به گزارش خبرگزاری فارس از زنجان، مجموعه تاریخی بازار زنجان در قلب بافت قدیمی که روزگاری مشرف به دروازه قلتوق، دروازه جنوبی شهر بود، قرار دارد.
گفتنی است، این بازار که طویلترین بازار ایران است از سوی غرب و شرق گسترده شده که به بازار پایین و بازار بالا تقسیم و نامگذاری شده است.
ساخت بازار تاریخی شهر زنجان در سال 1205 هجری قمری و در دوران حکومت آقامحمدخان قاجار آغاز و در سال 1213 هجری قمری مقارن با حکومت فتحعلی شاه قاجار پایان یافته است.
در دوره‌های بعد به بنای بازار چندین سرا، مسجد، گرمابه و… افزوده شده است به گونهای که مجموعه بازار بالا مشتمل بر بازار قیصریه، بازار بزازها، سراهای حجت‌الاسلام، امامزاده و عبدالعلی‌بیک میشود.
این مجموعه از نظر تولید و عرضه کالا و خدمات جنبی وابسته، بسیار غنی و مهمترین مرکز اقتصادی و تجاری شهر محسوب میشده است.
*وجود 8 راسته در بازار زنجان
بازار زنجان از نظر تولید و نوع فعالیت به هشت راسته شامل راسته زرگرها، کفاشها، بزازها، سراجها و … تقسیم میشود.
از کاروانسراهای جالب این مجموعه که نقش مؤثری در عرضه کالاها ایفا کرده میتوان به سرا یا کاروانسرای حاج علی قلی و سرای حاج کربلایی علی اشاره کرد که در سال 1300 هجری قمری تکمیل شده است.
گستردگی جغرافیایی بازار از یک‌سو و تنوع راستهها، تعدد سراها و کاروانسراهای درون‌شهری در راسته‌های فرعی که هر کدام به نامی و به فعالیتی ویژه اختصاص یافته از سوی دیگر، همچنین وجود مساجد فراوان گویای پویایی این مجموعه فرهنگی، اقتصادی، تاریخی و هنری در طول زمان و به فراخور اوضاع و شرایط حاکم بوده است.
*تجلی تکنیک معماری قاجار در بازار زنجان
تکنیکهای معماری و سبکها و شیوههای تزئینی دوران قاجار در راستهها، حجرهها، چهار سوقها، مساجد، سراها و کاروانسراهای درون‌شهری، گرمابهها به زیباترین شکل و شیوه در بازار زنجان اجرا شده است.
*مسجد جامع زنجان یادمان ارزشمند دوره قاجار
کاربرد انواع طاق و قوسهای هلالی، جناغی و ضربی، گهوارهای به ویژه در راسته‌های اصلی و فرعی مزین به آجرچینیهایی با طرحهای مختلف هندسی، خفته و راسته، حصیری و به کارگیری تکنیک آجر و کاشی، و کاشیکاری به رنگها و طرحهای قاجاری در سطوح خارجی و داخلی بناها، طاق‌نماها، طاق و قوسها و همچنین ستون‌نماهای گلدانی در مساجد و سراها قابل ذکر است که اوج این سبکهای معماری و شیوهها و نوآوریهای تزئینی در اجزا و ارکان مساجد از جمله مسجد جامع دیده شده و این مجموعه را در طول تاریخ خود تبدیل به یکی از یادمانهای ارزشمند و زیبای هنری و معماری دوران قاجار ساخته است.
*ثبت بازار تاریخی زنجان در فهرست آثار ملی کشور
این مجموعه در فهرست آثار ملی کشور به شماره 444/1/14/6/1374 به ثبت رسیده است.
*راسته‌های بازار زنجان
راسته اصلی بازار زنجان از خیابان سعدی شروع شده و پس از قطع آن از طریق خیابان فردوسی، در خیابان اصغریه به پایان میرسد که حدود یک کیلومتر طول دارد.
در نقطه آغازین بازار از سمت شرق، دو راسته به موازات یکدیگر شکل میگیرند که هر یک به سراهای مختلفی مرتبط شده است، این دو راسته، راسته امامزاده و راسته عبدالعلی‌بیک نام دارد.
*راسته‌های فرعی
تنوع مشاغل و گردش برای استقرار صنوف همسان باعث تشکیل راسته‌های تخصصی و فرعی در اطراف راسته اصلی میشود که در بیشتر موارد به عرضه نوع خاصی از اجناس یا خدمات اشتغال مییابند.
راسته‌های حاج حسن، ترابی، حاج حیدر، انگورانی، صباغها، رستمخانی و آقا از جمله راسته‌های فرعی بازار زنجان محسوب میشوند.
مهمترین شاخه فرعی بازار، راسته حجت‌الاسلام است که به موازات راسته اصلی به وجود آمده و به قیصریه متصل میشود.
* قیصریه
بازار قیصریه یا راسته قیصریه محل ارائه اجناس ظریف و پر بها است.
در حال حاضر قیصریه زنجان محل فروش اجناس لوکس است که از راسته‌های اصلی منشعب شده و به خیابان امام خمینی و سبزه میدان متصل میشود.
بازار قیصریه زنجان در حال حاضر یکی از فعالترین محورهای بازار تاریخی این شهر است.
*سراها
کاروانسراهای بازار زنجان یا سراهای آن از ارزشمندترین عناصر تجاری و معماری این بازار به شمار میآیند.
سراها محل استقرار تجارتخانهها بودهاند که همه آنها حیاط مرکزی دارند.
سراهای ملک، حاج شعبان، حاج فتحالله، حاج جواد، نهالی، شاطر علی، حاج رحمان قربانی، حاج کلب‌علی، حاج شامی، بالا و پایین از جمله سراهای یک حیاطی بازار زنجان محسوب میشوند.
*تیمچهها
تیمچه‌های بازار زنجان علاوه بر خصوصیات کالبدی ویژهای که دارند از نقاط عطف حرکتهای پیاده راسته بازار به شمار میروند.
==============
گزارش از فاطمه حیدری
انتهای پیام/73006/ر40/ف4004
