به گزارش خبرگزاری فارس از قم، احادیث پس از قرآن به عنوان مهم‌ترین منبع شناخت دین اسلام محسوب می‌شوند، به همین دلیل مسلمانان به فراگیری، ثبت و تدوین احادیث با وجود مشکلات اهتمام دارند و مجموعههای حدیثی را شامل هزاران روایت در تمام موضوعات مورد نیاز علاقه‌مندان به متون دینی ایجاد کردند.
در دوران کنونی کوشش جدید و گسترده‌ای برای بهره‌گیری از منبع حدیث به کار برده شده و دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی تاسیس شده‌اند.
گروه منابع حدیثی و آموزش‌های کارگاهی پژوهشکده علوم و معارف حدیث از جمله بخش‌هایی است که در زمینه حدیث فعالیت می‌کند، هدف این گروه شناسایی و تربیت نیرو، مستندسازی احادیث و پایه‌ریزی تولید دانش تخریج شیعی به عنوان یک علم بوده است.
برای آشنایی با فعالیت‌های این گروه با حجت‌الاسلام محمدمهدی احسانی‌فر، مدیر گروه منابع حدیثی پژوهشکده علوم و معارف حدیث به گفت‌وگو پرداختیم.
فارس: گروه منابع حدیثی از چه زمانی فعالیت خود را آغاز کرده است؟
این گروه دارای پیشینه‌ای با عنوان گروه مصدریابی است که وظیفه اصلی این گروه مستندسازی روایات بود. سپس وظایف این گروه افزایش پیدا کرد و ساختار آن به طور کلی تغییر کرد و همه کارهایی که درباره منابع حدیثی بود به این گروه محول شد.
با توجه به اینکه دارالحدیث برای آینده‌اش نیاز به تربیت نیرو دارد و در داخل مجموعه برخی از آموزش‌ها به طور دائمی مورد نیاز است. این کار به این گروه واگذار شد و دستور تشکیل گروه منابع حدیثی و آموزش‌های کارگاهی بیستم اردیبهشت ماه سال 91 ارائه شد و خرداد ماه همان سال پذیرش صورت گرفت و از مرداد ماه با وظایف تعریف شده رسما شروع به کار کرد.
فارس: این گروه در ابتدا با چند پژوهشگر شروع به کار کرد و سطح تحصیلات پژوهشگران چه میزان است؟
جذب نیروها پس از آموزش انجام می‌شود، بنابراین ممکن است برخی از دانش‌پژوهان پس از آموزش تمایلی به ادامه همکاری نداشته باشند یا مجموعه نتواند کار را با آنها ادامه دهد، بنابراین آمار ورودی دوره‌های آموزشی با آمار جذب متفاوت است.
در نخستین دوره از 10 نفر ورودی در نهایت سه نفر پذیرفته شدند و با آنها قرارداد منعقد شد و اکنون این افراد مشغول فعالیت هستند. در دوره دوم از 13 نفر در نهایت چهار نفر پذیرفته شدند و اکنون با مدیر گروه در مجموع هشت پژوهشگر در گروه فعال هستند.
فارس: افراد چگونه می‌توانند از دوره‌های آموزشی استفاده کنند؟ چه شرایطی برای ورود افراد به دوره آموزشی در نظر گرفته شده است؟
روند ورودی دوره‌های آموزشی اینگونه است که اساتید و پژوهشگران، افرادی را که به نظرشان دارای شرایط کار پژوهشی در مجموعه هستند، معرفی می‌کنند و سپس با مصاحبه اولیه و آزمون ورودی، نیروهای معرفی شده وارد دوره‌های آموزشی کارگاهی می‌شوند. حداقل مدرک برای ورود به این دوره‌ها پایان سطح دو حوزه است.
هر نیرو برای جذب مراحلی را در مدت شش ماه پشت سر می‌گذارد که از جمله آنها می‌توان به مصاحبه، آزمون ورودی، شش مرحله آزمون در مدت شش ماه شامل سه مرحله آزمون کارگاهی و سه مرحله آزمون تئوری اشاره کرد. پس از موفقیت در مجموعه این مراحل، با فرد قرارداد منعقد می‌شود.
فارس: اکنون گروه منابع حدیثی چه وظایفی دارد و این وظایف بر اساس چه نیازسنجی‌هایی تعریف شده است؟
تشخیص مسئولان بر اساس دو دهه تجربه دارالحدیث در فعالیت‌های پژوهشی، مجموعه این بود که همه کارهای مرتبط با منابع حدیثی در یک گروه تجمیع شود و با توجه به اینکه پایه آموزش نیروها، منابع حدیثی و روش کار با آن است، وظیفه آموزش هم به این گروه محول شد. اکنون وظایف دقیقی برای گروه تعریف شده که تخریج احادیث یکی از این وظایف است که به دلیل سابقه گروه در سال‌های قبل، اکنون نیز گروه منابع را بیشتر با این وظیفه می‌شناسند. همه کلاسورهای مرتبط با موسوعه‌ها که در پژوهشکده کار می‌شود، پس از اخذ و تنظیم احادیث به گروه منابع می‌آید تا هم روایاتش از بهترین منابع تخریج شود و هم متون برای روایات گزینش‌شده فراهم آید.
فهرست‌نویسی و کتابنامه‌نگاری کتاب‌های حدیثی چاپ شده در منابع شیعه و اهل سنت وظیفه دیگر این گروه است. همچنین تهیه کتابنامه جامع آثار دارالحدیث از محورهای دیگر پژوهشی است. شناسایی نرم‌افزارهای علوم اسلامی و زمینه‌سازی استفاده از آن در دارالحدیث نیز به عهده گروه منابع گذاشته شده است.
اعتبارسنجی منابع حدیثی جزو وظیفه سوم این گروه است که بر اساس آن بررسی منابع حدیثی شیعه و اهل سنت و تعیین اعتبار آن در این گروه انجام می‌شود.
دانش تولید تخریج شیعی وظیفه دیگر این گروه محسوب می‌شود که با توجه به اینکه عملیات تخریج و تنقیح متون احادیث در این گروه انجام می‌شود، اعضای گروه باید مطالعاتی درباره دانش تخریج داشته باشند.
تربیت نیرو از دیگر بخش‌های گروه منابع حدیثی بوده که در این بخش نیروهایی متناسب با فعالیت گروه‌های مختلف پژوهشکده علوم و معارف حدیث تربیت شده و به گروه‌ها فرستاده می‌شود.
تاکنون در محور تخریج احادیث و تولید دانش تخریج احادیث 65 کلاسور تخریج شده و 71 کلاسور بازبینی شده و پروژه‌ای به نام بازبینی میزان‌الحکمه در دستور کار است که با بازبینی مجدد تجدید چاپ می‌شود. همچنین تاکنون تخریج 3 هزار و 500 حدیث از این مجموعه 23 هزار حدیثی صورت گرفته و بخشی از کار تنقیح متون آن انجام شده است.
علاوه بر این، دو نشست از سلسله نشست‌های علمی دانش تخریج برگزار شده و دو نشست دیگر تا پایان سال جاری برگزار می‌شود.
پایان‌نامه‌ای هم درباره دانش تخریج با عنوان «دانش تخریج و جایگاه آن در اعتبارسنجی حدیث» طراحی شده که طرح اجمالی آن در مرکز مدیریت حوزه علیمه قم تصویب شد و در مرحله تصویب طرح تفصیلی است و برای نخستین‌بار در بین شیعه یک تالیف مستقل در موضوع دانش تخریج در حال کار است.
در محور فهرست‌نویسی ساماندهی کتابخانه موسوعه‌نگاری انجام شده است. در بخش موسوعه‌نگاری دارالحدیث کتابخانه داخلی با حدود 900 عنوان کتاب وجود دارد که همه‌ی اعضای پژوهشکده از آن استفاده می‌کنند.
در یک سال اخیر 100 عنوان کتاب پرکاربرد به این مجموعه اضافه شده است. اکنون چینش جدیدی نسبت به کتب صورت گرفت تا پیدا کردن کتاب را تسهیل کند و فهرست جدیدی نیز مطابق با چینش جدید تهیه شده است.
پروژه فهرست‌نویسی منابع حدیثی مطبوع شیعه و اهل سنت و تهیه کتابنامه جامع کتاب‌های دارالحدیث در دستور کار است.
دو دوره تخصصی «حدیث‌پژوهی متن محور» برگزار شده و اکنون در حال برنامه‌ریزی برای برگزاری دوره سوم هستیم.
فارس: این گروه، در زمینه کتاب و نرم‌افزار و منشورات دیگر، چه آثاری تولید می‌کند؟
گروه منابع حدیثی منشورات مستقلی که در بازار کتاب عرضه شود، ندارد، زیرا چنین کاری برای گروه منابع و سایر گروه‌های بخش موسوعه‌نگاری تعریف نشده است.
در طول یک و نیم سال گذشته، گروه منابع در تدوین شناختنامه صلاة، شناختنامه حدیث، حکمت‌نامه رضوی، کنز الدعا، سیره نبوی، نبوت عامه، حکمت‌نامه فاطمی و ... ایفای نقش کرده است.
البته متناسب با نیازهای درونی گروه و پژوهشکده، تولیداتی مانند جزوه‌های مهارت‌های استفاده از نرم‌افزار مکتبة اهل البیت(ع)، مهارت‌های استفاده از نرم‌افزار جامع‌الاحادیث، مهارت‌های استفاده از نرم‌افزار درایة النور، مهارت‌های استفاده از نرم‌افزار جامع‌التفاسیر، مهارت‌های استفاده از نرم‌افزارهای معجم موضوعی بحارالانوار و معجم موضوعی تبیان، مهارت‌های استفاده از نرم‌افزارهای المکتبة الشاملة، المکتبة الکبری الاسلامیة، الجامع الکبیر، جوامع الکلم، الجامع للحدیث النبوی، کشف الرجال و... داشته است.
فارس: مهم‌ترین برنامه‌های آینده گروه منایع حدیثی چیست؟
چهار پروژه مهم در دست اجرا است که یکی از این پروژه‌ها، طرح بازبینی میزان‌الحکمه است. این کتاب با تلاش‌های آیت‌الله ری شهری تالیف شده و یکی از پرمخاطب‌ترین آثار دارالحدیث است.
پروژه تهیه فهرست منابع حدیثی چاپ شده در شیعه و اهل سنت هم از بزرگ‌ترین کارهای گروه است. وظیفه ما در این پروژه، شناسایی کتاب‌های حدیثی چاپ شده در شیعه و اهل سنت است. تاکنون توانسته‌ایم به اطلاعات بیش از 4 هزار کتاب حدیثی مربوط به قبل از قرن 10 که چاپ شده، دسترسی پیدا کنیم. این کار هنوز در جایی انجام نشده و از کارهای ممتاز دارالحدیث خواهد بود.
تولید دانش تخریج شیعی از دیگر فعالیت‌های بزرگ است که فایده آن به مجموعه دانش‌‌های حدیثی شیعه می‌رسد.
تولید دانش اعتبارسنجی منابع حدیثی از دیگر فعالیت‌های آینده گروه است که زیر نظر ریاست پژوهشکده در حال انجام است.
فارس: این گروه قرار است با چه گروه‌های پژوهشی یا آموزشی در داخل یا خارج مؤسسه همکاری علمی داشته باشد؟
با دانشگاه قرآن و حدیث برای تولید دو واحد درسی با موضوع «اعتبارسنجی منابع حدیثی» و دو واحد درسی با موضوع «دانش تخریج شیعی» و با رادیو معارف برای تهیه برنامه‌هایی در دو حوزه دانش تخریج شیعی و اعتبارسنجی منابع حدیثی در حال رایزنی هستیم و با مرکز تخصصی حدیث حوزه در محور دانش تخریج و دانش اعتبارسنجی منابع حدیث همکاری خوبی صورت گرفته است.
-----------------------------------------
گفت‌وگو: ایمن‌السادات موسوی‌نژاد
-----------------------------------------
انتهای پیام/78003/ب40/آ3004
