کتابخانه آستان حضرت عبدالعظیم (ع) گنج ری

به گزارش خبرگزاری فارس از جنوب استان تهران، مدفن حضرت عبدالعظیم الحسنی (ع) از ابتدا مورد توجه شیعیان بوده و نزدیک به نیم قرن بعد از وفات آن حضرت علاقه‌مندان و حتی بعضی از احکام و سلاطین، نسبت به ساخت بقعه توجه خاص نشان دادند.
قسمتی از سر در آذین شده بقعه متعلق به دوره آل بویه و حوزه علمیه آستان متعلق به دوره سلجوقیان بیانگر آن است که آستان مقدس حضرت عبدالعظیم (ع) از همان ابتدا پایگاهی علمی و فرهنگی بوده است. بی‌تردید این پایگاه علمی از وجود کتابخانه بی‌بهره نبوده است.
از چگونگی تاسیس نخستین کتابخانه آستان اطلاع دقیقی در دست نیست، اما شواهد نشان می‌دهد که در سال 942 هجری قمری که شاه عباس صفوی اقدام به توسعه آستان حضرت عبدالعظیم (ع) می‌کند؛ پس از ساخت رواق و شبستان شرقی و غربی، تولیت آستان را به یکی از فرزندان خاتم المجتهدین (داماد محقق کرکی) که از جایگاه علمی والایی برخوردار بوده واگذار می‌کند.
در همان دوره حوزه علمیه و کتابخانه که با حمله مغولان و تیمور تقریبا منهدم شده بود، حیات مجددی پیدا می‌کند و کتابخانه آستان با مجموعه‌ای از کتاب‌های معتبر و نفیس بار دیگر دایر می‌شود.

تاسیس کتابخانه جدید
در سال 1323 هجری شمسی شخصی به نام جواد موذنی که در آن زمان موذن آستان بوده است؛ به‌ وجود کتابخانه قبلی پی برده و موجودیت را با تولیت وقت، حاج سیداحمد هدایتی که فردی فاضل، متدین و علاقه‌مند به علم و ادب بوده در میان می‌گذارد و خواستار احیای دوباره کتابخانه آستان می‌شود. حاج سید احمد هدایتی فرزند خود محمد علی هدایتی، جواد موذنی را مامور تاسیس کتابخانه آستان می‌کند.
سعید محمدی مدیر کتابخانه آستان درباره چگونگی تاسیس کتابخانه جدید گفت: «جواد موذنی و هدایتی در ابتدا 600 جلد از کتاب‌های مرحوم نظرپاک (یکی از استادان مدرسه سپه‌سالار) را خریداری کرده و کتابخانه‌ای در ضلع شرقی صحن حضرت عبدالعظیم (ع) ایجاد می‌کنند که در تاریخ اول تیرماه سال 1324 مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد، جواد موذنی به عنوان نخستین مدیر کتابخانه فعالیت خود را آغاز می‌کند. وی با افراد علاقه‌مند به کتاب، علما و مولفان نجف اشرف، الازهر مصر مکاتبه و از آنها درخواست همکاری می‌کند که آنها نیز به‌واسطه احترام به وجود مقدس حضرت عبدالعظیم (ع) کتاب‌هایی را به این کتابخانه اهدا می‌کنند.»
در سال 1339 هجری شمسی و با توجه به اهدای کتاب از طرف علاقه‌مندان، مدیران کتابخانه آستان، با مشکل کمبود جا مواجه می‌شوند.
مدیر کتابخانه آستان در این ارتباط افزود: «همزمان با این مشکل، شخصی به نام سرتیپ محمد میمند ساختمان دو طبقه‌ای را در ضلع جنوبی صحن آستان بنا می‌کند، وی قصد داشته است تا آن را به‌عنوان مدرسه وقف کند اما، مدیر وقت کتابخانه از وی می‌خواهد تا آن ساختمان را در اختیار کتابخانه قرار دهد. بدین ترتیب کتابخانه در سال 1340 به محل جدید انتقال یافته و با برگزاری مراسم باشکوهی افتتاح می‌شود. سال بعد یعنی در سال 1366 کتابخانه آستان بار دیگر تعطیل می‌شود و این بار دلیل تعطیلی فرسودگی ساختمان کتابخانه اعلام می‌شود.»
محمدی در ادامه خاطرنشان کرد: «بعد از گذشت سه سال از تعطیلی کتابخانه آستان مقدس حضرت عبدالعظیم (ع) و به دنبال درخواست‌های مکرر مردم برای بازگشایی کتابخانه، هیئت امنای وقت آستان ساختمانی را که برای ایجاد موزه احداث کرده بود به کتابخانه اختصاص داد البته بعد از انتقال کتابخانه به مکان جدید بهره‌برداری از آن باز هم با تاخیر مواجه شد تا اینکه سرانجام بعد از انتصاب آیت‌الله محمد محمدی ری‌شهری به سمت تولیت آستان وی دستور داد تا کتابخانه فعالیت خودش را آغاز کند.»
کتابخانه آستان در دوره جدید حیات خود همچنان در حال توسعه بوده است. بعد از افتتاح مجدد کتابخانه در سال 1370 و به دستور تولیت آستان بیش از 10 هزار جلد کتاب خریداری و به کتابخانه افزوده شد.
همچنین در برنامه طرح توسعه آستان، ساختمانی با وسعت 5 هزار مترمربع و در سه طبقه احداث شد. این ساختمان که به تمام امکانات و تجهیزات مدرن مجهز شده بود به‌عنوان محل جدید کتابخانه آستان، در تاریخ 17 اردیبهشت‌ماه سال 83 رسما به بهره‌برداری رسید.

تعداد کتب کتابخانه
در حال حاضر بیش از 51 هزار جلد کتاب و نشریات ادواری در کتابخانه آستان نگهداری می‌شود که اغلب آنها به زبان‌های فارسی، عربی، انگلیسی، فرانسه، روسی و ... نگارش شدند.
سعید محمدی بیان داشت: اغلب کسانی که کتاب‌های خود را وقف کتابخانه آستان می‌کنند؛ از علما، مدرسان حوزه و استادان دانشگاه‌ها بوده و به همین دلیل بیشتر کتاب‌های این کتابخانه، از جمله کتاب‌های مرجع هستند.»
کتاب‌های کتابخانه آستان از تنوع موضوعی خوبی برخوردارند و علاقه‌مندان در زمینه‌های گوناگون همچون معارف، فلسفه، نجوم، ادبیات، تعلیم و تربیت، اخلاق و معارف اسلامی، ادعیه، عرفان، تاریخ، علوم پزشکی، علوم طبیعی، علوم کامپیوتر، بیوشیمی و بسیاری موضوعات متنوع دیگر می‌توانند از این کتابخانه استفاده کنند.

آثار نفیس موجود در کتابخانه
در طبقه زیرین کتابخانه که مخزن کتابخانه نیز به شمار می‌رود تعدادی کتاب نفیس چاپی و خطی نگهداری می‌شود.
یکی از کتاب‌های نفیس کتابخانه، قرآنی است که به‌صورت دو جلد مجزا چاپ شده است.
امید علی مقیمی، کتابدار کتابخانه آستان، درباره این قرآن عنوان کرد: «فردی به نام محمد باقر نجفی این قرآن را در آلمان به چاپ رسانده است، مهم‌ترین ویژگی این اثر هنری به تصویر کشیدن سیر تکامل کتابت قرآن در طول قرن‌های گذشته است، هر صفحه از این قرآن مربوط به یک زمان و نوع نگارش مرسوم در آن زمان است، به‌عنوان مثال صفحه اول قرآن به خط کوفی و مربوط به قرن سوم هجری و همین‌طور ادامه پیدا می‌کند تا صفحات پایانی که به خط نستعلیق (قرن 14) است.»
قدیمی‌ترین ترجمه قرآن کریم به زبان فارسی، کتاب دیگری است که در بخش آثار نفیس کتابخانه نگهداری می‌شود. این ترجمه مربوط به قرن سوم هجری است اصل این کتاب در کتابخانه آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.
مقیمی در ارتباط با کتاب‌های خطی موجود در کتابخانه خاطرنشان کرد: «هزار جلد کتاب خطی داریم که قدیمی‌ترین آنها مربوط به سال 720 هجری و متعلق به علامه حلی است که این کتاب در سال 760 هجری توسط فرزند علامه حلی تایید شده است.» 
مقیمی در ارتباط با اهمیت این تایید عنوان کرد: «در گذشته بسیاری از افراد کتاب‌هایی را که به دست می آوردند مطالبی را در حاشیه آنها می‌نوشتند و آنها را به علما و دانشمندان معروف نسبت می‌دادند که اغلب نیز درباره درستی این دست نوشته‌ها تردید وجود دارد. اما در مورد اثری که از علامه حلی در کتابخانه نگهداری می‌شود چنین تردیدی وجود ندارد چرا که این کتاب به فاصله کمی بعد از رحلت علامه به تایید فرزند ایشان رسیده است.»

طبقه‌بندی نرم‌افزاری
کسانی که برای مطالعه، پژوهش و تحقیق به کتابخانه آستان مراجعه می‌کنند؛ از خدمت نوینی بهره‌مند می‌شوند که فقط و فقط در این کتابخانه ارائه می‌شود.
مدیر کتابخانه در این ارتباط گفت: «یکی از کارهای منحصر به فردی که در کتابخانه آستان صورت گرفته، طبقه‌بندی نرم‌افزاری تمام کتاب‌های موجود در کتابخانه آستان صورت گرفته، طبقه‌بندی نرم افزاری تمام کتاب‌های موجود در کتابخانه است، برای این منظور تمام کتاب‌ها ورق به ورق مطالعه شده و اطلاعات آن در قالب نرم‌افزاری تهیه شده است به‌طوری که هر مراجعه کننده‌ای که وارد کتابخانه می‌شود؛ می‌تواند با دادن چند کلید واژه اطلاعات مورد نیازش را به دست آورد به عنوان مثال اگر کسی بخواهد در زمینه کاربرد لیزر در دندان‌پزشکی اطلاعاتی به دست آورد ما با دادن کلید واژه‌های «لیزر» و «دندان پزشکی» به او می‌گوییم که اطلاعات مورد نیازش را در کدام کتاب و در چه صفحه‌ای جست‌و‌جو کند. طرح مشابهی نیز برای تصاویر موجود در کتاب‌ها اجرا شده و علاقه‌مندانی که در جست‌وجوی تصاویر ویژه‌ای هستند نیز می‌توانند از این امکان استفاده کنند.
محمدی تاکید کرد: «اجرای این طرح از سال 73 آغاز شده و همچنان ادامه دارد چرا که ما همواره منابع جدیدی را به کتابخانه اضافه می‌کنیم.»
وی با اشاره به اینکه این طرح منحصرا در کتابخانه آستان اجرا شده است، گفت: «در برخی دیگر از کتابخانه‌ها، طرح مشابهی البته در چند موضوع محدود اجرا شده است در حالی ما در تمام موضوعات از جمله سیاست، ادبیات، فلسفه، پزشکی و ... طرح طبقه‌بندی نرم‌‌افزاری را اجرا کردیم.»

گنج پنهان
اگرچه کتاب‌های نفیسی در کتابخانه آستان نگهداری می‌شود اما، امکان بازدید عموم از این آثار وجود ندارد ظاهرا ایجاد موزه کتاب، کتابخانه مجازی و ... از جمله برنامه‌هایی است که مدیریت جدید کتابخانه دنبال می‌کند.
سعید محمدی مدیر کتابخانه در این باره بیان داشت: «تلاش می‌کنیم در آینده برخی خدمات اینترنتی را به اعضای کتابخانه ارائه کنیم. ایجاد کتابخانه مجازی از جمله این طرح‌ها است امیدواریم در آینده بتوانیم شرایطی را فراهم کنیم که اعضای کتابخانه حتی بدون مراجعه به کتابخانه و از منزل خود کتاب‌های مورد نیاز را مطالعه کنند.»
محمدی دلیل تاخیر در ایجاد کتابخانه مجازی و سایر خدمات اینترنتی را هزینه بر بودن آنها عنوان می‌کند و افزود: ما به دنبال پیدا کردن راهکارهایی هستیم تا در آینده این مشکل را حل کنیم.
انتهای پیام/ح10