محمد خاقانی اصفهانی امروز در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در شیراز اظهار داشت: نظریه ملاصدرا و چهار سفر عرفانی او در اسفار اربعه که شامل سفر من‌الخلق الی‌الحق، سفر بالحق فی‌الحق، سفر من‌الحق الی‌الخلق‌بالحق و سفر فی‌الخلق‌بالحق است الهام‌بخش نظریه من بود.
وی افزود: در نشانه‌شناسی حرکت از لفظ به معنا بوده چنانکه مخاطب از نشانه‌های سخن به اندیشه گوینده پی می‌برد و در زبان‌شناسی حرکت از معنا به لفظ است.
خاقانی در تشریح نظریه ارائه شده توسط خود گفت: حرکت از لفظ به معنا، حرکت از فیزیک به متافیزیک است و با نخستین سفر از سفرهای ملاصدرا که من‌الخلق‌الی‌الحق است تطابق دارد.
وی خاطرنشان کرد: بنا بر تاکیدات مقام معظم رهبری مبنی بر لزوم بومی‌سازی علوم مختلف، به‌ویژه علوم انسانی و رویکرد شورای عالی انقلاب فرهنگی در تحقق این نیاز وافر و تعیین دانش زبان‌شناسی به عنوان یکی از اولویت‌ها در حرکت بومی‌سازی علوم، نظریه "نشانه‌شناسی و زبان‌شناسی اسلامی" با طراحی الگوی دستور زبان هستی‌گرا تدوین شد.
وی افزود: هدف اصلی این پژوهش، ارائه زیرساخت‌های نظری نظامی نو از دستور زبان با اعتقاد به تناظر هستی با زبان است.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: در سند جامع علمی کشور به بحث و تحول در روش‌های آموزش زبان و بومی‌سازی و تدوین برنامه‌های درسی و محتوای آموزشی در زمینه زبان‌های خارجی با توجه به فرهنگ اسلامی پرداخته شده است.
وی افزود: رشته زبان‌شناسی به عنوان یکی از اصلی‌ترین رشته‌ها در علوم انسانی که ارتباط گسترده‌ای با فلسفه دارد یکی از رشته‌هایی است که منطبق با منویات رهبر معظم انقلاب می‌تواند و باید مورد تحول قرار گیرد.
خاقانی ادامه داد: اگر در بین تمام مخلوقات حضرت حق یک مخلوق گل سرسبد هستی و اشرف مخلوقات باشد، او بشر است، بشری که بالاترین و کامل‌ترین موجود هستی به شمار می‌رود.
عضو شورای بررسی و نقد متون و کتب درسی پژوهشکده علوم انسانی وزارت علوم ادامه داد: بالاترین و متکامل‌ترین و پیچیده‌ترین رفتار اشرف مخلوقات، زبان بوده و از این رو زبان‌شناسی علم شناخت انسان است.
وی افزود: زبان حقیقی اسرارآمیز و دارای لایه‌های مختلف و پیچیدگی‌های بطن در‌بطن است.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: در زبان‌شناسی دو اتفاق مهم را شاهد بوده‌ایم که یکی ظهور زبان‌شناسی اسلامی یا همان فقه‌اللغه و دیگری زبان‌شناسی نو و علمی بوده است.
وی ادامه داد: ابوالاسود دوئلی یکى از روزها خدمت امام على(ع) رسید و امام صفحهاى به او داد که در آن درباره اسم، فعل و حرف و اصول و قوانین آن تعلیماتی نوشته شده بود، مدتی بعد هنگامی ابوالاسود آن چه درباره این تعلیمات نوشته بود را خدمت امام آورد، امام فرمود: «ما احسن هذاالنحوالذی نحوت»؛ چه زیبا این نحو را ترتیب داده‌ای، و از این گفتار امام بود که این علم به علم نحو نامیده شد.
خاقانی بیان کرد: دانشمندان مسلمان و بیشتر ایرانی برای فهم اسرار زبان قرآن فقه‌اللغه زبان عربی را تأسیس کردند و این دانش با آثار بزرگانی مانند خلیل‌بن احمد فراهیدی و سیبویه، در طلیعه علومی قرار گرفت که به تبلور تمدن عظیم اسلامی انجامید.
وی دو ایراد وارد بر زبان‌شناسی اسلامی را چنین بیان کرد: زبان‌شناسی مسلمانان در پژوهش‌های آنان از گستره زبان عربی فراتر نرفت و به تبیین مبانی زبان‌شناختی مشترک تمام زبان‌ها نپرداخت.
خاقانی افزود: در بین دانشمندان مسلمان زبان‌شناس حرکتی برای مقابله زبان‌ها و بررسی تطبیقی آن‌ها انجام نشده با اینکه خداوند در قرآن وجود زبان‌های متعدد را نشانه‌ای برای خود دانسته است.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: مسلمانان زبان عربی را یک زبان مقدس می‌دانستند و بقیه زبان‌ها را تحریف عربی می‌پنداشتند.
کاربرد قواعد منطق ارسطویی در فقه‌اللغه نیز یکی دیگر از مشکلات زبان‌شناسی مسلمانان بود که مورد اشاره خاقانی قرار گرفت.
به گفته خاقانی، سیبویه نحوی که قبر وی در محله سنگ سیاه شیراز است، نخستین کتاب نحو عربی را به نام الکتاب سیبویه تألیف کرد و نخستین مجموعه فرهنگ لغات را خلیل‌ابن احمد استاد او به نام‌العین نگاشت.
وی افزود: همین سیبویه به غیر از عربی قواعد خود را به هیچ زبان دیگری تعمیم نداده و حتی فارس بودن خود را پنهان می‌کرده، تا جایی که نقل شده، از نحوه اصوات خاموش کردن شعله شمع با دهان به اینکه او عرب زبان نیست پی برده و در بغداد برایش مشکلاتی ایجاد شده است.
خاقانی اما متذکر شد که قواعد زبان‌شناسی نو نیز دارای مشکلاتی هستند چرا که با نگاه فروکاهنده زبان انسان و حیوان را بررسی کرده و آن را به عنوان بخشی از زبان هستی نمی‌شناسند.
وی افزود: اگر کلیت روشن شود درک عمیق‌تری از زبان خواهیم داشت و عدم درک سنخیت زبان با اصل هستی باعث قطع رابطه نقش نحوی کلمات با نقش واقعی آن‌ها می‌شود.
عضو هیئت تحریریه دو فصلنامه علمی تخصصی فقه و حقوق ارتباطات در تشریح نظریه خود گفت: زبان‌شناسی هستی‌گرا یا آنتولوژیک از یک مدل اصالت وجودی (اگزینتانسیالیستی) تبعیت می‌کند و پارادایم حاکم بر این نظریه اعتقاد به تناظر هستی با زبان است.
وی بیان کرد: هستی زبان نهفته و زبان هستی آشکار است و این ترکیب انضمامی نیست بلکه اتحادی است.
این استاد دانشگاه برای تشریح نظریه خود به زبان ساده گفت: همچنان که در فیزیک ماده و انرژی به یکدیگر تبدیل می‌شوند هستی و زبان نیز نوعی وحدت دارند.
وی با مبنا قرار دادن آیه قرآنی "کلمه طیبه شجره طیبه اصلها ثابت" در سوره ابراهیم اظهار داشت: در آموزه‌های قرآنی کلمه، واژه نیست، جمله است و از این رو است که در نظریه "نشانه‌شناسی و زبان‌شناسی اسلامی" واحد زبان جمله است و در یک سیستم تحلیلی درختی باید ریشه تحلیل جمله را در نظر گیریم.
نظریه خاقانی اصفهانی امروز و فردا در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شیراز مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.
انتهای پیام/ع20/ض1002
