به گزارش خبرگزاری فارس از گرگان، شب از نیمه گذشته است، کیسهاش را روی زمین میگذارد و تا کمر داخل سطل آشغال مکانیزه میرود و با چوب میخ داری که در دست دارد، تکتک پلاستیکهای زباله را بیرون میآورد و بعد از باز کردن آنها، سرنوشتش را در آنها جستجو میکند. چهره آفتاب سوختهاش حاکی از این است که کارش یعنی جستجو در زباله‌های شهری، زمان و مکان نمیشناسد. کمی آن سوتر گربهها نیز منتظر رفتن آشغال جمعکن هستند تا دلی از عزا در بیاورند. این حکایت شبانهروزی سطلهای زبالهای است که در اکثر کوچه و خیابانهای شهرهای استان برای دفع مکانیزه زباله شهری و خانگی تعبیه شدهاند.
هنوز خیلی از آن سالها نمیگذرد که رفتگر محله با یک گاری، زنگ تکتک خانه را میزد و با نوای «آشغال دارین؟» اقدام به جمعآوری زباله‌های محله میکرد. بعد زبالهها را با گاریاش که شیرابه سیاه رنگ و بدبویی از زیر آن خارج میشد به مکان دپوی زبالهها در یکی از خیابانهای فرعی یا حتی اصلی شهر میبرد تا با یک کمپرسی معمولی به خارج از شهر منتقل کنند.
هر چند سالها از این مدل دفع زباله شهری گذشته است، ولی با وجود همه تلاشهای عزیزان رفتگر و عوامل زحمتکش شهرداری، دفع زباله شهری چندان بهداشتی نیست و خود باعث به وجود آمدن آلودگیهای بهداشتی و بصری می‌شود.
زباله که در دنیا از آن به عنوان «طلای کثیف» یاد می‌شود لااقل در دیار ما زرق و برق چندانی ندارد و از این عبارت فقط بخش دوم آن نصیب کوچه و خیابانهای ما شده است!
فرهنگ استفاده سطلهای زباله مکانیزه شاید از چند سال قبل که سطلهای فلزی چرخدار در سطح کوچه و خیابان برای دفع مکانیکی زباله‌های شهری تعبیه شدند، تصور ما بر این بود که بالاخره دفع زباله در شهرهای استان سر و سامان گرفته و برای همیشه از شر شیرابه، بوی بد زباله و حیوانات موذی نظیر موش و گربه خلاص شدهایم.
اما الان که سالها از دفع مکانیزه زباله میگذرد، به نظر میرسد یک جای کار میلنگد و هنوز نتوانستهایم زبالهها را ضربه فنی کنیم!
شاید عدم تعریف صحیح از این نوع سطل زبالهها و نحوه و زمان استفاده از این سطل‌ها نخستین عامل در عدم موفقیت این طرح محسوب شود. امروزه بسیاری از افراد بر این گمان هستند که این سطل‌ها یک سطل آشغال بزرگ هستند که هر ساعت شبانهروز میتوانند زباله خانگی خود را بدون هرگونه لفاف و پوشش یا با لفاف نامناسب داخل آن خالی کنند و کارکنان بخش دفع زباله شهرداری باید مترصد پر شدن آنها باشند تا بعد از پرشدن بلادرنگ، اقدام به خالی کردن آنها کنند!
از طرفی ذکر این نکته ضروری است که شیرابهای که از ترکیب مواد موجود در زبالهها به دست میآید در حد یک حلال قوی میکند و با تمام فلزات ترکیب می‌شود.
بنابراین ضرورت امحا زباله در پلاستیک سر و ته بسته به منظور جلوگیری از نشت شیرآبه امری ضروری است که متاسفانه اکثر شهروندان به این امر توجهی ندارند و زباله‌های خود را مستقیماً به داخل سطل زباله انتقال میدهند. هیچ خانوادهای نیز به ظرفیت این سطل‌ها توجه ندارد و بعد از پر شدن سطل، سایرین درب آن را باز میگذارند (البته اگر دری مانده باشد و بازیافت نشده باشد!) و زبالهها را تا جای ممکن روی هم دپو میکنند.
تازه این پایان کار نیست، چرا که بعد از این مرحله دپوی زبالهها در اطراف سطل شروع می‌شود تا جایی حتی دسترسی به این سطل‌ها برای کارکنان شهرداری نیز دشوار می‌شود.
بنابراین بهتر بود قبل از نصب یا تعبیه این سطل‌ها در خصوص نحوه استفاده از این سطل‌ها و ساعات جمعآوری زباله توسط ماشین مخصوص به افراد محلات مختلف آگاهیرسانی میشد یا حتی روی این سطل زمان تقریبی جمعآوری زباله درج میشد. هر چند هنوز هم میتوان در خصوص نحوه صحیح استفاده از این سطل‌ها اقدام کرد چرا که برای آموزش فرهنگ شهرنشینی هیچ وقت دیر نیست.
سطلهای مکانیزه و مهمانهای ناخوانده؟
امروزه تصور بسیاری از شهروندان بر این است که شهرداری موظف به انتقال هر نوع زباله و پسماند از زباله خانگی و شهری و صنعتی گرفته تا دامی و بهداشتی است.
بر اساس همین فرضیه داخل یا اطراف این سطل‌ها انواع و اقسام نخالههای ساختمانی، شیشههای شکسته، شاخههای قطع شده درختان، کارتن و یونولیت و بسیاری دیگر از زباله‌های غیرخانگی مشاهده می‌شود. در صورتی این سطل‌ها به منظور امحاء زباله‌های خانگی تعبیه شده اند. منظور از زباله خانگی پسماندههای عادی منازل، مواد اضافی و باقیمانده در فرایندهای آشپزی، تغذیه و پسماندههای میوه و سبزیجات است.
بنابراین شهروندان باید برای امحاء سایر زباله از روشهای اصولیتر نظیر بازیافت کمک بگیرند و یا برخی زباله‌های خود را نظیر نخالههای ساختمانی به مکانهای مشخص شده دفع این گونه زبالهها در خارج از شهر انتقال دهند.
دفع زباله زیاد شده یا تعداد سطل‌ها کم است!؟
این واقعیت را باید بپذیریم که بعد از صنعتی شدن جوامع و رشد فرهنگ مصرفگرایی، میزان زباله تولیدی خانوادهها نیز افزایش پیدا کرده است. امروزه اکثر کالاها دارای پوشش، لفاف و بستهبندی هستند و مردم نیز به خرید اجناس فله رغبت کمتری نشان میدهند. تا همین چند سال قبل، بسیاری خانوادهها خودشان اقدام به پختن یا آماده کردن محصولاتی نظیر رب، مربا، انواع ترشی، ماست، دوغ و... میکردند.
اما امروزه کمتر کسی تمایل به تولید چنین محصولاتی در خانه دارد و همه سعی در تهیه این موارد از مغازهها دارند که بالتبع میزان تولید زباله نیز افزایش مییابد. بماند که خوراکیهایی نظیر کله پاچه و انواع خورشتها هم به صورت کنسروی در دسترس هستند. تبلیغات تلویزیونی نیز عاملی برای گسترش فرهنگ مصرفگرایی است که باعث ترغیب خانوادهها به استفاده بیشتر از خوراکیها و نوشیدنیها می‌شود. در چنین شرایطی سطلهای زباله به سرعت پر میشوند و سایر شهروندان زباله‌های خود را در اطراف سطل میگذارند که علاوه بر ایجاد آلودگی محیطی و بصری، معضلات زیست محیط دیگری نیز به وجود میآید.
نظافت سطلهای زباله با کیست؟
آنچه مسلم است این است که سطلهای زباله به دلیل نگهداری زباله‌های شهری و خانگی خود یک منبع کامل و غنیشده از میکروب‌ها محسوب میشوند. بنابراین ضد عفونی و شستشوی دائم آنها یکی از ضروریات محسوب می‌شود، اما در عمل کمتر شاهد شستشوی این سطل‌ها هستیم چرا که عمدتاً برای تخلیه آب و محتویات حاصل از شستشو، از جوی آب استفاده می‌شود و چون در بسیاری از کوچه جوی آبی وجود ندارد، بالتبع ارادهای برای شستشوی این سطل‌ها دیده نمیشود! از سویی به دلیل استفاده شبانهروزی از این سطل‌ها امکان نظافت اطراف سطل‌ها برای کارکنان شهرداری وجود ندارد مگر این که برای هر سطل یک مامور در نظر بگیریم! آشغال جمعکنها و سطلهای مکانیزه بعد از تعبیه این سطل‌ها تصور ما بر این بود که به دلیل ارتفاع این سطل‌ها از تعداد کسانی که داخل زبالهها دنبال مواد بازیافتی میگردند کاسته شود. اما در عمل اینگونه نشد و این افراد از شیوههای مختلفی برای جستجو در سطلهای زباله کمک میگیرند. شیوههایی نظیر استفاده از چوبی که دارای چنگه یا میخ است، خواباندن سطل آشغال و در مواردی هم رفتن به داخل سطل آشغال! رفتار این افراد زحمت خانوادههایی که زباله خود را به صورت استاندارد دفع کردهاند، هدر میدهد و باعث آلودگی بیشتر محیط و ایجاد محیط مناسب برای جولان و زاد و ولد حشرات و جانوران موذی می‌شود.
آقای بازیافت کجاست؟
دو سال قبل دختر خانمی در حالی که یک بسته پلاستیک طرحدار در دست داشت با یک فرم به منزل مسکونی ما آمد و پس از نوشتن مشخصات سجلی، شماره تلفن و مشخصات دقیق ملک مسکونی عنوان کرد که این پلاستیکها مربوط به بازیافت است و شما باید زباله‌های کاغذی خود را داخل آن قرار دهید و چهار روز دیگر ماموران ما برای جمعآوری این زباله‌های اقدام میکنند و شما میتوانید در قرعهکشی یک دستگاه تلویزیون هم شرکت کنید!
ما هم پلاستیک را تحویل گرفتیم و زباله‌های خشک کاغذی را داخل این پلاستیک ریختیم. چند روز گذشت، ولی از ماموران جمعآوری زباله‌های کاغذی خبری نشد.
روز به روز هم به حجم پلاستیک افزوده میشد و جابهجایی و نگهداری آن برای ما دشوار بود. بالاخره بعد از دو هفته عطای بازیافت و تلویزیون وعده داده شده را به لقایش بخشیدیم و زباله‌های کاغذی را نیز در کنار سایر زبالهها قرار دادیم.
در واقع فرهنگ و زیرساختهای لازم برای بازیافت زباله وجود ندارد و تفکیک از مبداء در حد یک شعار باقی مانده است در صورتی که صنعت بازیافت در دنیا در حال تبدیل شدن به یک صنعت سودآور از نظر اقتصادی و یک صنعت حفاظتی از نظر محیط زیست است.
چاره کار چیست؟
یکی از اساسیترین ایراداتی که در سالهای اخیر در فرآیند حل مشکلات و معضلات شهری به چشم میخورد، ارائه طرحها و برنامههای کوتاهمدت است. به عنوان مثال آلودگی کلانشهری مثل تهران که در مدت 40 سال به وجود آمده است با طرحهای موقتی و موضعی و یک ساله قابل بر طرف شدن نیست و در خوشبینانهترین حالت نیاز به یک طرح 30، 40 ساله دارد.
در مورد فرهنگ شهرنشینی نیز باید به مقوله آموزش به طور جدی و غیرکلیشهای پرداخت. این کار هم بدون شک مستلزم هزینه و زمان کافی است، ولی ذکر این نکته ضروری است که هر قدر بیشتر برای آموزش هزینه کنیم، در سالهای بعد با مشکلات کمتری مواجه خواهیم بود.
در گذشته تا زمان آمدن رفتگر محله زباله خانگی در منزل نگهداری میشد از آنجا که منزل محل سکونت است و رعایت بهداشت آن امری واجب و ضروری معمولا، این نگهداری چند ساعته از زباله در منزل با رعایت نکات ایمنی همراه بود اما از زمان نصب سطلهای زباله مکانیزه، به محض تولید زباله افراد در هر ساعت از شبانه روز اقدام به انتقال زباله به خارج از خانه میکنند. از آنجایی که هم خارج از محیط خانه، محل سکونت ما نیست، پس نیازی به بستهبندی استاندارد و استفاده از کیسه زباله نمیبینیم!
بنابراین نخستین قدم در حل معضل دفع زباله‌های شهری و خانگی تلاش بر آموزش و گسترش فرهنگ شهرنشینی و ارائه تعریف مناسب از زباله خانگی و نحوه صحیح دفع آن و اعلام ساعات مناسب این کار است. پخش تیزرهای مختلف از صدا و سیما یا چاپ و تکثیر جزوات در خصوص تعریف زباله خانگی، نحوه بستهبندی استاندارد زباله‌های شهری، اعلام ساعات مناسب برای تخلیه زباله در سطل‌ها، چگونگی بازیافت زباله‌های خانگی، نحوه و مکان امحاء زباله‌های غیرخانگی و... میتواند در ساماندهی امحاء زباله‌های شهری موثر باشد.
آموزش در مهدهای کودک و مدارس ابتدایی، خرید مواد با قوطیهای بزرگ‌تر، خرید عسل، سس، مربا یا برخی خوراکیها در ظرفهایی که به شکل لیوان هستند، استفاده از برخی جعبهها و قوطیها به منظور نگه داری وسایل، ساخت گلدان و کاردستی از برخی قوطیها، نگاه جدی به مقوله بازیافت، تلاش برای شستشوی به موقع و بهداشتی سطلهای زباله مکانیزه، برخورد منطقی یا ساماندهی افرادی که اقدام به جمعآوری موارد بازیافتی میکنند نیز میتواند در کاهش تولید زباله و دفع بهداشتی و استاندارد زباله‌های خانگی و شهری موثر باشد.
================
گزارش از وحید حاج سعیدی
================
انتهای پیام/2307/ن۴۰
