آیا هنر فرش دستباف آذربایجان غربی به جهانیان شناسانده خواهد شد

به گزارش خبرگزاری فارس از ارومیه، صنعت فرش آذربایجان غربی با وجود غفلت‌های بسیار باز هم آن‌قدر اهمیت دارد که میز کشوری فرش دستباف در ارومیه برگزار شود چراکه امروزه آرایه های قدسی و طبیعی در تابلو فرش های دستباف آذربایجان غربی که به قیمت یک عمر تلاش دستان هنرمند زنان و مردان این سرزمین در تار و پودهای نخی جان می گیرند الزام گروهی از مسئولان به توجه بیشتر به این صنعت را در پی آورده است اما این الزام بیشتر در وجه استانی اتفاق افتاده و هنوز مسئولان و هنرمندان فرشباف این استان در انتظار توجه مسئولان کشوری برای اختصاص اعتبارات و حمایت‌های موثر هستند.
فرش دستباف آذربایجان غربی ناجوانمردانه در سایه بازار پر رونق برخی رقبای داخلی قرار گرفته که حتی حاضر نیستند اسم قالی تکاب یا خوی را که در هر نقش فرش جاری‌است را تحمل کنند و فرش افشار یا ریز ماهی و دیگر فرش‌های این منطقه را با اسامی و برندهای دیگر به مشتریان می فروشند در حالی‌که اصالت فرش آذربایجان غربی اگر از فرش رقبا بیشتر نباشد کمتر نیست، اما چه سود که غفلت چندین دهه ای در معرفی این صنعت این پیامدها را به بار آورده است.
فرش دستباف آذربایجان غربی فقط زیرانداز و کف پوش نیست بلکه طراحی‌های قدسی و خلاقانه به همراه نقش‌های دلنواز و آرامش بخش، خصیصه بارز فرش استان ما است که جایگاه آن را نه فقط بر روی دیوار و الواح نمایشگاه ها بلکه بر دل‌های علاقه‌مندان به هنر فرش منقش کرده است.
حتی در سایت مرکز ملی فرش ایران در میان مناطق مهم فرش‌بافی کشور، نامی از آذربایجان غربی را قید نکرده و فقط نام چهارده مرکز برشمرده شده است.
طبق اعلام مرکز ملی فرش ایران به عنوان نمونه بندرترکمن، نایین و بیجار مناطق مهم فرش بافی کشور هستند اما تکاب و خوی در آذربایجان غربی مراکز مهمی نیستند!
جعفرصادق اسکندری رییس سازمان بازرگانی آذربایجان غربی می گوید: بیش از 100 هزار نفر در صنعت و هنر فرش استان به‌صورت دائم و فصلی فعالیت می کنند که از این تعداد 40 هزار نفرشان کارت فعال فرشبافی دارند و به جز کارگاه‌های فراوان غیرمتمرکز، 105 کارگاه متمرکز فرش بافی هم در استان داریم که فرشبافان با کار در این کارگاه ها 400 هزار مترمربع فرش می بافند و پتانسیل فراوانی هم در این هنر صنعتی وجود دارد که امکان ایجاد اشتغال برای تعداد بیشتری فراهم آید.
به گفته وی سال گذشته 30 تا 35 میلیون دلار فرش استان صادر شده است و این بجز فرش‌هایی است که از طریق گمرگ‌های تهران و تبریز که معمولا بدون ذکر نام فرش آذربایجان غربی تحت عناوین دیگر صادر شده اند است، در حالی که این صنعت در سال گذشته فقط توانست 3 میلیارد تومان از تسهیلات مرکز ملی فرش ایران استفاده کند اما در همین زمان بدلیل توجه ویژه مدیران استان به موضوع قالیبافی 23 میلیارد تومان از منابع داخل استان به تسهیلات حوزه فرش دستباف اختصاص داده شد.
اما وی تسهیلات دریافتی قالیبافان را ناکافی ارزیابی کرده و می گوید: باید با تسهیل دریافت این وام از سوی بانک‌ها، امکان پشتیبانی از این صنعت با تامین سرمایه در گردش قالیبافان برای خرید مواد اولیه درجه یک بیش از گذشته مورد توجه قرار گیرد ضمن آن‌که این صنعت نیازمند استفاده از تسهیلات ارزان قیمت‌تر است تا قالیبافان با فراغ بال بهتر و فرصت زمانی طولانی تری به کار هنرمندانه خود بپردازند.
به عقیده اسکندری راه‌اندازی مجتمع‌های قالیبافی راهکار ارتقای درآمد و کیفیت صنعت فرش در آذربایجان غربی است و به همین منظور احداث 11 مجتمع تخصصی قالیبافی را در دستور کار اداره خود دارد که به موجب آن امکان اشتغال برای 2هزار و 500 نفر به صورت ثابت فراهم می آید.
بر اساس گفته‌های رئیس سازمان بازرگانی آذربایجان غربی عمده سفارشات فرش دستباف استان از تبریز و تهران است اما تجار این شهرها و به‌ویژه صادرکنندگان فرش از برند و نام اصیل فرش‌های بافته شده در استان استفاده نمی کنند و فرش افشار تکاب یا ریز ماهی خوی را به‌نام شهرهای خودشان صادر می کنند و این موضوع به ناشناخته ماندن برندهای فرش استان می انجامد اما در استان تلاش می‌شود اصالت فرش ایرانی در کار قالی بافان استمرار یافته و به موازات آن کار معرفی برندهای فرش این منطقه نیز در حال انجام است.
با این حال به تازگی برند فرش افشار تکاب و ریز ماهی خوی ثبت ملی شده اند و سازمان بازرگانی استان در پی ثبت جهانی این دو برند فرش است.
اینکه از جمعیت بیش از 100 هزار نفری قالیبافان استان چرا فقط 13 هزار نفر بیمه شده اند محل اشکال اساسی است که در این ارتباط اسکندری با اذعان به طولانی بودن فرآیند این پروسه می گوید: استان با دارا بودن نیروی کار لازم و تشکل‌های مختلف مربوط به فرش، قابلیت تبدیل شدن به یکی از عمده‌ ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش در کشور را دارد و در این میان بیمه قالیبافان باید بیش از گذشته مورد توجه قرار گیرد و باید پروسه بیمه کردنشان طوری تسهیل شود تا سرعت بیمه کردن فعالان حقیقی حوزه فرش در راستای خدماتی که این قشر از جامعه به صنعت کشور می نمایند متناسب باشد.
به گفته این مسئول تاکنون برای 17 هزار و 580 نفر قالیباف استان سهام عدالت توزیع شده است.
اسکندری گفت: آموزش بهبافی نیز به صورت مستمر در حوزه فرش دستباف استان جریان دارد و تاکنون 156 هزار نفر ساعت آموزش قالیبافی انجام شده است.
اسکندری تصریح کرد: به دنبال اخذ گواهینامه های مختلف ایزو برای صنعت فرش دستباف هستیم و ضمن شرکت دادن فرش دستباف استان در نمایشگاه‌های معتبر داخلی و خارجی کار سفارش پذیری و سلیقه‌یابی مشتریان نیز در حال انجام است و در این مسیر نیازمند حمایت جدی مرکز ملی فرش ایران هستیم تا فرش آذربایجان غربی بیش از پیش در دنیا شناخته شود.
وی از رئیس مرکز ملی فرش ایران خواست با اختصاص اعتبارات بیشتر به صنعت فرش استان اعتباری را نیز برای احداث و راه اندازی نمایشگاه بزرگ و دائمی فرش دستباف آذربایجان غربی اختصاص دهد ضمن آنکه باید به گونه‌ای در سطح کشور برنامه‌ریزی شود که شهرداری‌ها و ادارات محیط زیست و دیگر ارگان‌های مرتبط، تسهیل کننده راه اندازی مجتمع های قالی بافی باشند نه موانع ایجاد آن.
اسکندری از در دست انتشار بودن کتاب فرش آذربایجان غربی نوید داده و می گوید: این کتاب در بردارنده تمام ظرفیت‌های هنر فرش دستباف استان خواهد بود که به دو زبان فارسی و انگلیسی منتشر می شود و هم اینک فاز اول آن که شامل نقشه‌ها و طرح‌های اصیل و بومی و رایج استان، معرفی افراد پیشکسوت، تولیدکنندگان و صادرکنندگان است در مرحله مستند سازی قرار دارد، اسکندری در بخشی از جلسه با ارتباط دادن موضوع فرش دستباف به برنامه‌های استکباری غرب در تحریم جمهوری اسلامی ایران گفت: امروزه دنیای غرب به دلایل واهی کشورمان را به انواع تحریم‌ها دچار کرده است و این در حالی آست که هم اینک بزرگ‌ترین فرش سفارشی به قالیبافان استان از خود ایالات متحده آمریکا است، یعنی در مقابل تحریم آنها، ما هنر صادر می کنیم و نشان می دهیم از چه فرهنگ بالایی برخورداریم و به موازات آن قدرت اقتصادی خود را نیز به دنیا نشان می دهیم.
رفیع زاده رئیس هیئت مدیره اتحادیه تعاونی‌های فرش دستباف روستایی کشور که همزمان مدیرعامل استانی این تشکل در آذربایجان غربی نیز هست دومین سخنران میز کشوری فرش دستباف است که با حرارات و حس بیشتری به موضوع فرش و مشکلات و مسائل این هنر پرداخته و می گوید: در حالی‌که 250 تعاونی و21 اتحادیه فرش در کشور داریم و حدود نیم میلیون نفر در حوزه قالیبافی فعالیت می کنند اما چون در تهیه و تامین مواد اولیه قالیبافان مشکلات اساسی وجود دارد سال گذشته در تولید فرش کاهش آمار را شاهد بودیم ضمن آنکه در این مدت قیمت مواد اولیه نیز تا 2.5 برابر افزایش پیدا کرده در حالی که تسهیلات و حمایت‌های مربوط به فرش دستباف تغییری نکرده است.
وی با برشماری مشکلات فراوانی که قالیبافان در دریافت تسهیلات از بانک‌ها دارند و بسیاری از آنها در نهایت به منابع مالی موردنظر دست نمی یابند ضمن گلایه از سیستم بانکی، پیشنهاد داد تا خود مرکز ملی فرش ایران دریافت کننده و اعطا کننده تسهیلات به قالیبافان باشد چرا که این دو طرف حرف همدیگر را بهتر می فهمند و شرایط یکدیگر را درک می کنند و امکان ضامن سپاری خود فرش ها در این روش نیز بوجود می آید.
رفیع زاده که از پیشکسوت‌های حاضر در جلسه میز کشوری نیز به حساب می آمد با مورد توجه قرار دادن پیشینه 400 ساله تعاملات صمیمانه و همکاری مسالمت آمیز دو کشور ایران و ترکیه، این مهم را بستری برای ارتقای میزان صادرات فرش به این کشور به‌عنوان نخستین کشور اروپایی چسبیده به ایران و دروازه ورود فرش ایران به غرب دانسته و خواستار کانال‌یابی جامعی برای صادرات فرش به صورت مستمر به این کشور شد.
وی در عین حال با اشاره به 8 گمرک موجود در استان و طرح این نکته که اغلب صادرات فرش کشور از گمرک‌های تهران و تبریز صورت می گیرد گفت: شایسته است یکی از گمرک‌های استان به‌صورت تخصصی به فرش اختصاص داده شود.
با وجود سابقه فراوان این مدیر حوزه فرش پیشنهاد راه اندازی بنیاد فرش استان از سوی وی به گونه ای مطرح شد که رئیس مرکز فرش ایران مجبور به طرح دو سؤال و متعاقب آن موضع گیری منفی برای راه اندازی این بنیاد شد.
رفیع زاده از رئیس مرکز ملی فرش ایران در خواست کرد 4 میلیارد تومان برای ایجاد این بنیاد اعتبار اختصاص داده شود تا در قالب آن امکان جمع آوری تمامی فعالان حوزه فرش دستباف زیر لوای آن فراهم آمده و اداره فرش دستباف سر و شکل جدیدی به خود بگیرد ضمن آن که این بنیاد در برند سازی و معرفی برندهای کنونی فرش استان نیز موثرتر عمل خواهد کرد.
به گفته وی تمامی هزینه‌های پس از احداث از قبیل تجهیز و راه اندازی آن بر عهده اتحادیه تعاونی‌های فرش دستباف روستایی کشور خواهد بود اما سؤال مرداسی رئیس مرکز ملی فرش ایران از رفیع زاده مبنی بر رقم اختصاصی خود این تشکل برای احداث بنیاد و جواب نامناسب وی موجب شد تا اجرای این طرح که به نظر جامع و کامل می آمد دچار مشکل شود به نحوی که مرکز ملی فرش ایران رقمی را به این امر اختصاص نداده و موافقتی نکرد.
این پیشکسوت حوزه فرش در بخشی از سخنان خود تسهیلات اعطایی بانک‌ها و نیز حمایت‌های دولت از فرش دستباف را ناکافی ارزیابی کرد و خواستار توجه بیشتر به قالیبافان شد.
در ادامه جلسه قاسملو رئیس هیئت مدیره فرش دستباف تکاب که شهرش به مرکز فرش استان شهره است و برند فرش افشار مربوط به این شهر است با تشریح ظرفیت‌های فراوان این شهر در تولید فرش دستباف اعم از نیروی انسانی، و کارگاه‌های متعدد و مجهز قالی‌بافی گفت: هم اینک صنعت 600 ساله فرش دستباف تکاب بدلیل گرانی مواد اولیه و ناکافی و ناکارآمد بودن پرداخت تسهیلات بانکی در حال ضربه خوردن است.
وی فعال سازی بخش تعاونی‌های فرش را راهکار پیشنهادی خود برای امکان بهره‌مندی قالیبافان از تسهیلات بانکی با کارسازی این تعاونی‌ها اعلام کرد و گفت: تجمیع ظرفیت‌های فرش دستباف استان در قالب تعاونی‌های فعال می تواند پروسه طولانی و ناکارآمد دریافت وام از بانک‌ها را کوتاه تر کرده و در نهایت به ارتقای صنعت فرش دستباف استان بیانجامد.
قاسملو استفاده از خط اعتباری صنعت را برای فرش دستباف خواستار شد چراکه به اعتقاد وی قالیبافی فقط شغل خانگی نیست بلکه بخش مهمی از صنعت کشور است.
وی راه اندازی خانه فرش تکاب را مایه امید قالیبافان این شهر دانست و ایجاد نمایشگاه دائمی فرش این شهر را نیز از جمله طرح هایی اعلام کرد که با سرانجام یافتن آن خواهد توانست در ارتقای صنعت فرش دستباف تکاب نقش آفرینی کند.
زینالی مسئول اتحادیه فرش دستباف خوی نیز در این جلسه از سیستم بانکی و نحوه دریافت تسهیلات شکایت کرد و مدعی شد بیش از 50 درصد متقاضیان استفاده از تسهیلات قالیبافی در این شهر نمی توانند وام های خود را بدلایل شرایط سخت بانک‌ها دریافت کنند.
به گفته وی گرچه در سال‌های اخیر خدمات خوبی در حوزه فرش دستباف انجام شده اما این کارها اصلا کافی نیست و هنوز هم ظرفیت‌های فراوان اما مغفولی در صنعت فرش دستباف استان وجود دارد که نیازمند توجه مسئولان است.
نماینده قالیبافان میاندوآب نیز در این جلسه گرانی 3 تا 4 برابری مواد اولیه، مشکلات بیمه قالیبافان، و افزایش نرخ کارمزد بانک‌ها و چگونگی دریافت تسهیلات را از مشکلات پیش روی قالیبافان این شهر اعلام کرد.
نماینده طراحان و نقشه‌کشان فرش نیز در این جلسه نقشه و طرح را شالوده اصلی این هنر دانست و از مسئولان خواست به این بخش از فعالان حوزه فرش توجه بیشتری داشته باشند.
وی گفت: کتابی را در حوزه طراحی و نقشه فرش استان در حال تدوین داریم که طی آن فرش خوی که قدمت 1050 ساله دارد و یا فرش افشار تکاب که یک برند بین المللی است به همراه دیگر برندهای استان بیشتر معرفی خواهد شد.
فرشین دبیر جشنواره فرش استان نیز در این میز کشوری گفت: باید طوری برنامه ریزی شود تا همان‌گونه که برای خرید یخچال در بانک‌ها وام داده می شود برای فرش دستباف نیز وام داده شود.
وی گفت فرهنگ سازی و اطلاع‌رسانی از چگونگی نگهداری فرش نیز رسالت مرکز ملی فرش باید باشد ضمن آنکه حتما باید قالیشویی‌ها سامان بهتری یابند چرا که این مراکز قالی‌های نفیس دستباف که سرمایه ملی کشور محسوب می شوند را به گونه‌ای با روش‌های غیر تخصصی می شوید که عملا به این صنعت خسارت زده و کیفیت فرش دستباف را از بین می برند.
او از رئیس مرکز ملی فرش ایران خواست اعتبار تبلیغات جشنواره فرش استانی را به خود استان اختصاص دهند تا با توجه به ظرفیت‌ها و شرایط استان هزینه شود تا تاثیرگذاری بهتری نیز در عمل مشاهده گردد.
غلامرضا دیزج نژاد معاون برنامه ریزی استاندار آذربایجان غربی در ادامه جلسه با اذعان به برخی مشکلات موجود در صنعت قالیبافی استان و کشور گفت: فرش به‌عنوان هنر اصیل ایرانی جایگاه مهمی در دنیا دارد و از جمله صنایعی است که به دلیل تفاوت قابل توجه در قیمت تمام شده و قیمت فروش از سود مناسبی برخوردار است اما این صنعت به علت عدم برقراری پیوند با نیازها و اقتضائات روز جهان در حال ضربه خوردن است.
وی گفت: امروز به‌دلیل عدم کارآمد سازی و بروز رسانی برخی دیگر از صنایع مان هم در حال لطمه خوردن هستند همان‌گونه که مثلا در زنجان چاقوی چینی عرضه می شود یا فرش چینی به جای فرش ایرانی روانه بازارها می گردد و در این راستا نیازمند ارتقای و روزآمدسازی صنایع ملی مان هستیم و باید اقتضائات جهانی در نظر گرفته شده و بازارهای هدف سلیقه یابی و نیاز سنجی شوند.
وی تصریح کرد: جایگاه فرش آذربایجان غربی در ایران و جهان بسیار بالاتر از جایگاه کنونی است و باید در این راستا مشکلاتی از قبیل، مواد اولیه، طرح و نقشه، مجتمع‌ها و تشکل‌های فرشبافی، سفارشی کارکردن، سرعت بافت و برند سازی به همراه برخی دیگر از مشکلات مرتفع شود تا صنعت فرش دستباف استان به جایگاه حقیقی خود برگردد.
دیزج نژاد معتقد است فرش ایرانی رقبای زیادی دارد و برخی کشورها با جعل فرش ایرانی و تحریم آن درصدد تضعیف جایگاه فرشمان هستند.
به گفته وی کیفیت، فروش و بازاریابی برای فرش دستباف باید مورد توجه اساسی تولید کنندگان و عوامل دخیل در حوزه صنعت فرش قرار گیرد تا جایگاه فرش استان در عرصه بین المللی احیای شود.
ابراهیم سوار نماینده صادرکنندگان فرش استان نیز در این جلسه با برشماری تجربیات خود در زمینه صادرات فرش به کشورهای اروپایی و به‌ویژه عراق گفت: در حالی که سال گذشته بیش از 1.5 میلیون دلار صادرات فرش داشته ام امسال این رقم به 150 هزار دلار هم نرسیده است و عمده علت این امر فقدان منابع مالی بوده است.
وی در عین حال بازار فرش عراق را فقط مختص مصرف‌کنندگان این کشور ندانست و گفت: بیش از 80 درصد فرش ایران در عراق به خریداران غربی و اروپایی فروخته می شود.
رضازاده رئیس بنیاد توسعه کارآفرینی آذربایجان غربی از آماده بودن طرح هلدینگ فرش دستباف صادراتی خبر داد که به موجب آن همه فعالان حوزه فرش می توانند به عضویت درآمده و با سرمایه گذاری در قالب این شرکت که بصورت سهامی عام خواهد بود در حوزه فرش دستباف فعالیت نمایند.
حسنقلی پور نماینده اداره آموزش فنی و حرفه ای آذربایجان غربی نیز در این جلسه با ارائه گزارشی از عملکرد این اداره در آموزش قالیبافان گفت: از تعداد 7 هزار و 400 نفر افراد معرفی شده برای گذراندن دوره آموزش فرشبافی 6 هزار و 700 نفر موفق به قبولی در این دوره ها شده اند.
-----------------------------
گزارش از محمد آقایی پر
---------------------------
انتهای پیام/ح10