به گزارش خبرگزاری فارس از اصفهان این عمارت که اکنون به دانشگاه هنر اصفهان تبدیل شده است در ضلع غربی میدان امام(ره) واقع شده و در پشت عمارت عالی‌قاپو قرار دارد و روزگاری نیز مطبخ و زندان کاخ بوده است.
درباره بانی و تاریخ تأسیس توحیدخانه اختلاف نظر وجود دارد، به گونه‌ای که در برخی منابع تأسیس و بنای آن به شاه اسماعیل اول صفوی نسبت شده و درباره علت تأسیس آن آمده است که شاه اسماعیل که به دلیل مشاغل سلطنتی از ارشاد مریدان بازمانده بود، منصبی رسمی و غیر نظامی با عنوان «خلیفةالخلفا» تعیین کرد تا در توحیدخانه به ارشاد صوفیان و سالکان بپردازد.
در برخی منابع دیگر دستور بنای توحیدخانه را به شاه عباس نسبت داده و بیان شده است که به دستور شاه طهماسب دوم صفوی در پشت عمارت عالی‌قاپو گنبدی وسیع برای «صوفیان صافی ضمیر صاحب ذکر» بنا شد که آن را توحیدخانه نامیدند.
بنابر شواهد تاریخی عمارت توحیدخانه در روزگار صفوی محل عبادت صوفیان و جایگاه «خلیفةالخلفا» قطب و پیشوای صوفیان صفوی بود که به عنوان یک مکان مقدس عدالت خواهان در آن بست مینشستند و هیچ کس حق نداشت با سلاح وارد آن شود.
این بنا از لحاظ انگیزه تأسیس و نیز آیین‌ها و مراسمی که در آن انجام می‌شده با مکان‌هایی مانند خانقاه، زاویه و صومعه که بیشتر سلوک فردی صوفیان باعث تأسیس و رونق آنها بوده، تفاوت داشته است.
براساس منابع موجود آیین‌ها و مراسم توحیدخانه بدین شرح بوده که صوفیان باید عصر هر روز در توحیدخانه حاضر و به ذکر و فاتحه‌خوانی مشغول می‌شدند.
عصر روز پنج‌شنبه امرا، خان‌ها، سلاطین و عمال هر ولایت تاجی بر سر می‌گذاشتند و در توحیدخانه به نیت سلامتی شاه حمد و سوره می‌خواندند و اگر کسی از این رسوم تخلف می‌کرد می‌بایست به صوفیان وجهی می‌پرداخت، این آداب حتی در سفرها نیز رعایت می‌شد و افرادی به نام «ناظران بیوتات» چادر توحیدخانه و فرش، غذا و دیگر مایحتاج سفر را برای صوفیان فراهم می‌کردند.
در سالهای حکومت قاجار این محل از شکل یک مکان مقدس و امن خارج و در دوران پهلوی با یک اقدام نسنجیده گنبد آن به زندان تبدیل و در قسمتی از زمین‌های توحیدخانه ساختمان‌هایی برای شهربانی احداث شد.
هم‌چنین این بنا با مساحتی نزدیک به 7 هزار مترمربع اهمیت ویژه‌‌ای را در بافت تاریخی دوران صفوی اصفهان به خود اختصاص داده است.
بنای توحیدخانه در دوره پهلوی دوم و تا سال 1355به عنوان زندان شهربانی اصفهان مورد قرار گرفته تا اینکه با پیروزی انقلاب اسلامی و نیز پس از انجام عملیات بازسازی و مرمت در سال 1363 این بنا در اختیار دانشگاه هنر قرار گرفت و به این ترتیب کار مرمت و بازسازی آن تداوم یافت .
معماری توحیدخانه و محوطه آن به جز آنچه در دوره صفوی احداث شده و شامل بنای گنبد و قسمت‌هایی از صحن یا حیاط جنوبی و جرز و دهنه‌های باقی‌مانده از دیوار شمالی متصل به عالی‌قاپو بوده است شامل قسمت‌های زیر است:
1) بناهای خشت و گلی با نمای آجری و طاقه‌ای جناغی در جبهه‌های شمالی، غربی و جنوب‌شرقی که نمای بیرونی دارای قوس‌های نیم‌دایره است که از ناصرالدین شاه به بعد با اقتباس از بناهای اروپایی ساخته شده است.
2) ساختمان‌هایی که به علت تغییر کارکرد، تغییر شکل یافته و پوشش مسطح دارند به گونه‌ای که راهرو آنها را به ایوان تبدیل کرده‌اند .
3) معماری دوره‌های اخیر که بیشتر با استفاده از آجر و سیمان اتاق‌هایی در فضای باغ ساخته‌اند یا فضاهای بزرگ‌تر را به فضاهای کوچک‌تر تقسیم کرده‌اند.
قسمت داخلی گنبد توحیدخانه دوازده ضلعی است و برای تبدیل پلان چند ضلعی به دایره طاق‌نماهایی ساخته شده که در لبه این طاق‌نماها نواری به عرض سه تا چهار سانتیمتر به رنگ قرمز دیده میشود.
هم‌چنین در بالای این قسمت کتیبه‌ای از گچ مشتمل بر صلوات چهارده معصوم با خط ثلث سفید بر زمینه لاجوردی وجود دارد و در بالا و پایین آن نواری تزئینی از گل و بته ترسیم شده است.
اکنون بنای توحیدخانه در اصفهان با نام دانشگاه هنر اصفهان مورد بهره‌برداری قرار گرفته و با زیربنایی در حدود 4 هزار مترمربع فضای لازم را جهت فعالیت گروههای آموزشی و بخشهای مختلف اداری، خدماتی و رفاهی فراهم آورده است.
نخستین دانشکده این دانشگاه، دانشکده مرمت بود که در مقطع کارشناسی‌ارشد و در دو رشته مرمت ابنیه و مرمت آثار تاریخی به جذب دانشجو اقدام می‌کند.
دانشکده معماری، دانشکده تجسمی و کاربردی، سالن اجتماعات، دفاتر گروههای آموزشی صنایع دستی، فرش و نقاشی، کتابخانه مرکزی و آتلیه‌های معماری و نقاشی از جمله دیگر بخشهای مستقر در این مجموعه است.
انتهای پیام/غ30/ط4000
