به گزارش خبرنگار آموزش و پرورش خبرگزاری فارس، در واژه‌شناسی (ترمینولوژی) آموزش و پرورش در تعریف عبارت برنامه درسی/Curriculum آمده است: الگوی هماهنگ و سازمان‌یافته طرح‌های آموزشی و پرورشی مدارس، حاوی مجموعه‌ای از اهداف، اصول، برنامه‌های عمومی، فرصت‌های تربیتی و طرحریزی شده (از سطح ملی، منطقه‌ای و محلی تا مدرسه و کلاس درس با طیف مخاطبان بسیار گسترده و فراگیر تا بسیار محدود)، که حداقل شامل سه جزء «موضوع یا محتوا»، «روش» و «ترتیب زمانی» است؛ این برنامه تدابیر از پیش تعیین شده و نتایج مترتب بر آنها در ارتباط با محتوای دروس و سرفصل‌ها، روش‌های تدریس، ارزشیابی پیشرفت تحصیلی و فرآیند رسمی و غیر‌رسمی آموزشی، اعم از آموزش‌های آشکار و پنهان، برای یادگیری است که از طریق آن، فراگیران، تجربیات یادگیری، دانش و مهارت‌های لازم را تحت نظارت معلّم فرا می‌گیرند یا نگرش و نظام ارزشی خود را تغییر می‌دهند تا در سایه آن بتوانند با درک و اصلاح موقعیت، تکوین و تعالی پیوسته هویت خویش، دانش مربوط به حوزه‌های مختلف مرتبط با محیط زندگی را کسب و شایستگی‌های لازم را در خود به‌وجود آورده و برای رسیدن به مرتبه قابل قبولی از آمادگی برای تحقق حیات‌طیبه در همه ابعاد گوناگون و ورود به عرصه زندگی و محیط کار آماده شوند. به عبارت دیگر؛ برنامه‌درسی، محتوای رسمی و غیر‌رسمی و موضوع مشخص و هدفمندی است که طی فرآیند معیّن و تحت نظارت مدرسه، دانش و مهارت‌های فراگیران را افزایش و به‌وسیله آن مخاطبان گرایشها، نگرش‌ها، قدرشناسیها و ارزش‌های خود را تغییر داده یا اصلاح می‌کنند.
برنامه درسی، در حقیقت منعکس کننده آن چیزی است که معلم بدان امید می ورزد، برای آن ارزش قائل است، بدان اعتقاد دارد و بالاخره انتظار دارد که بتواند آن را برای فراگیران تحت نظر خود فراهم سازد. برنامه‌درسی در این سطح به درجه مهارت‌های حرفه‌ای، قابلیت‌ها و برداشت‌های معلم در خصوص تعلیم و تربیت، بستگی دارد.
ایده اصلی در درک مفهوم برنامه‌درسی در سطح آموزشی این است که، یک معلم در محدوده کلاس درس تصمیم گیرنده اصلی باشد.
فرآیند برنامه‌ریزی درسی، مستلزم پیمودن مراحلی نظیر سنجش نیازها، تدوین هدف‌ها، انتخاب و سازماندهی محتوا و نیز تجربیات یادگیری، اجرا و ارزشیابی و برنامه‌ای مشتمل بر پنج مؤلفه پذیرفته شده، چارچوبی از فرضیات درباره یادگیرنده و جامعه، مقاصد و اهداف، محتوا و موضوعات درسی، شیوه‌های اجرا و ارزشیابی است.
ریشه در واژه لاتین currere دارد، به معنای میدان مسابقه یا میدانی برای دویدن و راهی که باید طی شود.
برنامه درسی اجرا شده/Implemented Curriculum: مجموعه اقدامات، فعالیت‌ها و محتوای آموزشی رسمی و غیر‌رسمی در حوزه تعلیم و تربیت که بر اساس برنامه‌درسی قصد شده و آنچه معلّمان از آن برداشت کرده‌اند، در محیط‌های واقعی کلاس درس به اجرا درآمده باشد.
برنامه درسی آشکار/Set/Explicit Curriculum: مجموعه دروس و آن دسته از فعالیت‌ها، محتوای آموزشی رسمی و غیر‌رسمی و نتایج آموزش مدرسه‌ای که به‌طور آشکار در برنامه‌درسی قید شده‌اند.
برنامه درسی صریح یا رسمی
برنامه درسی تجویزی[الزامی]/Core/Intended Curriculum: بخشی از سند برنامه‌درسی که در قالب کتب و مواد آموزشی، توسط نظام آموزشی، مدرسه یا معلم برای پرورش «هویت مشترک» دانش‌آموزان تولید شده و آنچه را که باید تدریس شود، تصریح می‌کند که ناظر به قابلیت‌ها یا شایستگی‌های ثابت و بالاخره آمادهسازی برای حرفه به‌صورت عام (در قالب شایستگی‌های اساسی و عمدتاً شناختی و نگرشی و نه مهارتی) در این بخش است. به عبارت دیگر؛ دروسی که با سرفصل‌های معین در برنامه آموزشی مشخّص شده و اخذ آن توسط دانش‌آموز یا دانشجو، از بین جدولی از دروس که چارچوب آن از طریق برنامه مشخّص شده است، اجباری و فارغ‌التّحصیل شدن آنان از یک دوره مشخص، منوط به گذراندن این دروس است و با دروس دیگر قابل تعویض نیست که باید به‌صورت uniform یا «تک وضعیتی» تعریف شود. دروس اجباری می‌تواند پیش‌نیاز باشد.
برنامه‌درسی تجویز شده، برنامه‌درسی قصد شده، برنامه‌درسی مکتوب، برنامه‌درسی الزامی.
برنامه درسی تهی/Null Curriculum: هرگاه نظام برنامه‌ریزی درسی برخی از مفاهیم و مسائل را عملاً در برنامه‌های درسی نگنجاند یا مطالب گنجانیده شده در برنامه‌های درسی یا کتاب‌های درسی با سن عقلی دانش‌آموزان و دانشجویان متناسب و برای آنها قابل فهم نباشد، برنامه‌درسی را برنامه‌درسی تهی، عقیم یا پوچ می‌نامند.
برنامه‌های درسی پوچ، عقیم
برنامه درسی رسمی و صریح/Formal and Explicit Curriculum: آن دسته از فعالیت‌ها و برنامه‌های درسی که نظام آموزشی، آنها را به‌طور رسمی و آشکار اعلام می‌کند و در بسیاری از موارد در قالب کتاب‌های درسی در مدارس و مراکز آموزش‌عالی تدریس میشود؛ به عبارت دیگر آنچه طراحان و برنامه‌ریزان درسی برای رشد و تربیت فراگیران طراحی و برنامه‌ریزی می‌کنند و نظام آموزشی آنها را اجرا می‌کند.
برنامه درسی آشکار
برنامه درسی غیر‌تجویزی [اختیاری]/Elective Curriculum: برخی از حوزه‌ها یا فعالیت‌های یادگیری در برنامه‌درسی که کاملاً تحت‌تأثیر موقعیت‌های خاص زمانی، مکانی و انسانی برای پرورش هویت (های) اختصاصی» کاربرد دارد. از ویژگی‌های آن، دامنه تنوع حداکثری یا وضعیت‌های نامحدود است؛ این بخش شامل انواع برنامه‌های فوق‌برنامه، مکمل و اوقات فراغت میشود. به عبارت دیگر تعدادی از دروس اختصاصی یا دروس مشترک داخل یا خارج از برنامه‌درسی یا رشته مربوط که دانش‌آموز آنها را برحسب علاقه و استعداد خود انتخاب می‌کند.
برنامه درسی انتخابی یا اختیاری
برنامه درسی کسب شده/Implements Curriculum: برنامه‌درسی تجربه شده یا «کسب شده»، همان «برنامه‌درسی رسمی » تهیه شده است که در قالب کتاب‌های درسی تدوین و برای تدریس به مدارس ابلاغ میشود و معلّم و شاگرد از طریق آن با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند و از نتایج آن بهرهمند می‌شوند.
برنامه‌درسی رسمی، برنامه‌درسی قصد شده.
برنامه درسی مستتر/Hidden Curriculum: آن دسته از متون غیر‌رسمی و غیر ملموس نظام ارزش‌ها، هنجارها، طرز برداشت‌ها و جنبه‌های غیر دانشگاهی و غیر‌رسمی مراکز آموزشی، متشکل از پیام‌های ضمنی، جو اجتماعی، فعالیت‌ها و نتایج آموزش‌های مدرسه‌ای که به‌طور آشکار در برنامه‌درسی قید نشده است ولی به‌عنوان بخشی از تجارب آموزش در مدرسه احساس می‌شوند که در قالب فعالیت‌ها آمده و به نوع رابطه مدرس و فراگیر، مقرّرات و قانون کلاس‌های درس و محتوای ضمنی کتاب‌ها، بستگی دارد. اساساً برنامه‌درسی مستتر به آموخته‌ها و تجربیات فراگیران و روابط آنها با سایر فراگیران، معلّمان، اولیای آنها، محیط مدرسه و بیرون از آن اشاره دارد.
برنامه‌درسی پنهان
برنامه درسی مکتوب/Written Curriculum: برنامه‌درسی قصد شده
برنامه درسی ملی/National Curriculum: سندی حاوی نقشه کلان برنامه‌درسی و چارچوبی برای نظام برنامه‌ریزی درسی کشور که چگونگی تدریس و یادگیری از میان دامنه‌ای از موضوعات و سنجش‌های مرتبط، جلوه ملموس آرزوها و آمال تربیتی در سطح ملّی را به‌منظور تحقق اهداف نظام آموزش‌و‌پرورش، تعیین و تبیین می‌کند. برنامه درسی ملی به گونه‌ای تدوین میشود که بتواند زمینه آموزش و پرورش پایه را برای همه جمعیت دانش‌آموزی کشور به‌صورت عادلانه، فراهم آورد؛ این برنامه همانند سایر اسناد هم‌تراز خود مبتنی بر مبانی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است.
برنامه درسی ناگفته/Unspoken/Untold Curriculum: برنامه درسی ناگفته یا مغفول، شامل آن دسته از ارزش‌ها، اطلاعات و دانش‌هایی است که مدارس تعمداً یا ندانسته به آموزش آنها اقدام نمی‌کنند؛ هر چند ممکن است ارزش و اهمیت آنها بیشتر از مواردی باشد که در مدرسه آموزش داده میشود.
برنامه‌درسی مغفول
برنامه درسی نیمه تجویزی[انتخابی]/Core/Elective Curriculume: بخشی از برنامه‌درسی که علاوه بر کمک به پرورش «هویت مشترک» دانش‌آموزان، پرورش «هویت اختصاصی» آنان را نیز در کانون توجه قرار می‌دهد و به‌صورت چند وضعیتی (یعنی متناسب با وضعیت‌های گوناگونی که دانش‌آموزان از نظر شغلی و تحصیلی برای آینده خود متصورند) تعریف و طراحی می‌شوند تا امکان انتخاب از میان اشکال و انواع گوناگون مواد و برنامه‌های درسی، وجود داشته باشد.
برنامه‌ریزی انتخابی
انتهای پیام/
