به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری فارس، در دنیای امروز دانایی یکی از محورها و شاخص‌های اصلی پیشرفت و تعالی هر جامعه محسوب می‌شود، سنجش سطح دانایی به میزان تولید و مصرف اطلاعات و گسترش دانایی به دسترسی سریع و آسان به منابع علمی موثق وابسته است، براین اساس دانسته‌های ما یا از طریق مطالعه منابع اطلاعاتی موجود حاصل می‌شود یا بر اساس پژوهش‌هایی که خود انجام می‌دهیم به دست می‌آید؛ از این رو «پژوهش» امر بسیار مهمی در ارتقای علمی به شمار می‌رود و پژوهشگران در هر کشور افراد بسیار محترمی هستند.
پژوهش در کشور ما هم مورد توجه مسؤولان قرار دارد به طوریکه مقام معظم رهبری بارها بر توسعه و پیشرفت پژوهش کشور تأکید کرده اند.
اما با وجود تمام این تأکیدات هنوز بودجه مناسبی برای امر پژوهش در نظر گرفته نشده است، حتی الزام قانونی اختصاص یک درصد از اعتبارات دستگاه‌های اجرایی به امر پژوهش که از سال ۹۶ و طبق قانون برنامه ششم توسعه، به یکی از وظایف قانونی دستگاه‌های مشمول درآمده هم نتوانسته برای حوزه پژوهش کشور کاری از پیش ببرد، البته که با وجود کمبود بودجه هم پژوهشگران کشورمان در عرصه های بین المللی در حال درخشیدن هستند.
درباره موارد مرتبط با امر پژوهش در کشور با پیمان صالحی معاون پژوهشی وزیر علوم گفت‌وگو کردیم.
مشروح گفت‌وگوی خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری فارس با صالحی را در زیر می‌خوانید:
* استقبال مردم از نمایشگاه پژوهش و فناوری امسال
فارس: چند روزی از هفته پژوهش و برگزاری نمایشگاه دستاوردهای پژوهش و فناوری کشور می‌گذرد، ضمن خدا قوت به حضرتعالی و همکارانتان از شما می‌خواهیم درباره نمایشگاه امسال صحبت بفرمایید.
صالحی: همانطور که می دانید نمایشگاه هفته پژوهش و فناوری در راستای جهاد تبیین بسیار موثر است، امسال تا جایی که من دیدم استقبال مردم بسیار زیاد بود که اطلاع رسانی‌های ما هم به ویژه در دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها و در میان دانشجویان، اساتید دانشگاه و پژوهشگران خوب بود، بیلبوردهایی هم در خیابان‌های شهر تهران نصب کردیم و به هر حال سعی کردیم اطلاع رسانی دقیقی داشته باشیم و خدا را شکر استقبال هم خوب بود.
فارس: به طور کلی درباره وضعیت پژوهش کشور هم صحبت بفرمایید.
صالحی: عرض کنم خدمتتان که در هفته پژوهش من درباره پژوهش کشور و پیوستگی نوآوری، بسیار صحبت کردم یعنی پژوهش‌های کاربردی و توسعه‌ای ما در نهایت باید به حوزه فناوری، تولید محصول، ااقتصاد، خودکفایی و این موضوعات برسند و ما در حال حاضر در نظام نوآوری کشورمان این پیوستگی را ایجاد کردیم.
درباره تحقیقات بنیادی بارها آمار ارائه داده‌ام و استحضار دارید که وضعیت به چه صورت است؛ به طوریکه ما در رتبه ۱۵ و ۱۷ دو پایگاه معتبر بین المللی رتبه بندی تولید علم یعنی پایگاه های اسکوپوس و وب آو ساینس قرار داریم؛ اگر چه به نظر ما هنوز این رتبه کافی نیست ولی به هر حال این رتبه را در حال حاضر به دست آورده ایم.
* تأکید بر تقویت تحقیقات بنیادی در کشور
نکته ای که می خواهم عرض کنم و مهم است اینکه تحقیقات بنیادی نه تنها در نقطه مقابل تحقیقات کاربردی و توسعه ای قرار ندارد بلکه در راستای آنها قرار دارد، یعنی براساس مطالعاتی که ما داشتیم، تمام کشورهایی که رو به رشد و پیشرفته هستند و کشورهایی که در تحقیقات بنیادی موفق بوده اند توانسته اند در تحقیقات کاربردی و توسعه ای هم موفق بوده و به نتیجه برسند و توانسته اند محصولات فناورانه خود را براساس دانش بومی خود ایجاد کنند.
باید تحقیقات بنیادی کشور را تقویت کنیم چرا که اگر در حوزه تحقیقات بنیادی قوی نباشیم، به خصوص در زمینه تحقیقات نرم نتیجه‌اش می‌شود همین وضعیت حال حاضر ما در شبکه‌های اجتماعی
فارس: بنابراین تأکید شما بر تحقیقات بنیادی هم هست؟
صالحی: اگر در تحقیقات بنیادی موفق نباشیم نمی توانیم در تحقیقات توسعه ای و کاربردی هم موفق باشیم زیرا پایه ها باید قوی باشد و این مسأله در قوی بودن تحقیقات بنیادی است و اگر در تحقیقات بنیادی قوی نباشیم باید وارد کننده اصول از کشورهای دیگر بشویم که بسیاری از این اصول هم مربوط به فرهنگ و اصول کشورهای دیگر است، بخصوص در بخش علوم انسانی.
ما فقط راجع به تحقیقات سخت صحبت نمی کنیم بلکه درباره تحقیقات نرم هم صحبت می کنیم، در هر دو نوع تحقیقات و بخصوص در تحقیقات نرم اگر تحقیقات بنیادی موفقی نداشته باشیم، باید وارد کننده شویم که نتیجه آن می شود مانند وضعیت حال حاضر ما در شبکه های اجتماعی که این شبکه ها را از دست دادیم.
بنابراین تمام پایه گذاری ها می تواند در فناوری های نرم و سخت به کمک ما بیاید تا ما بتوانیم براساس دانش خودمان فناوری بومی خودمان را ایجاد و مصرف کنیم.
* انعقاد بیش از ۱۱ هزار قرارداد دانشگاه‌ها با صنایع
فارس: با این تفاسیر ما در زمینه تقویت تحقیقات بنیادی چه اقداماتی داشته ایم؟
صالحی: آمار ارتباط دانشگاه‌ها با صنعت را من در هفته پژوهش هم اعلام کردم که ما امسال تاکنون حدود ۱۱ هزار و ۳۰۰ قرارداد ارتباط با صنعت داشته ایم.
فارس: یعنی در ماه‌های آینده هم ممکن است به این آمار اضافه شود؟
صالحی: قطعا، این آمار تا آذر ۱۴۰۲ است و در این چند ماه باقی مانده هم به این آمار اضافه می شود.
اگر شما این آمار را به تعداد اعضای هیات علمی ما تقسیم کنیم، عدد سرانه ما به دست می آید که نمی گویم عدد خیلی خوبی است اما بد هم نیست زیرا در برخی رشته‌ها قرارداد ارتباط با صنعت ما بیشتر است، در علوم انسانی و علوم پایه قراردادهای ما کمتر است اما در هر صورت سرانه ارتباط با صنعت ما مناسب و در حال رشد است.
مهم این است که طبق فرمایشات مقام معظم رهبری، علاوه بر رشد و شتاب علمی باید تحقیقات ما به سمت مسأله محوری برود
* سامانه «نان» اتفاق بزرگ حوزه پژوهش کشور است
من فکر می کنم اتفاق بسیار بزرگی که در حال رخ دادن در کشور است و ما در روز افتتاحیه نمایشگاه هفته پژوهش هم سعی کردیم آن را مطرح کنیم نظام ایده ها و نیازهاست که جزء اولویت های اولیه وزیر محترم علوم، تحقیقات و فناوری بوده و وزیر در برنامه اولیه به مجلس محترم در زمان رأی اعتماد هم به این مسأله اشاره کرده است.
نظام ایده ها و نیازها (سامانه نان) برای همرسانی نیازهای واقعی بخش های دولتی و خصوصی با حوزه تحقیقات راه اندازی شده است.
فارس: در این زمینه چه پیشرفت‌هایی داشته ایم؟
صالحی: نظام ایده ها و نیازها می‌گوید تمام بخش‌های دولتی و خصوصی نیازهای واقعی که دارد را در سامانه مطرح کنند، البته مراحلی دارد که باید بررسی شود و دقیقا بدانیم درخواست واقعی چیست که در حد یک ارگان نباشد؛ پس از بررسی‌ها دانشجویان و پژوهشگران ما این مسأله و نیاز را در قالب رساله یا پایان نامه و در قالب طرح های تحقیقاتی دوره های پسادکتری بررسی کنند.
* برنامه‌های وزارت علوم برای تشویق پژوهشگران در استفاده از سامانه نان
فارس: وزارت علوم در این زمینه مشوق هایی را هم در نظر گرفته است؟
صالحی: بله، ما به عنوان وزارت علوم برای سوق دادن اعضای هیات علمی یا پژوهشگران به سمت این تحقیقات مشوق هایی را در نظر گرفته ایم.
سیاست های تشویقی ما در پایه تشویقی این است که در آئین نامه پایه تشویقی که در حال اجراست امتیازات ویژه ای برای طرح‌های تحقیقاتی سامانه نان در نظر گرفته شده است، برای پایان نامه‌ها، رساله‌ها و طرح های پسادکتری که در سامانه نان انتخاب شود نه تنها امتیازاتی دیده شده بلکه ضرایب ویژه ای هم در نظر گرفته شده است و در آئین نامه جامع گرنت که از سال ۱۴۰۳ اجرایی می شود و امسال هم در بخشی موارد اجرا می شود، نیز امتیازات ویژه ای برای افرادی که از سامانه نان پایان نامه و رساله می گیرند دیده شده است.
سومین موضوع هم بحث ترفیع سالیانه اعضای هیات علمی است، میدانید که اگر یک عضو هیات علمی سه سال ممتد ترفیع نگیرد مشمول رکود علمی می شود، بنابراین این مسأله بحث بسیار مهمی است، برای ترفیع سالیانه هم در زمینه طرح های سامانه نان امتیازات ویژه ای قائل شدیم.
بحث دیگری که برای اعضای هیأت علمی مهم است بحث تبدیل وضعیتشان از پیمانی به رسمی آزمایشی و از رسمی آزمایشی به رسمی قطعی است، با توجه به اینکه ما برای تحقیقات نان امتیازاتی قرار دادیم این مسأله در تبدیل وضعیت هم نمود داشته است.
استحضار دارید که آئین نامه ارتقای اعضای هیأت علمی در حال بازنگری است، در این آئین نامه برای طرح های سامانه نان امتیازات ویژه و حتی شاید وتو کننده در نظر گرفتیم.
* ابلاغ مصوبه سامانه نان به عنوان پنجره واحد نظام عتف کشور از سوی رئیس جمهور
بنابراین اینکه من اینقدر درباره نظام ایده ها و نیازها صحبت می کنم به دلیل اهمیت این موضوع است، ما این موضوع را در جلسه شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری(عتف) که با حضور رئیس جمهور هم برگزار شد، هم مطرح کرده ایم و مصوبه آخرین جلسه شورای عتف این بوده که سامانه ایده ها و نیازها به عنوان پنجره واحد نظام علوم، تحقیقات و فناوری کشور مصوب و توسط رئیس جمهور محترم ابلاغ شد.
فارس: با این مصوبه چه اتفاقی در این حوزه رخ می‌دهد؟
صالحی: این مصوبه یعنی سامانه نان به عنوان پنجره واحد همرسانی نظام مسائل و تحقیقات کشور نه تنها برای وزارت علوم بلکه برای تمام حوزه های علوم، تحقیقات و فناوری کشور مطرح می شود.
بنابراین تمام بخش های دولتی و خصوصی موظف شدند که به عنوان پنجره واحد از طریق این سامانه اقدامات خود را انجام دهند که آی اس سی هم اقدامات خوبی در این زمینه داشته است.
بنابراین ما نقشه راه خود را در زمینه همین پنجره واحد با موضوع همرسانی تکمیل می کنیم.
فارس: در این زمینه کار اجرایی هم صورت گرفته است؟
صالحی: در افتتاحیه نمایشگاه هفته پژوهش یک نمونه از این مورد رونمایی شد که بخش ویژه ای برای یک شرکت در سامانه نان در نظر گرفته شد؛ سازمان ها و شرکت ها از ما خواسته اند که در سامانه نان بخش ویژه داشته باشند یعنی اگر شما در سامانه نان نگاه کنید خواهید دید که برخی شرکت ها بخش ویژه دارند.
بنابراین ما در سامانه نان مراحل بررسی را طی می کنیم اگر به این نتیجه رسیدیم که نیازهای مطرح شده از سوی سازمان ها و شرکت ها نیاز واقعی است، در سامانه اعلام می کنیم.
تمام سازمان ها هم برای اعلام مشکلات و نیازشان در این سامانه ترغیب شدند، نظام تأمین مالی هم باید در سامانه نان اضافه شود.
اگرچه در حال حاضر منابع مالی که دانشگاه ها و پژوهشگاه ها برای رساله ها و پایان نامه ها تأمین می‌کنند به سمت این قضیه آمده است.
من تأکید می کنم طبق فرمایش مقام معظم رهبری براساس ابلاغیه ایشان در برنامه هفتم توسعه، فقط دو عنوان وجود دارد یکی از آنها حفظ شتاب علمی کشور است که ما به آن توجه داریم و در حال اجراست و دیگری هم همین همرسانی نیازهای واقعی کشور در قالب طرح های تحقیقاتی است که برای همرسانی نیازهای واقعی در قالب طرح های تحقیقاتی هم سامانه نان را داریم که تا اینجا کارها در این سامانه خوب پیش می رود به طوریکه امتیازات ویژه ای را به این سمت آوردیم و در شورای عتف سامانه نان را به عنوان پنجره واحد نظام علوم، تحقیقات و فناوری مصوب کردیم.
با وجود سامانه نان به این سمت می رویم که تحقیقات کاربردی و تحقیقات دیگر، نظم و قرار بیشتری پیدا کنند.
پایان پیام/
