به گزارش خبرگزاری فارس از اصفهان، در هیاهو و جنب و جوش شب عید با قدم به خیابان‌ها برای خرید این روزها حتما به پاساژهای آسمان خراشی که دکوراسیونی به سبک مدرن و غربی دارند یا مغازه‌هایی که از درب و پنجره گرفته تا اجناس داخل آن همه و همه امروزی است، سری زده‌اید.
خرید و بازار همیشه دو کلمه‌ای بوده که در کنار یکدیگر و با هم می‌آمدند و امروزه زمانی که حرف از خرید می‌شود به دنبال آن نام پاساژها و مجتمع‌های تجاری به زبان می‌آید در صورتی که در گذشته نام بازارها یادآور خرید بود.
بازار در پهلوی «واکار» و در پارسی باستان «آباکاری» به معنی اجتماع چریدن است و در گیلکی و نطنزی «واکار» و سمنانی «وازهار» گویند.
بازار مهم‌ترین محور و شاه راه ارتباطی در شهرهای قدیمی بود و بیشترین آمد و شد شهروندان در آن صورت می‌گرفت.
کارشناس تاریخ در مورد اهمیت بازارها در دوران گذشته اظهار داشت: بازار تنها مکانی برای داد و ستد نبود بلکه به عنوان مهم‌ترین کانال ارتباطی شهر اطلاعات، اخبار و آگهی‌ها نیز از آنجا مخابره می‌شد.
سید مصطفی طباطبایی ادامه داد: به همین منظور افرادی با نام جارچی یا منادی خبر را در بازار اصلی شهر جار می‌زدند.
وی درجه اهمیت بازارها را پس از مسجد هسته اولیه یک محله دانست و تصریح کرد: در شهرهای بزرگ هر محله دارای یک یا چند بازارچه بود و یک بازار بزرگ و اصلی نیز نیازهای مردم را تامین می‌کرد.
بازارهای فعلی اصفهان یادگار عصر دیلمیان و سلجوقیان و به خصوص صفویه است و در طول این بازارها حمام‌ها و مدارس و چهارسوهای بسیار زیبایی وجود داشته که برخی از آنها هنوز نیز پابرجا است.
توسعه و گسترش بازار در معابر و مسیرهای فرعی موجب به وجود آمدن راسته‌های فرعی می‌شدند. فراوانی راسته‌های فرعی به رونق فعالیت‌های اقتصادی بستگی داشت و هر راسته فرعی مختص یک صنف مشخص بود.
«دالان» در بازارهای سنتی عملکرد ارتباطی بین راسته‌های بازار با یک فضای معماری را داشته است. حجره (دکان)، کاروانسرا، تیمچه و قیصریه نیز از فضاهای معماری بازار به شمار می‌روند.
دکان یا حجره از کوچکترین اما مهم‌ترین فضاهای معماری بازار است، به همین دلیل راسته بازار با حجره‌های پیرامونش هویت داشت.
کاروانسراها نیز به عنوان شاخص‌ترین فضای معماری بازار کارکردی همانند مجتمع‌های تجاری امروزی داشته‌اند. با تضعیف نقش کاروان‌ها در سامانه حمل و نقل بازار، واژه کاروانسرا به سرا یا کاروانسرای شهری تغییر پیدا کرد.
نحوه استقرار در کاروانسراهای شهری به صورت موقت بوده و به همین جهت بیشتر آنها فاقد شترخوان یا اصطبل هستند. اغلب سراها دارای یک میانسرا یا حیاط مرکزی هستند و در چهار سمت آنها حجره‌هایی در دو اشکوب ساخته می‌شد.
به طور معمول فضاهای زیرزمین به عنوان انبار و محل نگهداری کالا مورد استفاده بوده و حجره اشکوب همکف محل عرضه کالا و اشکوب فوقانی به عنوان دفتر اداری، کارکردی بازرگانی داشته است.
«چهارسو» یا چهار سوق محل تقاطع دو راسته مهم بازار است که این فضا از حیث اقتصادی و اجتماعی بسیار بااهمیت بوده است.
«تیمچه» به معنی کاروانسرای کوچک بوده است ولی در دوره معاصر، به سرای کوچک سرپوشیده اطلاق می‌شود که با پاساژهای امروزی قابل قیاس هستند. ویژگی سرپوشیده بودن تیمچه‌ها، شرایط را برای عرضه کالاهای با ارزش مانند فرش و پارچه فراهم می‌کند.
تعدادی از بازارهای مهم اصفهان به شرح زیر است.
بازار قیصریه (بازار بزرگ)
در مقابل مسجد امام در شمال میدان امام اصفهان سردرى هلالى شکل با کاشیکارى مجلل و با شکوهى پدیدار است که از آنجا داخل بازار قیصریه می‌شوند.
امتداد بازار بزرگ اصفهان به مسجد جامع و سپس به بازار عریان منتهی می‌شود.
این سردر به امر شاه عباس بزرگ در سال 1011 هجری قمری از روى سردر قیصریه آسیاى صغیر ساخته شده و چون در قدیم الایام عموم مردم به خصوص سلاطین و پادشاهان به اوضاع کواکب توجه داشتند ساختمان‌ها را نیز در ساعات میمون و اقترانات سعد بنا می‌کردند و گویا هنگام شروع به ساختمان‌ها این بنا طالع در برج قوس بوده است و از این رو در بالاى سر در برج قوس را که از ستاره‌هائى تشکیل می‌شود که پیکره کمان را نشان می‌دهد ترسیم و انسان نیم تنه دیگر آن به صورت حیوان درندهاى است با در دست داشتن تیر و کمان نقاشى کرده‌اند و در وسط این سردر نقش خورشید با طرزى جالب و عالى مشاهده می‌شود.
بازار مزبور که به بازار شاهى نیز شهرت دارد از سر در قیصریه شروع و به بازار چیت‌سازها و از آنجا به بازار دارالشفا منتهى می‌شود و امروز محل فروش بهترین قلمکارها و کارهاى دستى اصفهان است. در این بازار محلى به نام ضربخانه معروف شاهى وجود دارد و سراى معروف شاه نیز در این بازار واقع است.
چهارسوى ضرابخانه که مانند آن نه در اصفهان و نه در ایران وجود دارد چهارسوى بازار چیت‌سازها در جنب دارالشفا در این بازار واقع است. تیمچه‌هاى جهانگیر و شله نیز در همین بازار است.
بازار سماور سازها
بازار سماورسازهای کنونى که در قدیم به بازار مثقالى‌فروش‌ها معروف بوده داراى چهارسوى بى‌نظیرى است، مسمى به چهارکرباس فروش‌ها که حوضى به سبک صفوى در وسط آن است و به وسیله بازار کوچکى به چهارسوى چیت‌سازها متصل می‌شود.
بازار زرگرها
از بازارهاى متصل به بازار قیصریه است، بازار زرگرها که به امر شاه عباس و به وسیله محبعلى الله بیک بنا گردید است این بازار از چهارسوى کرباس فروش‌ها به بازار قهوه کاشی‌ها منتهى می‌شود وسط آن چهارسوى زیبائى قرار دارد و انشعاب آن بازارى است که به دارالشفا منتهى می‌شود.
بازار تفنگسازها
بازار تفنگسازها از مبانى دوره شاه عباس بزرگ است، بازار مزبور در سراى مخلص به بازار سماورسازها منتهى می‌شود و بازار منشعب از آن چخماق‌سازها نام دارد این دو بازار را زمانى به نام بازار شمشیرگرها می‌خواندند.
بازار رنگرزها
از بازار ترکش‌دوزها به بازار دارالشفاء منتهی می‌شود حمام شاهزادگان در انتهای این بازار قرار داشته است.
بازارچه بلند یا بازار شاهی
این بازار همان بازار هنر کنونی است و در آن فقط طلا و نقره به فروش می‌رسد در خیابان چهار باغ در شمال مدرسه چهارباغ از دوره شاه سلطان حسین است، قسمت شرقی این بازار به نام کی شاهزادگان منهدم شده است.
بازار علیقلی آقا
از بناهای عهد شاه سلطان حسین است، مسجد و حمام علیقلی آقا نیز ضمیمه این بازار است.
چهار سو نقاشی
بازاری بسیار طولانی بوده و به بازار حسن آباد ختم می‌شده است، تعمیرات و نقاشی‌هایی از دوره صدر اصفهانی داشته است.
بازار مقصود بیک
از جنوب شرقی میدان نقش جهان تا بازار حسن آباد امتداد دارد.
بازار عربان
از مسجد جامع به طرف عبد الرزاق، قدیمی‌ترین بازار اصفهان است، به سبب رفت و آمد عربها در قرون اولیه این نام را گرفت، بازارهای متعددی این بازار را به بازارهای طوقچی، بازار غاز، و میدان میر وصل می‌کرده است . مدرسه کاسه گران در این بازار است، از این بازار کوچه‌ای منشعب می‌شود که به دو مناره و گنبد بخت آغا ملکه آل مظفر می‌رسد، در وسط راه حمام کوچکی منسوب به شیخ بهایی است .
بازار بوریا باف‌ها
که از مقابل بازار عربان شروع و از جنب هارونیه تا محل معروف به پادرخت ادامه می‌یابد. از بناهای درون این بازار می‌توان مسجد علی، منار مسجد علی و مسجد پادرخت را نام برد. محلی به نام باغچه عباسی در حدود مقابل هارونیه گویا محل اقامت موقت شاه عباس کبیر بوده است.
بازار در تالار یا نیم‌آور
دنباله بازار قدیمی و از پادرخت تا چهارسوی در باغ قلندرها ادامه می‌یابد. سرای سفید، میر اسماعیل، مروارید فروش‌ها و میرزا کوچک در این بازار است و بازار نیم‌آور از این بازار منشعب و مدرسه نیم‌آور در آن است.
بازار گلشن
یا جارچی باشی که از چهار سوی باغ قلندرها تا دروازه اشرف ادامه دارد، مدرسه ملک علی، مدرسه صدر و سراهای جارچی باشی، گلشن، ارباب و فخر در آن قرار دارد.
بازار بیدآباد
علیقلی‌آقا دو بازارچه عمود بر یکدیگر ساخت که چهارسوی بسیار زیبایی را در این مجموعه شکل داد که از چهارسوهای قابل توجه در این شهر است و بسیاری از پژوهشگران از آن بازدید کرده و درباره آن مطلب نوشته‌اند این بازارچه به این دلیل زده شده که حاصله از آن خرج نگهداری مسجد بیدآباد باشد.
بازار دردشت
این بازار که در محله دردشت و جنوب خیابان عبدالرزاق واقع شده است و بازار دردشت به عنوان ستون فقرات محله دردشت است که عناصر مذهبی و خدماتی مثل مسجد آقانور، کاروانسرای قدیمی و مسجد پاسنگ ،حمام دردشت را در پیرامون خود دارد.
سازماندهی مرکز محله دردشت شهر اصفهان را در واقع می‌توان یک شهر صفوی نامید. بازار صفوی اصفهان، واقع در شمال میدان نقش جهان، این میدان را به میدان کهنه سلجوقی متصل می‌کند. محور صفوی به همراه بازار اهمیت بارزی پیدا کرده و در واقع از اصلی‌ترین محورهای شهری شد.
به گزارش فارس از اصفهان، شکر خدا بازارهای قدیمی از جمله آثار تاریخی هستند که کمتر از سایر بناها اصالت خود را از دست داده باشند و به برکت کسب و کار هنوز فتیله آنها را رو به خاموشی نرفته است اما در کنار این بازارها مجمتع‌های تجاری بزرگی نیز سر به فلک کشیده که برای به روز بودن خوب است ولی نباید فراموش کرد که بازارهای قدیمی بوی و حال و هوای دیگری داشته و دارند و با آموزش به نسل‌های بعدی نگذاریم که استشمام این بوی زندگی را فقط در ورق‌های تاریخ به مشام بکشیم.
-------------------------
گزارش از: مریم ایروانی
-------------------------
انتهای پیام/63007/غ20/پ3003
