نبض بازار تاریخی زنجان با چکش مسگران می‌زند

به گزارش خبرگزاری فارس از زنجان، مسگری یکی از رشته‌های صنایع دستی اصیل و بومی استان زنجان است که قدمت بالایی نیز دارد.

مس و ظروف مسی طی سالیان دراز جایگاه بالایی در صنایع دستی استان داشته و یکی از شناخته شده‌ترین محصولات صنایع دستی استان در میان مردمان بومی و سایر استان‌ها بوده است.

*ظروف مسی دفتری از خاطرات گذشتگان

سال‌های گذشته وقتی سری به خانه مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌های خود می‌زدیم با ظروف مسی برخورد می‌کردیم که در انباری‌ها خاک می‌خورند و کسی به سراغ این جهیزیه و یادگاری دوران جوانی مادربزرگ‌ها نمی‌رود.

غافل از اینکه مادربزرگ همیشه به یاد جوانی خود خاطره‌ای از آشپزی و پذیرایی از میهمانان را با این ظروف به یاد داشته و جوانی خود را در این ظروف یادگاری می‌دید.

امروز با رونق مسگری بسیاری از نسل‌های جوان شاید هم برای حفظ یادگاری‌ها و خاطرات بزرگ‌ترهای خود به سراغ ظروف مسی رفته و نسبت به آن رغبت بالایی نشان داده‌اند.

*علاقه جوانان برای خرید ظروف مسی در زنجان

در حال حاضر بسیاری از دختران جوان در جهیزیه‌های خود ظروف مسی داشته و علاقه زیادی برای خرید این محصولات از خود نشان می‌دهند.

*نبض بازار تاریخی شهر زنجان هرگز نمی‌ایستد

امروز وقتی پا در بازار تاریخی شهر زنجان و راسته‌های آن می‌گذاریم صدای چکش مسگران شهر جان تازه‌ای به این بازار تاریخی بخشیده و گویی با وجود صنایع دستی مختلف نبض این بازار به خوبی می‌زند و هرگز نمی‌ایستد.

البته ظروف مسی علاوه‌بر ارزش صنایع دستی به دلیل قابل استفاده بودن نیز بسیار مورد استقبال مردم شهر و گردشگران قرار گرفته که به دنبال آن رونق این صنعت را به دنبال داشته است.

واژه مس و مسگری در اذهان عموم تداعی کننده زنجان و بازار مسگران آن است.

در سال‌های اخیر متاسفانه، هنر و صنعت مسگری در زنجان طی دو دهه اخیر به دلایل مختلفی دچار افول تامل برانگیزی شده بود که از حدود 800 مسگر در حال حاضر فقط 25 مسگر باقی مانده است.

*روح تازه‌ای به کارگاه‌های مسگری دمیده شده است

اما امروز دوباره با رونق این هنر روح تازه‌ای به کارگاه‌های این هنر بومی دمیده شده است.

*مسگری

مس از جمله فلزاتی بود که بشر برای رفع نیاز خود پس از سنگ و گل به آن روی آورده و اقدام به جلا و کاربردی کردن این فلز کرد.

قدمت استفاده از مس بر اساس مدارک و شواهد باستانشناسی به 9500 ق.م     می‌رسد و تا قبل از هزاره پنجم ق.م به صورت خالص به کار رفته و از شیوه چکش کاری سرد برای شکل دادن به آن استفاده می‌شده است.

استفاده از مس در استان زنجان نیز بر اساس شواهد پیدا شده در منطقه «سگزآباد» استان قزوین، قدمت بالایی دارد.

*مس در دوره اسلامی

ممنوعیت استفاده از طلا و نقره برای ساخت ظروف، روند استفاده از فلزاتی چون مس را در دوران اسلامی افزایش داد.

مس فلزی چکش‌خوار، شکل‌پذیر، با قابلیت تورق و مفتول شدن و اجرای تزئینات مختلفی چون مشبک کاری، قلم‌زنی، حکاکی، فلزکوبی، ترصیع و کنده کاری و ... به شمار می‌رود.

در طول تاریخ در کنار دیگر کاربردهای مس از این فلز برای ضرب سکه نیز استفاده شده است.

*رونق مس با ورود سلجوقیان به ایران

اوج هنر فلزکاری دوره اسلامی مربوط به سلجوقیان است که در این دوره زنجان در کنار مراکزی چون خراسان، موصل، همدان، ری و اصفهان یکی از مهم‌ترین قطب‌های فلزکاری محسوب می‌شده و در این دوره زنجان به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز تهیه ظروف مرصع کاری شده، مطرح بوده است.

در دوره ایلخانی با توجه به نزدیکی پایتخت حکومت ایلخانان به زنجان و توجه حکمرانان ایلخان به فلزکاری و نیز وجود گوی‌های مرصع نقره کوب، مربوط به این دوره که نام سلطان اولجایتو در آن حک شده، می‌توان موقعیت فلزکاری در دوره مذکور را تصور کرد.

ظروف مسی در حال حاضر با استفاده از ورق مس و روش چکش کاری گرم و سرد ساخته می‌شود که مهم‌ترین مراحل کار آن شامل فرم‌دهی ورق مس به روش چکش کاری، دندانه‌دار کردن لبه‌هایی که به هم متصل می‌شوند، باز کردن دندانه‌ها به روی هم، چفت کردن و چکش کاری آنها، اضافه کردن بار و گرم کردن و چکش کاری مجدد آن می‌شود.

*ظروف مسی زنجان آمیخته‌ای از دو هنر مسگری و قلم‌زنی

قلم‌زنی از مهم‌ترین روش‌های مورد نظر برای ایجاد تزئینات روی ظروف مسی است.

میکائیل منتخبی، اکبر چرملو و محمد نظری از مسگران شاخص استان و مرحوم استاد ابراهیم عیوقی مسگر و قلم زن روی مس است.

---------------------------

گزارش از فاطمه حیدری

--------------------------

انتهای پیام/73006/خ30