نبض فرهیختگی جامعه کند می‌زند / پایان بده به تب و تاب بی‌کتاب من
خبرگزاری فارس: وقتی آنجا بودم زمان و کارهایم همگی فراموشم می‌شد، انگار در همه دنیا غوطه‌ور بودم و از همه چیز فارغ. یادم می‌رفت باید برای خانه نان می‌خریدم، باید گوشی داداشم را از تعمیرگاه می‌گرفتم و...، عجب جای سحرآمیزی بود کتابخانه!
به گزارش خبرگزاری فارس از شمال خوزستان، کتابخانه از قدیم الایام مکانی برای حضور فرهیختگان جامعه برای کسب دانش و مطالعه و پژوهش بوده است اکنون نیز وضعیت به همین منوال است و کتاب و کتابخانه پیشانی جامعه فرهیخته به شمار می‌رود یعنی زمانی که گرایش به این محصول فرهنگی در جامعه زیاد است، سطح فرهیختگی جامعه افزون شده و زمانی که گرایش از این محصول کاسته شد، به همان میزان انحراف، انحراف و بازخورد در جامعه مشخص شده و این یک قانونی همیشگی و دائم است.
بر این اساس، از مهم‌ترین شاخص‌های رشد و توسعه کشورها که گزارش آن هر ساله توسط سازمان ملل متحد منتشر می‌شود، وضعیت کتابخانههای عمومی کشورهای جهان است. دقت در آمار کتابخانههای کشورهای توسعه یافته و مقایسه آن با کشورهای در حال توسعه بیانگر اختلاف شدیدی است.
این واقعیت را نمی‌توان منکر شد که طی سال‌های اخیر با توجه به فعالیت‌های درخور وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همچنین دیگر متولیان امور فرهنگی، وضعیت کتاب و کتابخوانی بهبود داشته و نسبت به قبل از رشدی نسبتا مناسب برخوردار شده است.
اما با این اوصاف و با وجود رشد روزافزون حجم مجلات علمی، افزایش شمار دانش آموختگان و تحصیلکردگانی که روز به روز به تعدادشان افزوده می‌شود، کمبود کتابخانه، فقدان فضا و مکان مطالعه و نبود کتاب‌هایی مناسب و متناسب با سن افراد از جمله مشکلاتی هستند که کتاب و کتابخوانی در ایران را تحت تاثیر خود قرار داده است.
این در حالی است که ایران دارای یکی از دیرینه‌ترین تمدن‌های بشری است و دین اسلام نیز بر کسب علم و دانش تاکید فراوان دارد. از طرفی هم کتابخانههای عمومی به دلیل تماس وسیع با تمام اقشار جامعه، دانشگاه عمومی ملل محسوب می‌شوند و نقش آنها در رشد و توسعه جوامع انسانی بر هیچ کس پوشیده نیست حال اگر با مشکلاتی خرد و کلان در عرصه مطالعه مواجه می‌شویم باید این اشکال را در وضعیت نامناسب کتابخانه‌ها جست‌وجو کرد.
چه کسی است که در دنیا با دانشمندان فرزانه و نام‌آور ایرانی همچون ابوعلی سینا، ابوریحان بیرونی، فارابی، خوارزمی و شاعران برجسته نظیر سعدی، حافظ، فردوسی و مولوی آشنا نباشد و در مقابل عظمت آنها سر تعظیم فرود نیاورد؟ آیا وجود این بزرگان، مایه فخر و مباهات هر ایرانی نیست؟ تمام این افتخارات ارزشمند، برگرفته از میزان عشق و علاقه فراوان ملت ما به فراگیری علم و دانش از طریق خواندن و مطالعه منابع و کتاب‌هایی گوناگون است و به شکرانه الهی تاریخ و گذشته ما همیشه منیر و پربار بوده ولی وضعیت حال ما در این زمینه، چطور است و اکنون در چه جایگاهی قرار داریم، موضوعی است که در این گزارش به آن می‌پردازیم.
*کتاب در فاصله‌ای دورتر از زندگی مردم متأسفانه آمار و ارقام ارائه شده از سوی مجامع و سازمان‌های فرهنگی داخلی و خارجی مانند یونسکو در مورد سرانه مطالعه هر ایرانی چندان امیدوارکننده نیست و رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز از این وضعیت بارها اظهار گله و ناخشنودی کرده‌اند و از مسئولان و ارگان‌های مختلف خواسته‌اند تا با برنامه‌ریزی‌های شایسته موانع و مشکلات ترویج و گسترش فرهنگ مطالعه را حل و برطرف کنند تا توجه به کتاب و کتابخوانی با وارد شدن به زندگی مردم به یک سیره و سنت رایج عمومی، همگانی و فراگیر تبدیل شود.
بر اساس تازه‌ترین آمار منتشره با استانداردهای جهانی فاصله زیادی داریم و کتابخانه‌ها با کمبود کتاب جدید روبه رو هستند، تمایل به عضویت در این کتابخانه‌ها و مراجعه به آنها نیز اندک است و کم رغبتی جمعیت ایرانیان به مطالعه در تیراژ نازل کتاب‌ها قابل مشاهده است که کمبود اعتبارات این بخش نیز در کنار کم توجهی برخی مسئولان را نیز می‌توان در وضعیت کتابخانه‌ها موثر دانست.
تازه‌ترین آماری که از سوی نهاد کتابخانههای عمومی کشور منتشر شده نشان می‌دهد کتابخانههای ایران با استانداردهای جهانی فاصله زیادی دارند.
مطابق معیارهای پیشنهادی اتحادیه بین‌المللی انجمن‌های کتابداری (آیفلا IFLA) در کشورهای در حال توسعه باید به ازای هر با سواد حداقل 1.5 جلد کتاب در کتابخانههای عمومی وجود داشته باشد که با این حساب لازم است بیش از ۷۹ میلیون جلد کتاب در قفسه کتابخانههای ایران جا بگیرد تا کشور به کمترین میزان پیشنهاد شده برای کشورهای در حال توسعه برسد، این در حالی است که این رقم در شرایط کنونی 24 میلیون جلد و تعداد کل کتابخانههای زیرپوشش نهاد یاد شده بیش از هزار و 700 باب است.
آمار و گزارش‌های گوناگون حکایت از آن دارد که آثار داستانی، پرخواننده ترین کتاب‌ها هستند و کتابخانههای عمومی از این نظر برای اغلب کتابخوان‌ها جاذبه زیادی ندارند و بخش بزرگی از کتاب‌هایی که نهادهای دولتی در اختیار کتابخانه‌ها می‌گذارند کتاب‌های دینی و مذهبی است در حالی که آثار داستانی تازه منتشر شده به ندرت به کتابخانه‌ها راه پیدا می‌کنند در سه دهه گذشته بسیاری از آثار موجود در قفسه‌ها نیز جمع‌آوری شده‌اند.
*روزی 6 دقیقه مطالعه
بر اساس این گزارش، سرانه مطالعه کتاب‌های غیردرسی به نسبت 10 سال پیش سه برابر شده و به ۱۸ دقیقه در روز رسیده است.
رئیس کتابخانه ملی سرانه کتابخوانی ایرانیان را شش دقیقه در شبانه روز اعلام کرده و گفته است: حدود دو سوم این میزان نیز به مطالعه کتاب‌های درسی مربوط می‌شود.
بر اساس گزارش‌های دریافتی ۵۰ درصد باسوادان گفته‌اند که در یک سال گذشته کتاب‌های غیر درسی هم مطالعه کرده‌اند.
در ایران جوانان زیر 30 سال بیشترین سهم در مطالعه را دارند و نسبت معکوس سرانه مطالعه با افزایش سن شهروندان می‌تواند به علت مشغله‌های گوناگونی باشد که فرصت کتاب خواندن را از مردم می‌گیرد.
تیراژ کتاب در زمانی که جمعیت و تعداد باسوادان کمتر از نصف امروز بود به مراتب بیشتر بود و درست است که بخشی از کاهش تیراژ به افزایش عنوان کتاب‌های منتشر شده مربوط می‌شود، اما برای رونق کتابخوانی باید پولی برای خرید کتاب و فرصتی برای خواندن آن نیز وجود داشته باشد.
*کتابخانه شهرستان‌ها؛ بی‌رونق وضعیت کتاب و کتابخوانی هرچه از پایتخت دورتر می‌شویم گویی نامطلوب‌تر می‌شود. در بسیاری شهرستان‌ها کتاب اصلا جایی در سبد خانوار ندارد.
مدیر نهاد کتابخانههای عمومی شوشتر می‌گوید: در شهرستان شوشتر سه باب کتابخانه شهری و سه باب کتابخانه روستایی وجود دارد و این تعداد بسیار کم است.
هادی نظری می‌افزاید: وجود جمعا شش کتابخانه در سطح شهرستان شوشتر که بیش از 250 هزار نفر جمعیت دارد به نوعی کاستی و کمبود در این بخش فرهنگی را نشان می‌دهد.
این مقام مسئول با اشاره به اینکه کتاب و کتابخوانی باید در جامعه رونق بگیرد، خاطرنشان می‌کند: در نیمه نخست سال کتابخانههای عمومی شهرستان بسیار کم رونق و خلوت هستند زیرا مردم در کتابخانه‌ها حضور نمی‌یابند ولی در نیمه دوم سال کتابخانههای عمومی به دلیل حضور داوطلبان کنکور بسیار شلوغ است به نحوی که ساعت 8:30 صبح محلی برای مطالعه در کتابخانه های شهری برای خود پیدا نمی‌کنید و این نیز نشان از استفاده از سالن مطالعه کتابخانه‌ها دارد نه استفاده از کتاب.
نظری می‌افزاید: استفاده از کتابخانه یعنی استفاده از منابع غیر درسی در سالن مطالعه ولی در شرایط کنونی چنین اتفاقی بسیار بندرت می‌افتد.
* کتابخانههای روستایی بهتر از شهری‌ها کتابخانههای روستایی به عنوان محلی برای کسب دانش و فناوری و اطلاع‌رسانی نوین، ارتقای سطح زندگی روستاییان و بی‌نیازی آنها را از مهاجرت به شهر موجب می‌شوند. کتابخانههای روستایی با هدف پرورش فکر و افزایش مهارت روستاییان و روستایاران تشکیل می‌شوند. این نوع کتابخانه با ارائه خدمات عمومی و جنبی، گذران اوقات فراغت و سرگرمی فکری روستاییان را ممکن می‌سازد و با تأمین منابع در توسعه پایدار کشاورزی و عمران روستایی، نقش پشتیبان اطلاعاتی را ایفا می‌کند.
رئیس نهاد کتابخانههای عمومی شوشتر می‌گوید: کتابخانههای روستایی به دلیل خلوت‌تر بودن شرایط بهتری برای استفاده برای مطالعه غیر درسی دارند و به این دلیل شرایط در این کتابخانه‌ها اگر چه دور از شهر هستند ولی بهتر است.
نظری ادامه می‌دهد: در شرایط کنونی وضعیت کتابخانههای روستایی به دلیل حضور مردم و مطالعه مفید تر ارزیابی می‌شود و مطالعه خالص در این مراکز بیشتر است.
وی با اشاره به وضعیت نهاد کتابخانههای عمومی شوشتر می‌گوید: در شرایط کنونی در استان خوزستان شوشتر از نظر عضوگیری، فعالیت و... رتبه نخست را دارد و این مهم را آمار تائید می‌کند.
نظری خاطرنشان می‌کند: همه کتابخانههای عمومی شوشتر به اینترنت مجهز هستند ولی وضعیت اینترنت در کتابخانههای شهری بهتر از روستاهاست که علت آن، وجود زیرساخت‌های مخابراتی در شهرهاست.
*هیچ چیز جای کتاب را پر نمی‌کند
رئیس شورای فرهنگ عمومی شهرستان شوشتر در این باره می‌گوید: توجه به کتاب و کتابخوانی باید در صدر برنامه‌های دستگاه‌های دولتی قرار بگیرد.
حجت الاسلام شکرالله سلیمانی می‌افزاید: باید از فرصت‌های به دست آمده برای مطالعه استفاده کرد و در این باره باید تلاش زیادی به کار برد.
این استاد حوزه و دانشگاه خاطر نشان می‌کند: هیچ چیزی نمی‌تواند جای کتاب را پرکند و باید توجه داشت که کتاب و کتابخوانی مهم‌تر از خوردن، استراحت و ... است و باید به همین اندازه به این مهم بیشتر توجه شود.
سلیمانی با اشاره به سخنان مقام معظم رهبری در سال70 می‌افزاید: رهبر معظم انقلاب درباره کتاب و کتابخوانی نظرات بسیار زیادی عنوان کرده‌اند که در سال 70 در این باره جملات بسیار تکان دهنده‌ای دارند، ایشان می‌فرمایند: «وقتی یادم می‌آید ملت ما مطالعه را مثل خوردن و ورزش کردن به زندگی وارد نمی‌کند به قلبم فشار می‌آید» و این بهترین و دقیق‌ترین اظهار نظری است که می‌توان ارزش مطالعه را برای جامعه مشخص کرد.
رئیس شورای فرهنگ عمومی شوشتر می‌گوید: باید تلاش کنیم تا فرهنگ عمومی مردم تغییر کند و در این باره باید از همه ابزارهای فرهنگی استفاده کرد.
...............................
گزارش: مجتبی نارنج پور
..............................
انتهای پیام/و۱۰
