به گزارش خبرگزاری فارس از تبریز، از وقتی که چشم به این جهان باز کرده بود همواره کسی یا چیزی به او نهیب می‌زد که با دیگران «فرق» دارد؛ فرق دارد چون او نمی‌تواند روی دو پای خود بایستد اما دوستان و همه اعضای خانواده‌اش نه تنها روی دو پای خود می‌ایستند و راه می‌روند که با آنها می‌دوید و او هرگز چنین توانایی را نداشت.
تا چشم باز کرده کمرش زیر نگاه سنگین دیگران و حرف‌ها و نظرهای دلسوزانه و ترحم‌آمیزشان شکسته بود. کمر که نه، بیشتر از کمر، دلش شکسته است. تا بوده و شنیده، سخن از «توانمندی» او بوده و وعده‌های سرخرمن. اما نامه درخواست اشتغال او سال‌هاست که از این اداره به آن اداره پاسکاری می‌شود. همان اداراتی که در همان لحظه ورود به آنها باید دهها پله را سر بالا کنی. اداره‌ای که حتی فکرش را هم نمی‌کند که روزی معلولی گذرش به این ساختمان بیفتد چگونه راضی می‌شود که کارمندش هم معلول باشد؟ او حتی قانون خاک خورده سهمیه سه درصدی معلولان از استخدام را هم چیزی در حد وعده و وعید بی‌پشتوانه می‌داند. او حالا باور دارد که با دیگران فرق دارد چون که او یک «معلول» است.
*آمار معلولان در جهان
آمارهای جهانی حکایت از آن دارد که در حال حاضر 10 تا 15 درصد جمعیت جهان را افراد دارای معلولیت تشکیل می‌دهند. اما واقعیت‌های تلخ دیگر هم گویای آن است که در کشورهای توسعه نیافته و یا در حال توسعه (که کشور ما نیز جزو آنهاست) آمار بیش از اینهاست. به گونه‌ای که بنا به ادعای بان کی مون دبیر کل سازمان ملل متحد آمار افراد دارای معلولیت در کشورهای در حال توسعه بیش از 20 درصد است.
سیر صعودی تعداد معلولان چه در کشورهای پیشرفته و چه در کشورهای جهان سوم را باید به عنوان هشداری تلقی کرد که می‌تواند سلامت جوامع انسانی را در سال‌های آینده به چالش بکشد.
سازمان بهداشت جهانی نیز بر روی گزینه افزایش معلولیت‌ها از رقم 10 درصد در دهه 90 به 15 درصد در دهه اول قرن حاضر تاکید کرده و تعداد معلولان جهان را بالغ بر یک میلیارد نفر گزارش می‌کند، ضمن آنکه بهداشت جهانی بالا رفتن سن حاملگی، افزایش ابتلا به بیماری‌هایی چون دیابت، اختلالات قلبی و بیماری‌های روانی را در رشد آمار معلولیت در جهان موثر دانسته که جای تامل و بررسی دارد.
در اینجا معلولیت شامل همه کسانی است که به هر عنوان نقصی در حس، حرکت، مغز و حتی روح و روان دارند. بر طبق این آمار، از هر 10 نفر در دنیا یک نفر معلول است. اما خبر تاسف بارتر این است که سهم کشورهای جهان سوم از معلولیت‌های کل جهان 80 درصد است.
افزایش حوادث، عوامل ژنتیکی، افزایش بیماری‌های ناشی از عفونت و آلودگی نیز تغییر هرم سنی دنیا که به سمت بالا رفتن تعداد سالمندان پیش رفته، سرعت رشد معلولیت را نسبت به پیشرفت کیفی و اجتماعی افزایش داده است.
*آمار معلولان در ایران
ایران چه تعداد معلول دارد؟ دو میلیون یا 7 میلیون؟ برخی از منابع رسمی رقم 2 میلیون را گزارش می‌کنند و برخی دیگر از عدد 7 میلیون نفر سخن به میان می‌آورند. آیا تفاوت آمار می‌تواند تا این حد فاحش باشد.
مدیرعامل انجمن ندای معلولان می‌گوید: «براساس آمارهای بین‌المللی بیش از هفت میلیون معلول در ایران زندگی می‌کنند که این آمار به دلیل کوتاهی سازمان آمار و خودداری خانواده‌ها از بیان معلولیت فرزندان خود در سرشماری سال 85 به اشتباه دو میلیون و 700 هزار معلول گزارش شده است.»
محمود کاری تاکید می‌کند: وضعیت آمارهای استخراج شده در ایران در مورد معلولان به دلایل مختلف همچون نداشتن نگرش صحیح و مثبت به افراد معلول، عدم اطلاع‌رسانی شفاف از توانمندی‌های معلولان باعث استخراج آمارهای غیرواقعی شده و این آمارها منطبق با تعداد واقعی معلولان در ایران و آمارهای جهانی نیست.
از سوی دیگر، معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی کشور هم آمار متفاوت دیگری را ارائه می‌دهد. بنا به اعلام «یحیی سخنگویی» در حال حاضر سه میلیون و 200 هزار معلول و مددجو زیرپوشش سازمان بهزیستی کشور قرار دارند.
*سهم 4.7 درصدی آذربایجان‌شرقی از مجموع معلولان کشور
برآوردهای آماری حکایت از آن دارد که بالغ بر 152 هزار معلول با درصدهای مختلف معلولیت در سطح شهرها و روستاهای آذربایجان‌شرقی زندگی می‌کنند. با این حال و بنا به اعلام سازمان بهزیستی آذربایجان‌شرقی 48 هزار معلول در این اداره پرونده داشته و زیرپوشش بهزیستی هستند.
با توجه به آمار رسمی و اعلام شده در خصوص تعداد معلولان کشور، به این ترتیب سهم آذربایجان‌شرقی از مجموع کل معلولان کشور، حدود 4.8 درصد است.
این امر گویای آن است که آهنگ رشد معلولیت در استان ما با آهنگ رشد جمعیت استانی برابر بوده و سهم معلولان از مجموع کل معلولان کشوری درصد هماهنگ و مناسبی است.
*معلولیت چیست؟
معلولیت به ناتوانی در انجام تمام یا قسمتی از فعالیت‌های عادی زندگی فردی یا اجتماعی به علت وجود نقصی مادرزادی یا اکتسابی در قوای جسمانی یا روانی اطلاق می‌شود. معلولیت خود به دو نوع جسمی (شامل نابینایی، شنوایی، ضایعات نخاعی، ناهنجاری‌های عضلانی، قلبی، کلیوی و غیره) و ذهنی (شامل عقب‌ماندگی ذهنی و بیماری روانی) تقسیم می‌شود.
در مورد علت اصلی بروز معلولیت، عوامل مختلفی بیان شده است اما معلولیت‌های اکتسابی (در اثر حوادث غیرمترقبه نظیر زلزله، تصادف، آتش‌سوزی، بیماری‌های مزمن و ...) و معلولیت‌های مادرزادی بیش از بقیه در سطح اجتماع و علوم پزشکی مطرح هستند.
*3 دسامبر (13 آذر) روز جهانی معلولان
روز سوم دسامبر برابر با 13 آذرماه برای نخستین بار در سال 1992 میلادی از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد به عنوان روز جهانی معلولان اعلام شده است.
در کشور ما نیز سال‌ها پیش با هدف ارج نهادن به توانمندی‌های این قشر از جامعه، روزی به نام معلولان در تقویم‌های رسمی کشور جای گرفت اما از آغاز سال 91 از تقویم‌های رسمی حذف شد. با این حال و به دنبال پیگیری‌های جامعه معلولان کشور، 13 آذرماه از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان روز معلولان تعیین شد و به این ترتیب، بزرگداشت روز جهانی معلولان بار دیگر به تقویم رسمی کشور بازگشت.
*معلولان و دغدغه‌ای به نام اشتغال
براساس برابری امکانات برای همه اقشار جامعه باید در زمینه اشتغال معلولان نیز با نگاهی واقع بینانه، مشکلات و موانع شغلی آنها را مورد کنکاش قرار دهیم.
در صورت تامین شغلی مناسب و پایدار برای یک معلول، تقریباً همه مشکلات فکری، ذهنی و روانی او، خانواده و اجتماع نیز حل می‌شود. تنها در این شرایط است که می‌توان در بحث توانمندسازی و ارتقای جایگاه اجتماعی معلولان سخن گفت.
براساس بند «الف» ماده هفت قانون جامع حمایت از افراد دارای معلولان (مصوب سال 1383 مجلس شورای اسلامی) حداقل سه درصد از مجوزهای استخدامی اعم از رسمی، پیمانی، کارگری، دستگاه‌های دولتی و عمومی اعم از وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، موسسات، شرکت‌ها، نهادهای عمومی و انقلابی و دیگر دستگاه‌هایی که از بودجه عمومی کشور استفاده می‌کنند باید به افراد معلول واجد شرایط اختصاص یابد.
اما بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد که بسیاری از ادارات از تمکین به این قانون سرباز می‌زنند. با وجود اجرای ناقص این قانون، اما سازمان بهزیستی کشور تلاش دارد تا همان سهم اندک 3 درصد اجرا نشده را به پنج درصد افزایش دهد.
به گفته معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی کشور، از ابتدای سال جاری تاکنون بیش از 24 هزار فرصت شغلی ویژه معلولان در کشور ایجاد شده است. او نیز از عدم اجرای قانون سه درصد استخدامی در ادارات کشور گلایه کرده و می‌گوید: چنانچه این قانون به درستی در کشور اجرا می شد، بیشتر آنان شاغل می‌شدند. البته معاون توانبخشی بهزیستی از ضمانت‌های اجرایی پنج درصد سخن نگفته و به این سؤال هم پاسخ نداده است که وقتی بسیاری از ادارات نسبت به همان سهم اندک سه درصدی تمکین نمی‌کنند چگونه تن به پنج درصد خواهند داد.
*آذربایجان‌شرقی و 2400 معلول شاغل
در سال 89 تنها 685 نفر از معلولان زیرپوشش سازمان بهزیستی آذربایجان‌شرقی شاغل بودند. با توجه به تعداد 152 هزار نفری سکونت معلولان در آذربایجان‌شرقی این رقم مایوس کننده بود. به گونه‌ای که مدیرکل سازمان بهزیستی آذربایجان‌شرقی در شهریور‌ماه سال 89 بیکاری 67 درصدی معلولان زیرپوشش استان را چالشی بزرگ برای جامعه ما خوانده بود. اکنون بعد از گذشت دو سال و اندی از آن تاریخ، آمارها اما خوشبینانه است. بنا به اعلام صادقی مدیرکل بهزیستی آذربایجان شرقی، هم‌اکنون بیش از 2 هزار و 400 نفر از معلولان زیرپوشش از طریق خود اشتغالی یا دریافت تسهیلات مربوط به مشاغل خانگی به استقلال اقتصادی رسیده‌اند.
صادقی نیز از عدم اجرای قانون سهم سه درصدی معلولان در استخدام اداری انتقاد کرده و دلیل اجرایی نشدن این قانون را کاهش تصدی‌گری دولت و در نتیجه ناتوانی بخش‌های مختلف در جذب نیرو و عدم استنکاف دستگاه‌های دولتی برای اجرای این قانون می‌داند.
با این حال رویکرد و سیاست‌گذاری ادارات و سازمان‌های دولتی و غیردولتی نیز در قبال این قانون متفاوت است. مجموعه شهرداری تبریز را می‌توان یکی از مهم‌ترین دستگاه‌هایی دانست که نسبت به اجرای این قانون اهتمام ویژه‌ای داشته است. به عنوان مثال هم‌اکنون تمام متصدیان واحدهای تلفنخانه در 10 منطقه شهرداری تبریز را معلولان (نابینایان) تشکیل می‌دهند، ضمن آنکه در بخش‌های مختلف دفتری و اداری نیز آمار معلولان شاغل چشمگیر است.
*مناسب‌سازی فضاهای شهری برای معلولان
یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها و در عین حال انتظارات معلولان، تردد سهل و آسان آنها در سطح شهر است. چنانچه این امکان و توانمندی به معلولان داده شود که خود بدون درخواست کمک از دیگران، در سطح شهر تردد کرده و امورشان را پیگیری کنند قطعاً به خود‌باوری رسیده و احساس رضایت بیشتری خواهند کرد تا اینکه همان کارها را دیگران برایشان انجام دهند.
در همین رابطه، اصل مناسب‌سازی محیط‌ها و فضاهای شهری برای معلولان در دستور کار مجموعه مدیریت شهری شهرهای بزرگ جهان و ایران قرار گرفته است. هر چند به باور بسیاری از معلولان، مجموعه اقدامات شهرداری‌های کشور، همه انتظارات آنها را برآورده نمی‌سازد اما با این حال همان تدابیر اندیشیده شده نیز جای تقدیر دارد. نگاهی به وضعیت طرح‌های عمرانی و خدماتی چند شهر مختلف ایران و موضع‌گیری برخی مسئولان می‌تواند تصویر روشن‌تری را پیش پای برنامه‌ریزان قرار دهد.
معاون توانبخشی سازمان بهزیستی آذربایجان‌غربی در پاسخ به اینکه آیا فضای شهری استان آذربایجان‌غربی برای زندگی معلولان مناسب است یا خیر، می‌گوید: امر مناسب‌سازی به کندی پیش رفته و راضی کننده نیست و به این دلیل بهزیستی به ناچار به موضوع ورود یافته و برخی اقدامات را انجام داده است.
وی خاطرنشان می‌کند: وجود یک خط حسی در پیاده‌روهای شهر و همچنین برخی ارگان‌ها از اقدامات مناسب‌سازی شهری برای نابینایان است.
معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی همدان هم از ضرورت مناسب‌سازی فضاهای شهری برای تردد معلولان و سالمندان سخن گفته و می‌گوید: طراحی مناسب و به‌کارگیری مبلمان شهری متناسب با محیط در بخش‌هایی از شهر مانند پارک‌ها، میادین، پیاده‌روها و مراکز تجاری تأثیر زیادی در کیفیت زندگی شهری بر جای می‌گذارد.
وی ادامه می‌دهد: توجه به نقش اجتماعی و تعاملی فضاهای شهری در زندگی جمعی شهروندان در دانش طراحی شهری برای فضاهای شهری ارزشمند است پس با طراحی مناسب فضاهای شهری و مناسب‌سازی آن می‌توان با معلولان در تعامل اجتماعی بود.
معاون توانبخشی اداره کل بهزیستی قم نیز از مناسب‌سازی خیابان‌های اصلی و منتهی به اطراف حرم حضرت معصومه (ع) خبر می‌دهد و به تبصره دو ماده دو قانون حمایت از معلولان اشاره می‌کند که شهرداری‌ها موظفند از صدور پروانه احداث و یا پایان کار برای آن تعداد از ساختمان‌ها و اماکن عمومی و معابری که استاندارهای تخصصی مربوط به معلولان را رعایت نکرده باشند، خودداری کنند.
مدیرکل بهزیستی زنجان هم در این باره می‌گوید: با بررسی‌هایی که در برخی از نقاط شهر صورت گرفته، فضای شهری برای رفت و آمد معلولان مناسب‌سازی شده است، ولی در حال حاضر 16 هزار معلول در استان زنجان وجود دارد که مناسب‌سازی برای رفت و آمد آنها باید بیشتر باشد.
فرماندار شیراز هم معتقد است: برای مناسب‌سازی معابر قانونی وجود دارد که باید سطح شهر، معابر، فروشگاه‌ها و ادارات برای تردد معلولان مناسب‌سازی شوند اما در شهر شیراز 20 درصد این کار انجام شده است.
زرین‌کلاه می‌گوید: در شهر شیراز موانع بسیاری وجود دارد و معلولان اگر بخواهند تاکسی سوار شوند، از فروشگاه خرید کنند، به ادارات مراجعه کنند و امور روزمره خود را انجام دهند با مشکلات بسیاری روبه‌رو می‌شوند.
علی اصغر اکبرزاده رئیس جامعه معلولان استان آذربایجان‌شرقی بر این باور است که استفاده از پیاده‌روها، اشیای نصب شده روی دیوارها، تلفن، پارکینگ و فضای سوار کردن مسافر، ورودی مخصوص ویلچر از خیابان به پیاده‌رو، پله‌ها، آسانسورها، بالابرنده ویلچر مخصوص اتوبوس و قطار، درها و پنجره‌ها، ورودی‌ها، آبخوری‌ها، دستشویی و توالت، آینه دستشویی‌ها، وان حمام، دستگیره‌ها و نرده‌ها، زنگ‌های خطر، علائم خطر قابل لمس برای نابینایان، عابر بانک‌ها، اتاق پرو، رستوران‌ها و کافی شاپ‌ها، مراکز درمانی، مراکز اداری، کتابخانه‌ها، ایستگاه‌های حمل و نقل و وضو‌خانه‌ها می‌تواند مشکلاتی را در انجام فعالیت‌های عادی افراد دارای معلولیت به وجود بیاورد.
اکبرزاده مناسب‌سازی را به عنوان یکی از اصولی‌ترین ارکان حقوق معلولان دانست و گفت: به دلیل رعایت نکردن این اصل، معلولان از حاضر شدن در دانشگاه‌ها، اماکن عمومی و حتی مساجد معذور هستند.
وی هشدار می‌دهد: دور ماندن معلولان از فعالیت‌های اجتماعی‌شان در دراز‌مدت باعث دوری آنها از محیط پیرامون و سایر افراد جامعه شده و نخستین و تاثیرگذارترین مشکل اجتماعی، یعنی «انزوای اجتماعی» را برای آنان به ارمغان می‌آورد.
*شهرداری تبریز پیشگام در مناسب‌سازی فضاهای شهری
بررسی عملکرد مدیریت شهری تبریز در مورد مناسب‌سازی فضاهای شهری برای تردد و فعالیت معلولان نشان می‌دهد که این نیاز مغفول مانده در این شهر کلید زده شده است. تا آنجا که مجموعه شهرداری تبریز موفق شد رتبه نخست کشور را از لحاظ اقدامات و تدابیر اتخاذ شده برای تسهیل تردد شهروندان معلول به خود اختصاص دهد.
به گفته علی‌اصغر اکبرزاده رئیس انجمن معلولان تبریز و مشاور شهردار تبریز در امور معلولان، بسترسازی‌های چند سال اخیر در حوزه مناسب‌سازی محیط برای معلولان و جانبازان در برخی معابر و اماکن این شهر چشمگیر بوده است.
احداث ساختمان ویژه معلولان در محل پارک «آتالار و آنالار»، مناسب‌سازی میادین، تقاطع‌ها، معابر شهری، پارک بزرگ و معروف ائل‌گلی و مرکز خرید الماس برای تردد معلولان از جمله اقدامات شهرداری تبریز در طی سال‌های اخیر بوده است.
به گفته شهردار تبریز توجه به نیازهای افراد کم‌توان، جزو مهم‌ترین دغدغه‌های مدیریت شهری تبریز بوده و در همین رابطه نیز شهرداری تبریز، با تدوین و اجرای طرح‌های ویژه مناسب‌سازی محیط و معابر شهری، امکان استفاده معلولان از پیاده‌روهای شهر و پل‌های عابر پیاده دارای آسانسور را فراهم کرده است.
اقدامات شهرداری منطقه دو نیز در همین رابطه می‌تواند به عنوان شاخص مطرح باشد. بهسازی و مناسب‌سازی مسیر چهار‌راه آبرسانی تا چهار‌راه مارالان با صرف هزینه‌ای بالغ بر 400 میلیون تومان و استفاده از کفپوش‌های مخصوص برای تسهیل تردد معلولان و به ویژه نابینایان، آغاز عملیات بهسازی و مناسب‌سازی 28 پارک این منطقه برای استفاده معلولان از جمله طرح‌ها و اقداماتی است که دنبال می‌شود.
*انتظار جانبازان و معلولان
وقتی نفس ناطق انسان قوی باشد، باکی از این نیست که جسمش علیل باشد. انسان به روح، انسان است نه به هیکل و جسم.
ایجاد فرصت‌های برابر برای افراد دارای معلولیت و جانبازان به دور از دیدگاه‌های ترحیمی تنها انتظاری است که همه جانبازان و معلولان از هموطنان خود دارند.
آنها هدفی ندارند جز آنکه همه شعارها را به عمل تبدیل کنند و شعار آنها برای همه ما آشناست:
1_ برابری فرصت‌ها، حفظ کرامت انسانی و اشتغال پایدار.
2ـ به حقوق شهروندی افراد دارای معلولیت احترام بگذاریم.
3ـ برابری فرصت‌ها برای جانبازان و معلولان، نشانه احترام به کرامت انسان‌هاست.
4ـ مناسب‌سازی محیط‌های شهری، اداری و تجاری.
---------------------------------
گزارش از محمد خوش نیت
---------------------------------
انتهای پیام/60002/ز/پ3003
