بیانی درست از برهان امکان و وجوب/تبیین باورهای بنیادین دینی در تربیت دینی - بخش هفدهم

حمیدرضا آیت اللهی

تربیت دینی ما توسط مربیانی انجام می شود که برخی مفاهیم و باورهای بنیادین دینی برای آنها هنوز واضح و روشن نشده است به همین جهت سلسله گفتارهایی بر اساس تجربیات علمی و فلسفی چند دهساله تنظیم شده است تا قدم قدم این مفاهیم و باورها روان و بدور از اصطلاحات فنی بگونه ای بازگو شود که بتواند راهنمایی برای مربیان برای نحوه انتقال آنان به متربیان بگردد.

در گفتار قبل، در ارتباط با برهان امکان و وجوب اشاره شد که؛ متاسفانه این برهان بصورت غلط متداول شده است. برای تبیین این برهان از مفاهیم عقلی محض استفاده می شود و نباید نمونه های این عالم را در نظر گرفت.

قطعی ترین برهان اثبات خداوند برهان امکان و وجوب است. برهان امکان و وجوب بک مقدمه دارد که عقلی محض است و ربطی به عالم ندارد. مقدمه عقلی یعنی اگر معنای وجود را درک کنیم، با تقسیم عقلی می گوییم از دوحال خارج نیست: یا وجودی می تواند باشد که وجود برایش ضرورت داشته باشد و یا وجودی می تواند باشد که وجود برایش ضرورت نداشته باشد.

حال اگر یک ممکن الوجودی وجود پیدا کرد چون وجود از خودش نیست نیاز دارد که یک علتی آن را به وجود آورده باشد. حال آن علت، اگر ممکن الوجود باشد نیاز به یک علت است که بالاخره باید به یک واجب الوجودی منتهی شود (یعنی به وجودی که وجود از ذاتش برمی خیزد و وابسته نباشد).

حال این مطلب را با عالم خارج بررسی کنیم. اگر اثبات کنم که یک چیزی در عالم، ممکن الوجود است که وجود هم دارد، اثبات می شود که یقینا باید یک واجب الوجودی در عالم باشد. اما چگونه می توانیم اثبات کنیم یک شیء مثل کتاب که جلوی ما هست ممکن الوجودی است که وجود دارد.

چند دلیل برای این که این کتاب یک ممکن الوجود است داریم: یک، چون یکی موقعی نبوده است پس معلوم می شود نمی تواند واجب الوجود باشد. دلیل دیگر اینکه اگر ذات کتاب را در نظر بگیریم می بینیم وجود داشتن در معنای کتاب وجود ندارد پس معلوم است که واجب الوجود نیست پس ممکن الوجود موجود شده است پس باید واجب الوجودی در عالم باشد.

مثال تسلسل در این استدلال مثل آن است که کسی یک فردی را در ذهنش تصور کند که او نیز یک فرد دیگر را تصور کرده باشد و به همین ترتیب تا در نهایت نفر آخری یک سیب را تصور کرده باشد. نمی توان برای تسلسل در برهان امکان و وجوب در عالم خارج نمونه ای ذکر کرد.

ادامه دارد                      

انتهای پیام/

از شما صاحبنظر گرامی در حوزه تعلیم و تربیت هم دعوت می کنیم، از نویسندگان، ممیزان و اعضای هیئت تحریریه پنجره تربیت باشید. برای ارسال مطالب و عضویت در هیئت تحریریه، از طریق ایمیل FarsPanjarehTarbiat@gmail.com مکاتبه فرمائید.