر ما فکر کنیم تمام مسائل سیاسی و اقتصادی و قضایی را می توانیم در قالب اسلامی بسازیم آیات عظام هم میدانند این امر در شرایط حاضر نه مقدور است نه ممکن و نه مفید .  وی در این سخنرانی مدعی شد اسلام را در یک کلمه می توان خلاصه کرد و آن اعلامیه جهانی حقوق بشر و از این رو تمامی احکامی که با این اعلامیه منافات داشته باشد باید تعطیل شوند ! ( رک کیهان ، 7خرداد 58، صفحه 3)

متعاقب انتشار این سخنان آیت الله شهید دکتر سیدمحمد حسینی بهشتی عضو برجسته شورای انقلاب هم در جمع طلاب و دانشجویان خواستار اعتراض عمومی به اظهارات نزیه شد. شهید بهشتی در این زمینه گفت: «بنده امروز در روزنامه کیهان در صفحه سوم یک سخنرانی دیدم مربوط به اجتماع کنگره وکلای دادگستری، در ستون دوم از صفحه سوم در آن اواسط ستون سخنرانی گفته است: «اگر ما فکر کنیم تمام مسائل سیاسی و اقتصادی و قضایی را می‌توانیم در قالب اسلامی بسازیم، آیات عظام هم می‌دانند این امر در شرایط حاضر نه مقدور است و نه ممکن و نه مفید.» من...این سؤال را می‌کنم که فرد یا گروهی که این دید را در رابطه با انقلاب ما و با اسلام دارد، آیا نسبت به انقلاب پیروزمند ما در این مقطع اخیر «خودی» است یا «بیگانه»؟ و حاضران سه بار با صدای بلند پاسخ دادند: «بیگانه، بیگانه، بیگانه»

شهید بهشتی ادامه داد این کارها بیشتر نشانه این است که یک گروه اقلیت روشنفکرمآب و روشنفکرنما می‌خواهد با این بازی‌ها با دستاوردهای انقلاب خونین اسلامی ما موضع‌گیری تازه داشته باشد؛ برای ما عواقب آن معلوم است... من فعلاً نمی‌خواهم بگویم این‌ها خائن‌اند یا نه، باید این‌ها محاکمه شوند تا معلوم شود با چه انگیزه‌ای می‌گویند اسلام نمی‌تواند راه حل باشد.»

آیت الله بهشتی خطاب به نزیه گفت: «شما خیال می‌کردید با یک کنگره چند صد نفری با نام دهان پرکن حقوقدان‌ها و وکلای دادگستری می‌توانید جامعه انقلابی ما را مرعوب کنید؟... مبادا کنگره‌های شما نسخه دوم کنگره‌های اندیشمندان شاهنشاهی باشد.»

پس از آیت‌الله بهشتی، چهره‌های دیگری نظیر دکتر مفتح نیز به رد سخنان نزیه پرداخته و خواستار محاکمه او شدند. نزیه چند روز پس از این واکنش‌ها بار دیگر به توجیه سخنان پیشین خود پرداخت و با تاکید بر اینکه «هیچ‌گاه جمهوری اسلامی را تخطئه نکرده است»، گفت: بعضی از کسانی که انتقاد کرده‌اند گفته‌اند ممکن بود [در جمله مورد انتقاد] بگویم نه مقدور است و نه ممکن ولی بهتر بود نمی‌گفتم و «مفید هم» نیست. باید این توضیح را بدهم که انتقادکننده محترم در اشتباه عجیبی است زیرا هدف من این بود که قوانین اسلامی که باید بعد از تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی وضع بشود با توجه به شمولش در جمیع جهات و مسائل قبلاً به عموم و با توجه به انعطاف‌پذیری قابل توجه که داشته و دارد همه‌جانبه مطالعه بشود یا یک مطالعه تحقیقی از لحاظ حقوق اسلامی و حقوق اروپایی و سایر رژیم‌های قضایی، که ما بتوانیم در آینده مبانی اسلامی را تحکیم کنیم و بتوانیم به نحو مطلوب‌تری از آنچه که در احکام الهی و در قرآن پیش‌بینی شده است بهتر و بیشتر برخوردار شویم.»

درگیری‌های حسن نزیه با چهره‌های انقلابی آنچنان بالا گرفت که چند ماه بعد اندکی پیش از تسخیر سفارت و استعفای دولت موقت به جدایی او از دولت انجامید. آن هم در شرایطی که پرونده‌ای علیه او در دادگاه‌های انقلاب تشکیل شده بود که نه تنها مواضع سیاسی او را زیر سوال می‌برد که در سلامت اقتصادی او نیز تشکیک می‌کرد. در اوایل مهرماه 58 بود که روزنامه‌ها از اوج گرفتن اختلافات میان حسن نزیه رییس شرکت نفت ایران و حجت‌الاسلام اشراقی نماینده امام در شرکت نفت خبر دادند؛ جنجالی که چند روز به طول انجامید و سرانجام به رفتن نزیه انجامید.

نزیه بعد از اینکه ایران را ترک کرد ابتدا در مصاحبه های خود به توهین به امام خمینی(ره) پرداخت. سپس به همراه چهره های بدنامی چون «پرویز صیاد» و «مهشید امیرشاهی» بیانیه ای را در حمایت از «سلمان رشدی» (نویسنده مرتد آیات شیطانی) منتشر کرد. این مواضع در حالی بود که در 2 اسفند 1357 نزیه با هدف بسترسازی برای نفوذ به ساختار حاکمیت، با انتشار مطلبی در «روزنامه کیهان» از امام خمینی(ره) به عنوان یک «رهبر بزرگ مذهبی و ملی با اندیشه های مترقی و دنیاپسند» یاد کرده بود، اما بلافاصله پس از فرار از ایران با انتشار نامه ای سرگشاده در موضع گیری متضادی اظهار داشت: «من مبارزه با شما [امام خمینی] را از پاریس شروع کردم و در ماه سوم بعد از انقلاب بود که عدم امکان اسلامی کردن حکومت و اداره مملکت را... مطرح ساختم.»( رک کیهان ، 3مهر 1391، صفحه 2)

براساس اسناد لانه جاسوسی علاوه بر همکاری نزیه با آمریکایی ها قبل از پیروزی انقلاب، حتی پس از برکناری وی از مسئولیت بلندپایه ترین مقام نفتی کشور ، آمریکایی ها او را دوباره به رابط سازمان سیا در فرانسه وصل کردند. حسن نزیه پس از آنکه ابتدا در پناهگاه آیت الله شریعتمداری مخفی و سپس از کشور متواری شد، مجددا توسط جرج کیو (رابط CIA در فرانسه و رئیس سابق ایستگاه CIA در تهران) به خدمت آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا درآمد.

چنین کسی از سال ها قبل در زمره یاران نزدیک رهبر نهضت آزادی بود و قاعدتا بازرگان از مبانی فکری این دوست حقوقدان خود به خوبی آگاهی داشت.

بازرگان در نهایت با اذعان به «از جاده خارج شدن» نزیه، بر عدم انطباق برخی اظهارنظرهای او با عقیده و سیاست دولت موقت و شورای انقلاب اعتراف کرد، ولی درعین حال مدعی شد که این نظرات «از مقوله انحراف اصولی و اعتراض به انقلاب اسلامی و رهبری آن نبود.» (رک روزنامه کیهان 28/3/1359، به نقل از نیمه پنهان، ج 1، ص 64 )در مراحل بعد مشخص شد که اشتراک فکری بازرگان با نزیه به مراتب بیش از نزدیکی اعتقادی با امام خمینی(ره) بوده است چه این که آن دو در تأسیس گروه نهضت آزادی همداستان بودند.

7- کیهان ، 3مهر 1358، صفحه 12

8- کیهان ، 3مهر 1358، صفحه 12

انتهای متن/