به گزارش خبرگزاری فارس از اصفهان، در تعریف نگارگری که برخی از صاحب‌نظران از آن به نام مینیاتور یاد می‌کنند نظرات متفاوت و گاهی کم و بیش شبیه به هم ارائه شده است؛ از جمله در فرهنگ معین آمده «مینیاتور تصویری کوچک است که در آن ریزه‌کاری به کار رفته و در فرهنگ عمید آمده مینیاتور نقاشی همراه با ریزه‌کاری و استفاده از لاجورد، طلا و آب روی کاغذ یا فلز است که بیشتر در مشرق معمول است».
ویل دورانت نویسنده کتاب تاریخ تمدن در تعریف مینیاتور می‌گوید: کلمه مینیاتور، مشتق از واژه «اییدی مینیوم» به معنای سرنج است که رومی‌ها از اسپانیا وارد می‌کردند؛ رنگ آن ارغوانی روشن و در تذهیب کتاب بس مطلوب است.
به هر حال تعاریف متفاوت از مینیاتور شده است؛ اما در تمام تعاریف ظرافت و ریزه‌کاری مشترکی وجود دارد. نگارگران ایرانی با این اعتقاد و بینش و با تعبیرات خود در عناصر و فضای مادی کوشیدند تا راهی برای القای جهانی غیرمادی و معنوی باز کنند.
به گزارش فارس، رئیس اتحادیه صنایع دستی استان اصفهان افزود: نگارگری ایرانی تجسم و خلق هر چه بیشتر زیبایی‌ها است که در خیال روشن هنرمند نقش می‌بندد و این چنین است که هنرمند سعی می‌کرده تصویری خلق کند تا توجه بیننده را جلب کرده و به طبیعت اعتنایی نداشته باشد و نگارگر، آینده را می‌دید و می‌شناخت؛ اما از آن دوری می‌کرد چرا که دوری اجسام و کوچک‌شدن آن را خطای چشم سر می‌‌دانست، پس به چشم دل روی می‌آورد.
غلامحسین فیض‌الهی افزود: منظره‌سازی در نقاشی نگارگری ایرانی اغلب خیالی و افسانه‌آمیز است، تخته سنگ‌ها بیشتر مرجانی شکل، رنگارنگ و تیره‌اند، ریگ‌های بیابان طلای گداخته است، جویبارهای رشته مانندی از میان آن می‌گذرد که در کنارش شاخه‌های لرزان گل به طرز معجزه‌آسایی روییده است.
وی گفت: البته گفته شده نقاشی در ایران مربوط به هزاره‌های پیش از اسلام است که در میرملاس (لرستان) کشف شده و نگاره‌هایی از رزم، شکار، انسان و حیوان را به تصویر کشیده است؛ اما آغاز نگارگری به مفهوم دقیق آن را باید به دوره ساسانی مربوط دانست که توسط مانی نقاش و نگارگر چیره دست آن زمان موجودیت می‌یابد و زمانی که مانی مدعی نبوت می‌شود هنر نقاشی و نگارگری را برای تبلیغ و ترویج آیین خود به کار می‌گیرد و به دستور او تالارهایی به نام نگارستان ساخته می‌شود و بر دیوار این تالارها داستان خلقت آدمی و سرنوشت وی بر پایه اعتقادات آیین او نقاشی می‌شود تا پیروانش با سیر در نقاشی‌های نگارگری فلسفه وی را دریابند.
رئیس اتحادیه صنایع دستی استان اصفهان اضافه کرد: با ظهور دین مبین اسلام نگارگری ایرانی تا مدتی دچار توقف شد؛ اما دیری نپایید که هنر نگارگری ایران البته با تغییراتی اساسی مبنای نگارگری اسلامی شد.
وی ادامه داد: با روی کارآمدن عباسیان و حمایت ایرانیان، بغداد به عنوان مرکز اصلی نگارگری و تصویرگری کتب درآمد و مکتب بغداد با عباسی این امکان را یافت که نخستین نمونه‌های تصویرگری در کتب پیش از اسلام را که بیشتر جنبه علمی و فنی داشت به وجود آورد.
به گزارش فارس، از مکتب بغداد که بین سال‌های 133 تا 656 هـ .ق رواج داشت، آثار بسیاری بر جای مانده که از جمله می‌توان به کتب گوناگون تصویر شده در این دوره به ویژه «التریاق»، «رسائل اخوان الصفا»، «عجایب المخلوقات قزوینی»، «نسخه قابوس نامه»، «دیسقور یدوس» «مختص داروشناسی فی معرفت الخیال الهندسیه»، «کلیله و دمنه» و «مقامات حریری» را نام برد و از بهترین هنرمندان این دوره می‌توان به صاحب‌نظران «عبدالهق بن فضل که نسخه خطی کتاب خواص عقاقیر گیاهان از آثار اوست، نام برد.
فیض‌الهی گفت: البته مکاتب دیگری نیز بعدها به وجود آمد، مانند مصور، مکتب سلجوقی که می‌توان این دوره را از مهم‌ترین دوران هنری دانست که بیشتر نقوش و تزیینات در متن رنگ‌آمیزی شد پدیدار گشت که در آن زمینه‌ها را با رنگ سرخ می‌پوشاندند و چین و چروک‌های لباس به شیوه‌ای رایج و لباس‌ها را با گل و گیاه و نقوش به سبک اسلیمی تزیین می‌کردند، از نگارگران شاخص این دوره می‌توان از ابوتراب و فخرالدین حسین بدیع نقاش نام برد.
وی ادامه داد: در دوره ایلخانان شاهد تأثیر نگارگران چینی بر نگارگری ایران هستیم؛ اما شیراز به جهت مصون ماندن از هجوم مغول‌ها توانست هنر ایرانی نگارگری را حفظ کند؛ چنانچه در دوره حکومت جلایریان بسیاری از هنرمندان و نگارگران بغداد از شاگردان و پرورش‌یافتگان استادان شیراز بودند که همین امر سبب شد مکتب شیراز در نگارگری به وجود آید.
*برجسته‌ترین دوره نگارگری
وی دوره تیموری را از برجسته‌ترین دوره نگارگری ایران دانست و افزود: این مهم به زمان شاهرخ و پس از آن برمی‌گردد و از هنرمندان این دوره می‌توان از مولانا خلیل نقاش معروف به مانی ثانی نام برد.
فیض‌الهی ادامه داد: البته در نگارگری، دوران و مکاتب دیگری نیز داریم که هر کدام خصوصیات خاص خود را دارند، مانند مکتب اصفهان، هرات و تبریز، اما آنچه در تمام این مکاتب به چشم می‌خورد این است که نگارگر ایرانی در پی بازنمایی طبیعت نبوده بلکه می‌کوشیده اصل و جوهر صور طبیعی و طرح متجلی معینی مجسم می‌شود. نه نمودی از کمیت‌های فیزیکی بروز می‌کند و نه قوانین رویت کاربرد دارد و به طور خلاصه اینکه نگارگر روش مفهومی را در واقع‌گرایی خود و نه روش بصری را به کار می‌برد.
*ارتباط نگارگری و ادبیات
وی با اشاره به اینکه نگارگران ایرانی با ادبیات فارسی پیوندی تنگاتنگ داشته و همراه در کنار شعر نگارگری را مشاهده می‌کنیم، تاکید کرد: در نگارگری ایرانی هنر با نوعی صنعت ظریف آمیخته است، نگارگر به طور غالبی از سنین کودکی و نوجوانی زیر نظر استاد به کارآموزی می‌پرداخت و اول قواعد کار را مرحله به مرحله طی تمرین‌های پیاپی می‌آموخت و از همان آغاز به گونه‌ای پرورش می‌یابد که ابزار و مواد را به درستی بشناسد و نیکو به کار برد.
رئیس اتحادیه صنایع دستی استان اصفهان تصریح کرد: آموختن طرز ساخت قلم موی باریک، ساییدن رنگریزه‌ها، طلاکوبی مهره‌کاری کاغذ و همچنین بادگیری فن اجرای بیرنگ، قلم‌گیری، رنگ‌آمیزی با رنگ‌ها و پرداخت کاری از مقدمات ورود به جرگه مصوران و مذهبان بود؛ اما امروزه در چه جایگاهی در نگارگری قرار گرفتیم.
وی با اشاره به دوران رکود نگارگری گفت: باید قبول کنیم که به هر دلیل سال‌ها است هنر نگارگری ما دوران نزول خود را طی می‌کند و بسیاری از هنرمندان این رشته یا به میناکاری گرایش پیدا کردند یا به مشاغل دیگری رو آورده‌اند، اما به نظر می‌رسد اساتید و عاشقان این هنر باید جهت حفظ و حراست از این هنر ایرانی فکری بیندیشند، چرا که خاستگاه این هنر تنها ایران است.
فیض‌الهی ادامه داد: متأسفانه بسیاری از مغازه‌های ما خالی از نگار و نگارگر شده است، اساتید این رشته یکی، یکی از کار افتاده‌اند و دیگر کسی نیست ادامه‌دهنده راه آنها باشد.
وی با اشاره به اینکه می‌توان نگارگری را تحول داد، گفت: باید در دوران انقلاب اسلامی شاهد مکتب نگارگری اسلامی باشیم.
رئیس اتحادیه صنایع دستی استان اصفهان ادامه داد: به نظر می‌رسید مکتب نگارگری اسلامی می‌تواند گام موثری در راه رشد و توسعه این هنر باشد و همه این‌ها تنها به همت و تلاش هنرمندان عرصه نگارگری ایران زمین امکان دارد.
انتهای پیام/ح10/ض1002
