به گزارش خبرگزاری فارس از سنندج، روستای زیویه در نزدیکی شهر سقز قرار دارد. این ناحیه در سده هفتم پیش از میلاد به دولت ماننائیان تعلق داشته است، این دولت با مادها علیه آشوریان متحد شد از آشور شکست خورد.
در سال‌های 660 و یا 659 پیش از میلاد این ناحیه توسط سکاها اشغال و به ضمیمه خاک آنها به سرزمین سکاها افزوده شد، سکاها منطقه سقز را بعدها برای حکومت بر مادها مورد استفاده قرار دادند و از آنجا حملات تهاجمی خود را که با سرقت همراه بود انجام می‌دادند به همین دلیل گرچه ثابت کردن آن آسان به نظر نمی‌رسید ولی واژه سقز با سکا«سک‌ها» بی‌ارتباط نیست.
قلعه تاریخی و باستانی زیویه با عمری به درازای 3 هزار و 500 سال یکی از شاهکارهای معماری بشریت در سده نهم تا ششم پیش از میلاد در سقز است.
این قلعه بر روی یک تپه که بر نواحی پیرامون خود اشرفیت کامل دارد، قرار گرفته و هم از نظر معماری و هم آثار هنری یکی از شاخص‌ترین مکان‌های دوره تاریخی محسوب می‌شود.
براساس اطلاعات به دست آمده؛ قلعه‌ای زیویه احتمالاً مربوط به اقوام مانایی است که محل حکومتشان شمال غرب ایران بوده است.
قلعه‌ای با موقعیت بسیار خاص طبیعی که وضعیت تپه نسبت به ارتفاعات مجاور از نظر استراتژیک دارای اهمیت خاصی است.
در سالنامه‌های آشوری برای نخستین بار از این بنای تاریخی نام برده شده است و بیان شده که به دنبال شورش و طغیان اقوام مانایی سده نهم تا ششم پیش از میلاد از طریق قلعه این تپه عملیات‌های جنگی صورت گرفته است.
اعتبار و شهرت جهانی زیویه به سال 1325 باز می‌گردد. رابرت رایسون آمریکای در سال 1945 نخستین عملیات باستان‌شناسی را در این منطقه انجام گرفت.
در فاصله سال‌های 1323 تا 1325 یک یهودی به نام ایوب‌رب نوع به مدت 8 سال اقدام به کاوش کرد به گونه‌ای که در طول این سال‌ها صدمات جبران‌ناپذیری متوجه این اثر باستانی شد.
این گروه بیش از 80 درصد تپه زیویه را با هدف پیدا کردن اشیا و آثار تاریخی برای فروش و تجارت مورد اکتشاف قرار دادند.
نصرالله معتمدی در سال 1354 کاوش و بررسی اشیاء کشف شده در تپه باستانی زیویه را آغاز کرد. کاوش‌های وی در دو فاصله زمانی تا سال 1373 ادامه داشت، اما در دور دوم فعالیت‌های معتمدی که بیش از 6 سال طول کشید، آثار باستانی بسیار ارزشمندی در این تپه تاریخی کشف شد.
سیمین لک‌پور فعالیت‌های باستان‌شناسی خود در تپه باستانی زیویه را از سال 1378 آغاز و حدود 11 فصل در این مشغول کاوش بود و در این مدت تالار ستون‌دار، راه پله‌های سنگی و فضاهای جانبی که از شاخص‌ترین بخش‌های این تپه باستانی است، کشف شد.
تالار ستون‌دار این تپه باستانی دارای 16 ستون در دو ردیف هشت عددی است که پایه ستون‌ها سنگ و خود ستون‌ها نیز از خشت است. اما در حال حاضر متاسفانه هم‌اکنون از ستون‌ها هیچ‌گونه اثری باقی نمانده است.
فعالیت‌های باستان‌شناسی و محافظتی این اثر باستانی در سال 82 متوقف و بعد از وقفه‌ای چهار ساله در سال 86 از سر گرفته شد.
ظروف سفالی مکشوفه از قلعه تاریخی زیویه
سفال خاکستری
این نوع سفال درصد نسبتا کمی را در زیویه به خود اختصاص داده است. این رنگ در ظروف مختلف با توجه به میزان پخت و نوع گل آنها متغیر است. در پاره‌ای از ظروف دانه‌های نسبتاً درشت شن بکار رفته به گونه‌ای که سفالگر قادر به تسطیح کامل بدنه نبوده و گاه ناهمواری‌هایی را در سطح سفال به وجود آورده است.
سفال با نقوش کنده
یکی از متنوع‌ترین و زیباترین گونه‌های سفال در زیویه سفال‌هایی با نقوش کنده هستند.
نقوش در اینجا عموماً بر روی شانه ظروف قرار گرفته و موضوعات آن را طرح‌های هندسی تشکیل می‌دهد. این نقوش بعد از شکل‌گیری سفال با شیئی نوک تیز و بسیار ظریف بر روی سطح سفال ایجاد شده است.
سفال با لعاب شیشه‌ای
یکی از زیباترین نوع سفال در زیویه سفال آجری رنگ نسبتاً قطور است که با لعاب شیشه‌ای مات بر روی آن نقوشی با رنگ‌های آبی، زرد، سبز، سفید و قهوه‌ای روشن و موتیف‌های هندسی، گیاهی و حیوانی ترسیم شده است.
ظروف آشپزخانه‌ای
بخش عمده ظروف این گروه دست‌ساز بوده و بدنه‌ای نسبتاً قطور دارند. این نوع به واسطه حرارت‌های ثانوی و دودهای که هنگام طبخ‌های مکرر بر روی بدنه نشسته، دارای رنگ قهوه‌ای مات یا لکه‌های بزرگ سیاه است.
سفال آجری رنگ
یکی از رایج‌ترین سفال زیویه، ظروفی است با بدنه نسبتاً ظریف، سطحی کاملاً صاف و گاهی صیقل یافته که به رنگ آجری روشن تا آجری مایل به اخرایی است و شامل انواع کاسه، آبخوری و تنگ است.
ظروف بزرگ
درصد بالایی از سفال‌های زیویه به ظروفی با حجم‌های بالا اختصاص دارد که شامل ظروف کاسه مانند و کوزه‌های بزرگ و خمره می‌شود.
گنج زیویه برای نخستین بار در سال 1947 میلادی 1326 هجری خورشیدی به صورت تصادفی توسط کشاورزان آن سامان کشف شد.
آثار گنج زیویه نشان می‌دهد که سوارکاران سکایی در این ناحیه سکونت داشته‌اند، در حالی که آثاری از تشکیلات سیاسی و کارگاه‌های هنری تصویری به دست نمی‌آید.
از جملة آثار شاخص که در سال‌های اخیر حوالی سال 1376 در حفاری‌های علمی به دست آمد، می‌توان به قطعات و لوحه‌‌های عاج منقوشی اشاره کرد که با نقش‌های الهه و خدایان اساطیری، جنگ و شکار و .. تزئین یافته‌اند که با همت هنرمندان شاغل در میراث استان طرح آن بزرگ‌نمایی و بر دیواره‌ای در پارک امیریه سنندج ایجاد شده است.
در حال حاضر بسیاری از آثار گران‌بها و ارزنده این محوطه باستانی زینت‌بخش بزرگ‌ترین و مهم‌ترین گالری‌ها و موزه‌های دنیا چون لوور در فرانسه، بریتانیا در انگلستان، رمیتاژ در لنینگراد و غیره است و تنها تعداد معدودی اشیا طلایی، نقره‌ای و سفالی در اختیار سازمان میراث فرهنگی کردستان قرار گرفته است.
از نظر کارشناسان سازمان میراث فرهنگی کردستان سفالینه‌های به دست آمده و دیگر آثار کشف شده از این قلعه باستانی نشان می‌دهد که از اواسط قرن هشتم قبل از میلاد تا اوایل دوره هخامنشی، زندگی در این قلعه وجود داشته و با به سلطنت رسیدن داریوش هخامنشی و تهاجم وی به سرزمین مادها زندگی در این قلعه به پایان رسیده است.
--------------------------
گزارش از: شیرین مرادی
--------------------------
انتهای پیام/79002/غ40/ف4004
